Fa. H. J 1)1,HERS ZOOI
Het oude en het nieuwe
Sint Anthoon
tyljeMsierhunst
JS
VERHUIZINGEN
TRANSPORTEN
De Ruyterweg
Leeuwarden
Telefoon 24986
VOOR AL UW
BLOEMWERKEN
JPf? Kerhstrmt
De Beijer.
De DmrkmL
Dc ÏÏefltm.
LEEUWARDEN, EMMAKADE Z.Z. 62
TEL. 0 5100-24595, b.g.g. 25765
De tegenwoordige gebouwen van het oude
Sint Anthony-gasthuis in de Grote Kerk
straat werden in 1877 gebouwd; uit die tijd
dateren de ronde hoeken met de rond
lopende ramen die we ook op de Willems
kade van huizen uit die tijd kennen. De
Grote Kerkstraat werd toen meteen ver
breed en de gebouwen zijn dus ruim een
meter naar achteren gezet, vergeleken met
de zéér oude gebouwen die er daarvóór
stonden. Wij hebben al eens over een ver
bouwing van Sint Anthoon geschreven naar
aanleiding van de gevelsteen van de kleine
Juifer. Hierbij gaat de afbeelding uit 1600,
waarop u dus ook de kerk nog ziet die na
tuurlijk aan dit soort kloosterachtige ge
bouwen niet kon ontbreken. Er is steeds
aan deze huizen gedokterd, er is vernieuwd,
bijgebouwd, afgebroken, weer verbouwd.
U ziet dat bij het rechtse gedeelte naast de
kerk staat geschreven: De Beyer, en natuurlijk
is de Beyerstraat daar naar genoemd. In de
beyer werd los en vast verzorgd en opgeno
men, het was dus het echte „gasthuis".
In oorlogstijd was het er vol met gewonden of
zwervende soldaten, die tijdelijk daar een on
derdak vonden. Wanneer u weet dat het woord
„beyer" afstamt van „baiert", dat „chaos" be
tekent, dan kunt u zich enigszins een beeld
vormen van hoe het daar toeging! Men ver
pleegde er ook de besmettelijke zieken en nu
is het niet goed in te denken hoe dat alles
werd aangepakt, daar men volgens óns
niet het minste idee van hygiëne had. Ook
krankzinnigen werden in het gasthuis opgeno
men; zij die rustig waren, deden kleine werk
jes in huis, maar zij die gevaarlijk waren voor
de samenleving werden opgesloten in de zo
genaamde „doorkasten" door is gek of zot.
Deze arme mensen zaten als dieren in een
hok.
Toen er steeds meer „proveniers" kwamen (dat
waren de mensen die betaalden voor hun ver
blijf in het huis) werd de vroegere kapel ver
bouwd omdat er meer kamertjes moesten zijn.
Dat was dus toen de kleine Juffer haar eerste
steen legde. Maar daarvóór waren er al twee
verbouwingen geweest, voor zover wij die van
gevelstenen kennen. De eerste was in het eind
van de 17de eeuw. „Anno 1696 sijn deese ka
mers aengebout als Voogden en Voogdessen
waren van Anthonij Gasthuis: Tiberius Taeca-
ma, Hector Fenema, Jacobus Recalff, Wilhel
mus Crans; Anna van Aitzma, Wed. Haxan;
Gesina Eppes, Wed. Buning; Aaltie Geusius,
Wed. Drenhuisen; Margaretha van Walta, Wed.
Coenders".
Deze kamers werden aangebouwd aan een huis
dat ten zuiden van de binnenplaats lag, de zgn.
„Nieuweburen" aan de Hofpoortzijde. Die Hof
poort was de verbinding van het gasthuis met
het tegenwoordige Hofplein en door die poort
konden wagens met hooi de binnenplaats op
rijden. Pas in 1880, toen het Hof als koninklijk
paleis werd verbouwd, is deze toegang afgeslo
ten. Van de hierboven genoemde voogden wa
ren Recalff en Crans burgemeester, Fenema was
schepen en Taecama was lid van Gedeputeerde
Staten en burgemeester.
De volgende verbouwing was op: „1728 den
24 Maijus. Dit huis Antonij sijn gebouwen voor
weduw en wedenaar en getrouden; Voor kneght
en maagt waar toe meer geseidt; Heeft Partol-
lomeus Claasen aan dit gebouw den Eersten
steen geleidt". Het betrof hier een grote turf
schuur die aan het water (de Oude Gracht,
thans Sint Anthonystraatje) werd gebouwd,
twee kamers noordelijk daarvan en twee ka
mers voor krankzinnigen. Wie deze jongen of
man, geheten Claasen was, die de eerste steen
legde, kunnen wij u niet zeggen. De twee gevel
stenen zullen weer in een muur geplaatst wor
den.
tere en kleinere „woninkjes" en de daarbij be
horende keukentjes. Zalen bestaan niet meer,
behalve voor de zieken, want anders zou de
verpleging niet mogelijk zijn. De centrale keu
kens zijn aangepast aan de tegenwoordige eisen
en er lopen geen dienstmeisjes meer rond met
stijve witte mutsen op (hoewel die mutsen ove-
Zo is er steeds gedokterd aan de bekende ge
bouwen. De laatste jaren is er weer enorm
verbouwd en gemoderniseerd aan Oud Sint An
thoon en aan de huizen van Nieuw Sint An
thoon, die in de vorige eeuw zijn gezet. Het is
uit met de bedsteden, de donkere gangen, de
bruine verf op deuren en muren (die overigens
niet onpractisch was, want op de lichte verf
ziet men elk vlekje, maar dan wordt dat wel
weer schoongemaakt). De donkere plavuizen
in de gangen liet men gelukkig liggen, maar ze
werden afgewisseld met witte; men zou nu wel
een of ander dam-spel op de vloer kunnen spe
len. Men heeft geen kamers meer voor één
bewoner(ster) of een echtpaar boven elkaar,
maar men trok naastliggende kamers samen tot
flatjes. Meer licht en lucht kwam in de gro-
rigens zeer netjes stonden en nog flatteus kon
den zijn ook!).
De stichters van Sint Anthoon kennen wij niet,
wij kunnen hun alleen maar dankbaar geden
ken. Maar allen, die de eeuwen door het huis
hebben gediend, hetzij in de voogdij of als lid
van het personeel zouden hun huizen niet meer
terugkennen. De lichtgekleurde deuren die toe
gang geven tot de kamers en flatjes, de elec-
trische bel en de brievenbus die elke kamer tot
een „woning" promoveren, zij doen de verzor
gers van héél vroeger misschien terugschrik
ken. Maar wij, in ónze eeuw weten, dat elk
mens graag zijn persoonlijk hoekje op aarde
heeft, een hoekje met een eigen karakter, pas
send bij de eigen persoonlijkheid.
M. J. VAN HEEMSTRA
Bergplaats voor meubelen
Verpakken en verzenden naar alle werelddelen
Ruim een
halve eeuw
ervaring
