Nieuwe bolwerken
zullen de
stadsverdediging
versterken
BABBELTJES OP DE BRUG
5
SiEt&a (Kï«ot« I
life v*« frtuexi
t'i>\ uttM m
door
FENNO L. SCHOUSTRA
Op woensdag 7 november gaven bet Frysk Or
kest en het toonkunstkoor Concordia in de
Beurs een uitvoering van Orit's „Carmina Bu-
rana"
Toen Leeuwarden na de verovering en het ver
nielen van het Blokhuis eindelijk bevrijd was
van deze „dwang" der overheersing" deed zich
de behoefte sterk gevoelen de stadsvesten zelf
te versterken tegen mogelijke vijandelijke aan
vallen van buiten af aanvallen, die zeker
verwacht konden worden, nu de Prins van Par
ma met nieuwe Spaanse troepen naar Neder
land was gekomen.
Al eerder en wel een jaar of acht voor de ver
overing van het Blokhuis, was de dwinger bui
ten de Lieve Vrouwenpoort, die tot dat moment
cirkelvormig was, aangepast aan de eisen van
de moderne vestingbouwkunde en veranderd
in een ravelijn met de vorm van een gelijk
zijdige driehoek.
Nu echter achtte men het noodzakelijk de hele
wal om de stad te verhogen en verder te ver
sterken met nieuwe dwingers of bolwerken.
Dat zou uiteraard heel wat uitgaven vergen,
maar de Friese steden kregen het van de Stad
houder en de Staten gedaan, dat het geld, dat
tot dusver aan het onderhoud en het verster
ken van de blokhuizen in Leeuwarden, Harlin-
gen en Staveren was besteed, voortaan bestemd
zou worden voor het versterken van de steden,
zodat ook de bevolking van het platteland er
voor een rovende en plunderende vijand veilig
zou zijn.
Ook uit andere bronnen vloeide er geld naar
Frieslands hoofdstad voor het versterken van
haar fortificaties en in 1581 kreeg de krijgs-
bouwkundige ingenieur Meester Joost Mattheus
de opdracht de verdedigingswerken van Leeu
warden te vernieuwen, te verbeteren en aan
zienlijk uit te breiden.
Eerst verhoogde en verbreedde hij de wallen
en herstelde hij de poorten en borstweringen,
daarna pakte hij de nieuwe werken aan, waar
mee de vesten moesten worden versterkt.
Ter vervanging van de kleine en onbeduidende
ronde schansen werden er bij de Hoeksterpoort
en bij de Wirdumerpoort grote, driehoekige ra
velijnen aangelegd, waartoe de stadsgracht met
een scherpe hoek landinwaarts gegraven en
tot voorbij de poorten verder doorgetrokken
werd. Verder werden er nog twee nieuwe
dwingers aangelegd en wel de Noorderdwinger,
die werd opgeworpen op de plaats, waar nu
in de Prinsentuin het Kunstcentrum is en
de Ooster- of Amelandsdwinger, waarop nu de
kazerne staat.
De kosten, die deze noodzakelijke werkzaam
heden met zich meebrachten logen er niet om
en bedroegen meer dan zesduizend gulden voor
iedere dwinger een hoog bedrag in die tijd.
Maar dat moesten de Leeuwarders er maar
voor over hebben, want zonder deze bescher
mende grachtengordel om de stad heen konden
ze zich nimmer veilig voelen.
Dat waren ze trouwens tóch nog niet en voor
er een halve eeuw verstreek, zag men zich
voor de taak gesteld de vestingwerken nog
maals belangrijk uit te breiden en te verster
ken. Maar dat wordt weer een verhaal op zich
zelf, een verhaal dus voor een volgende maal.
Voor men aan die nieuwe uitbreidingswerk
zaamheden begon, liep de stadsgracht dus nog
in een rechte lijn van de hoek bij de Oldehove
naar de nieuwe Noorderdwinger, vandaar in
een vrijwel rechte lijn naar de Hoeksterdwin-
ger en dan verder langs het huidige Hoekster-
pad naar de Ooster- of Amelandsdwinger.
Vandaar strekte de gracht zich lineaalrecht uit
tot de hoek van het ontmantelde Blokhuis en
liep, alleen onderbroken door de Wirdumer-
poortsdwinger, in een vrijwel rechte lijn verder
over het huidige Wilhelminaplein naar het
Schavernek, waar ze een scherpe bocht maakte
en via de nieuwe Lieve Vrouwenpoortsdwinger
in de richting van de Oldehove liep.
Op een plattegrond van de landmeter Joannes
Sems, die van 1603 dateert, is de loop van de
gracht in die dagen heel mooi te zien. En wan
neer u het patroon van die gracht goed be
kijkt, zal het u opvallen, dat het merkwaardi
gerwijs volkomen overeenstemt met het patroon
van het stelsel van brede verkeerswegen,
waarmee men in de nabije toekomst de binnen
stad van Leeuwarden wil saneren!
