TWAALF LEEUWARDER BEDRIJVEN
Ciieopcml in 1881
9
{gunnen we de „Harmonie" tot de Leeu
warder bedrijven rekenen? Neen want
zij is opgericht als een sociëteit; ja want
zij is, wat het gebouw betreft, uitgegroeid tot
een bedrijf.
De reden voor de oprichting was de volgen
de: er bestonden in onze stad twee sociëtei
ten: een op de Nieuwestad, waar nu de zaak
van Morrema staat en een in „Amicitia".
Een groep Leeuwarders vond deze sociëtei
ten te exclusief: men wilde een derde moge
lijkheid „die, meer dan de bestaanden, een
vereenigingspunt voor verschillende klassen
van ingezetenen kan vormen en dezen, even
als de Harmonie te Groningen, gelijkelijk de
gelegenheid biedt tot afwisselende en gepas
te uitspanning. Reeds zoo vaak is trouwens
geklaagd over den niet te vermijden geest
van uitsluiting, die de bestaande sociëteiten
kenmerkt, over de moeilijkheid voor velen,
om anders dan in bier- of koffijhuizen de ge-
wenschte uitspanning te vinden, over de
schaarsche en onvoldoende gelegenheid om
goede muziekuitvoeringen of tooneelvoor-
stellingen bij te wonen, dat voorzeker in on
ze gemeente, waar het gemis van schoone
omgevingen de behoefte aan onderling ver
keer te grooter maakt, eene inrichting als de
bedoelde in ruime mate tot veraangenaming
van het gezellige leven kan bijdragen." Zo
dacht men er over in 1874 en de eerste ver
gadering werd in december in de zaal van
Van der Wielen gehouden. De heer H. H. R.
Bloembergen was de grote man, die het plan
lanceerde.
In mei 1881 stond het ons bekende gebouw.
Maar natuurlijk was alles niet zómaar voor
elkaar gekomen. De gemeenteraad moest
goedkeuring geven; in de raadsverslagen le
zen we sombere geluiden over de grote con-
curentie die de Harmonie zou aandoen aan
de bestaande sociëteiten en koffiehuizen en
men is het er niet over eens dat de Prinsen
tuin (die eerst aangewezen was voor het
bouwen van de „Harmonie") nu juist wel de
geschikte plaats is. Er zijn misverstanden
onder de enthousiastelingen die het Harmo
nieplan voorstonden en een van hen schrijft
aan het voorlopig bestuur een „open brief",
ondertekend „Een opmerker", welke brief
eindigt met de woorden: ,,'k geloof, dat i k
de tolk van velen ben, zoo ik U dank wijd
voor den ijver, waarmede Ge Uw taak hebt
opgenomen, maar nog meer dank zou U toe
komen, wanneer Ge aan den wensch van ve
len voldeed, om de Harmonie, die in deze
plaats eene onmogelijkheid is, te begraven."
De „opmerker" zou nu eens een kijkje moe
ten kunnen nemen in het gebouw-in-vol-be-
drijf!
Enfin, moeilijkheden en beslommeringen
taan altijd bij de wieg van een nieuwe onder-
nemina. Het aebouw kwam er en het staat er
nog, al is er dan ook het nodige aan gemo
derniseerd en verbouwd. Op 8 november 1881
werd de grote zaal feestelijk ingewijd, de
..Harmonie" had 700 ledendat aantal daal-
de door de „algemeene teruggang in zaken"
tot 300, bij het 50-jarig bestaan waren er
ruim 600 leden die dit feest konden vieren,
nu bedraagt het leden-aantal ruim 1500. Er
zijn zeer moeilijke jaren geweest, zodat men
zelfs over „ontbinding" heeft gedacht. Nu
zou men zich Friesland zonder Harmonie
niet meer kunnen denken, om maar niet te
spreken over Leeuwarden zonder die instel
ling.
Oude programma's liggen voor ons: „Die
Fledermaus" in 1882, „Geen plaatsbespre
king, de stoelen worden niet aan reien, doch
om tafels geplaatst". Men begon steeds om
half acht. Tot de „Bekkers-concerten" had
den toegang behalve de leden en hun echtge
noten „Meisjes boven de 12 en jongens boven
de 15 jaar, tegen betaling van 25 cents"
waarom de meisjes een hoofdletter kre
gen en op veel jongere leeftijd werden toe
gelaten, is ons niet bekend. Men kon in loges,
parterre, rondeel en „boven" zitten. Het Ne
der landsch Tooneel kwam met „Zwarte
Griet" en „Fijne Beschuiten" dit was
blijkbaar een lang stuk, want het ving aan
om zeven uur. Op zondag werden de con
certen, op woensdag toneel gegeven.
Men had zelfs een eigen blad, uitgever was
Miedema in de Grote Kerkstraat, het ver
scheen elke avond bij de muziek- of toneel
uitvoeringen en het kostte 2% cent, men kon
er zich voor ƒ1.op abonneren per jaar en
kreeg het dan thuis bezorgd. Het bestond
voornamelijk uit advertenties.
Nu is de „Harmonie" 80 jaar oud, maar
niet vergrijsd! Binnen de muren van het
hechte gebouw wordt heel wat afgewerkt,
geen dag in het jaar dat het niet geheel of
gedeeltelijk gevuld is met waardige congres
dames, stoere jaarvergaderings-heren, gym-
nastiekende jeugd. Orkesten laten er hun
muziektonen vloeien, toneelspelers maken er
van de schijn werkelijkheid, een ballet doet
vloeiende bewegingen over het toneel verglij
den, Faveur slaat er zijn (kermis-)tenten op,
Sint Nicolaas verschijnt er in levende lijve,
opera-sterren zingen er hun hoogste lied. Za
kenlieden vertonen er hun beste waren, brid
gers met veel rimpels in het voorhoofd wor
stelen met hartenvrouwen en ruitenboeren,
er worden lezingen gehouden in vreemde ta
len en dia's vertoond uit alle hoeken van de
wereld. Kerkdiensten vonden plaats, kinder
operettes doen de schoolkinderen toestro
men, jeugdconcerten brengen de jongens en
meisjes in grote groepen bijeen. Men kan er
kegelen, genieten van films, modeshows be
wonderen, dansen op bals, congressen hou
den aan de lopende band - het is teveel om
op te noemen. Tevens worden al deze duizen
den gelaafd, vooral met koffie het kopje
„poeder" is niet meer in de mode. Doorlo
pend is het gebouw bezet en daarom mogen
we het tot de Leeuwarder bedrijven rekenen!
M. J. VAN HEEMSTRA.
