Een eeuw geleden
draafden
de paarden nog op het Zaailand
UIT GROOTHOEDERS AN SI CHTEN ALBU M
Voor 1945
II
1 eeuw geleden, toen de Wilhelmina-
baan en het Wilhelminaplein nog niet be
stonden en er een gracht liep langs het Rui-
terskwartier, vormde het Zaailand ieder
jaar nog het toneel voor een harddraverij.
Daar immers, ongeveer ter hoogte van de
huidige rijks-hbs, lag de oude harddravers-
baan, waarop in nóg vroeger tijden de ver
maarde draverijen om de gouden zweep
plaats vonden.
Tot 1865 hebben er jaarlijks ter gelegenheid
van de voorjaarspaardenmarkt paarden ge
draafd; daarna hielden de edele viervoeters
hun wedrennen uitsluitend op de baan aan
de Harlingerstraatweg, die al in 1840, tege
lijk met de straatweg naar Marssum zelf,
was aangelegd.
Behalve die voorjaarsdraverijen werden al
le wedrennen sinds die tijd aan de Harlin
gerstraatweg gehouden, tot tenslotte in 1905
de Wilhelminabaan werd aangelegd, waar
de renpaarden toen hun rondjes konden
draaien.
Wanneer het gemeentebestuur nu zijn plan
nen realiseert om de nieuwe veemarkt door
een brede verkeersweg te verbinden met de
binnenstad, zal ook deze Wilhelminabaan
met z'n harddraversbaan verdwijnen, zodat
de drafsport dan weer naar een andere ge
legenheid voor de draverijen zal moeten uit
zien.
Een herinnering aan de draverijen op het
Zaailand heeft grootmoeders ansichtenal
bum bewaard door de reproductie van een
prent van een harddraverij van 1830. Drie
kwart eeuw later is deze reproductie als
prentbriefkaart door Dijkstra's boekhandel
op de markt gebracht, zodat we nu nog een
aardig beeld kunnen krijgen van de situatie
op het Zaailand van toen.
De kaart laat ons een groot deel van de
harddraversbaan zien en bovendien het bol
werk aan de Zuidergracht, de buitenste stads
gracht dus, die toen nog niet zo kaarsrecht
was als nu, maar net als bij de Noorderweg
als een slang om de bastions heenkronkel-
de. Eerst in 1868 werd deze gracht recht
getrokken en verdwenen de bolwerken, waar
op nu dus de huizen van de zuidzijde van
de Willemskade staan.
Maar in 1830 konden deze bolwerken nog
mooi als natuurlijke tribunes dienst doen
voor de liefhebbers van de paardensport,
die toen kwamen kijken naar de harddrave
rij „om eene fraai met goud gemonteerde
zweep".
Dat was een zeer voorname harddraverij,
omdat ze werd bijgewoond door niemand
minder dan „Zijne Koninklijke Hoogheid de
Prins van Oranje en Hoogstdeszelfs oudsten
zoon". Vierentwintig van de vermaardste
harddravers uit Friesland en andere provin
cies deden mee aan deze draverij, „die ten
3 V2 uren in de uiterste orde afliep" en ge
wonnen werd door de landbouwer Klaas An-
dries Siccama uit" Dantumawoude. Hij begaf
zich na de wedstrijd met zijn paard naar
het balcon, waarop zich de beide vorstelijke
personen bevonden en ontving „met gepas
te toespraak" de prijs uit handen van Prins
Alexander.
Dat balcon, tussen twee haakjes, zien we op
de prentbriefkaart zeer waarschijnlijk uiterst
links, waar de heren met de hoge hoeden het
finishen van de paarden het best konden
zien.
De andere kaart, die we tegelijkertijd uit
grootmoeders ansichtenalbum lichtten, is
daarom zo interessant, omdat ze ons het
zelfde Zaailand laat zien, maar dan, zoals
het er tot 1945 uitzag. Op deze kaart, een
uitgave van de boekhandelaar S. A. Markus,
staat het Old Burger Weeshuis nog in vol
le glorie. De foto moet voor 1905 zijn ge
maakt en precies veertig jaar later ging het
trotse gebouw in vlammen op, toen de Duit
sers er op de dag voor de bevrijding
de brand in staken.
Juist op dit moment heerst er ter plaatse
weer volop activiteit, nu de werkzaamheden
voor het nieuwe gebouw van de waterleiding
zijn begonnen: boven de enorme bouwput,
die er de laatste maanden is gemaakt zul
len straks de kantoren van de Intercommu
nale verrijzen.
Vermakelijk is het voor ons te zien, hoe de
toevallige passanten, die zagen, dat de fo
tograaf hier z'n toestel opstelde, allen keu
rig in de houding bleven staan: de slager
met z'n knecht, het bakkertje met z'n heng
selmandje, de behanger met vier, vijf rol
len behang onder z'n arm, de kantoorbe
diende met de actentas en het aardappel
boertje met z'n karretje.
Die overmatige belangstelling voor de foto
graaf met z'n geheimzinnige apparatuur
blijkt trouwens uit veel meer prentbriefkaar
ten uit grootmoeders ansichtenalbum: overal
waar deze gewichtige figuur in vroeger da
gen verscheen, placht de man van de straat
halt en front te maken
FENNO L. SCHOUSTRA
