Fa. B. JOLMERS ZOOI
ONZE WATERTORENS OP DE
PRENTBRIEFKAART
VERHUIZINGEN
TRANSPORTEN
UIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
.RJOtNEHSil',
mm# rnmtm
^■^oor verschillende prentbriefkaarten in
grootmoeders ansichtenalbum hebben indertijd
onze watertorens model gestaan, de oude toren
aan het Zuiderplein en de nieuwe aan de Gro
ningerstraatweg.
Vooral de eerste watertoren, op de grens van
Leeuwarden en Huizum, is vaak in opdracht
van de uitgevers van prentbriefkaarten gefoto
grafeerd en we danken het aan deze foto's, dat
we nu nog weten, hoe het er zo'n vijftig, zestig
jaar geleden precies uitzag aan deze kant van
de overweg.
Twee van deze kaarten heb ik, met oma's goed
vinden, even uit het album gelicht. De oudste,
van de toren aan het Zuiderplein, die het post
stempel draagt van 1902, moet omstreeks de
eeuwwisseling zijn uitgegeven door de firma
Hollandia in Amsterdam, de jongste, van de
uitgever J. Sleding, eveneens uit Amsterdam,
kwam omstreeks 1926, kort na het voltooien
van de nieuwe toren aan de Groningerstraat
weg, op de markt.
Aan beide watertorens veranderde, sinds de
dag, waarop ze vereeuwigd werden, niets; toch
zouden de foto's op dit moment zo niet meer
gemaakt kunnen worden.
De eerste laat ons, als voorgrond, de spoorweg
overgang zien en om de aard en de intensiteit
van het verkeer van die dagen treffend te il
lustreren, passeert er juist één enkele honden
kar.
De tweede is eveneens om de omgeving van
Bergplaats voor meubelen
Verpakken en verzenden naar alle werelddelen
Ruim een
w
ervaring TEL. 0 5100-24595, b.g.g. 25765
LEEUWARDEN, EMMAKADE Z.Z. 62
halve eeuw
de watertoren vooral interessant: de Groninger
straatweg blijkt in deze twintiger jaren nog een
landelijke laan te zijn, huizen staan er noch
aan de ene, noch aan de andere kant, van
gemotoriseerd verkeer heeft de fotograaf bij het
maken van zijn plaatje nog geen last, maar in
plaats van de hondenkar spoeden zich nu toch
al fietsers naar de stad!
De watertoren zelf, waar het eigenlijk om ging,
ziet slechts met moeite door het gebladerte
van de bomen heen, maar haar oudere zus to
rent hoog boven de bomen van het Zuiderplein
uit. Dat doet ze nu al drieënzeventig jaar, want
in 1887 werd voor deze watertoren de eerste
steen gelegd en in de decembermaand van het
jaar daarna kwam ze gereed.
Drie jaar eerder had de gemeenteraad met de
beschamende meerderheid van slechts één stem
het besluit genomen, dat er in Leeuwarden ein
delijk een drinkwaterleiding zou worden aan
gelegd. Blijkbaar werd de behoefte daaraan
slechts ten dele gevoeld, want er waren nog
tien heren raadsleden, die de moed durfden op
te brengen om hun stem uit te brengen tegen
het voorstel deze voorziening te treffen.
Tot die tijd kwam voor onze overgrootouders
het drinkwater, behalve uit de lucht, voorna
melijk uit de beide stadsvijvers en van de plas
sen onder de rook van de stad. Voor dag en
dauw trokken de waterhalers dan al naar de
Wielen om later het water met de uitroep
,,haal-ie-waat haal-ie-waat haal - ie - waa-
ter!" in de straten uit te venten.
Ook voeren er wel pramen met tonnen „haal-
water" door de stad, maar het was een publiek
geheim, dat deze tonnen onder de brugpijpen
wel eens werden gevuld met het vuile water
uit de grachten
Vooral in droge zomers was het gebrek aan
drinkwater in de stad een groot probleem, dat
nog bleef bestaan, nadat in 1826 een speciale
drinkwatervijver was gegraven aan de Stads-
buitensingel bij de kazerne. Er werden dagelijks
weliswaar honderden emmers water uit deze
vijver geput en ook de tientallen publieke pom
pen in de stad leverden een brede waterstroom,
maar daarbij bleef er toch nog een grote be
hoefte aan meer drink- en waswater bestaan.
In 1874 kwam er daarom een tweede drinkwa
tervijver bij; aan de andere kant van de stad,
eveneens aan de Stadsbuitensingel. Toen een
jaar later bleek, dat de burgerij er nauwelijks
gebruik van maakte en het water gemakshalve
toch liever van de waterhalers kocht of het
voor een cent per emmer uit de regenbakken
in de stad betrok, werden er, tot grote voldoe
ning van de bevolking, twee pijpen onder de
gracht door van de vijver naar de binnenstad
geleid.
Toch bleef het probleem van de watervoorzie
ning in Leeuwarden om een betere oplossing
vragen, die dan eindelijk in 1888 kwam met het
voltooien van de watertoren en het ingebruik-
stellen van een drinkwaterleiding.
Nog geen veertig jaar later werd het bouwen
van een tweede, modernere watertoren al nood
zakelijk geacht en in 1925 kon deze nieuwe
toren aan de Groningerstraatweg in gebruik
worden genomen. Kort daarna moet de hierbij
afgedrukte foto ervan door de uitgever Sleding
zijn gemaakt.
FENNO L. SCHOUSTRA
