De schijn van de 50.000
Leeuwarden niet zo groot als het is?
We zijn de vorige maand door ruimtegebrek een beetje blijven steken in onze
bespiegelingen over het eigen karakter van Leeuwarden en de zorg daarvoor.
Daarom vertellen wij in dit nummer iets over de bescherming van bouwkunstige
monumenten, maar daar blijft het niet bij, want te rechter tijd heeft mr. E. Foppes,
directeur van het Economisch Technologisch Instituut voor Friesland, over Leeu
warden gesproken op een manier, die wel een nadere beschouwing waard is.
Het gaat ons hierbij speciaal om de uitlating van dfe heer Foppes, als zou Leeu
warden op menige vreemdeling de indruk maken een stad van plusminus vijftig
duizend inwoners te zijn, in plaats van de ruim tachtigduizend, die we toch
echt-waar in de stad hebben wonen.
De wetenschappelijke instelling van de heer
Foppes staat er borg voor, dat hier njet
met cijfers is gejongleerd. Economen en ju
risten bezitten het vereiste gezag voor getal
len. De uit deze privé-enquête te voorschijn
gekomen gegevens dienen derhalve met de
nodige ernst, ja zelfs met de nodige zorg,
onder het oog te worden gezien.
Daar komt nog bij, dat we hier raken aan
de „image" van Leeuwarden. „Image" is een
nieuwe wetenschappelijke term, die men,
zo men niet voor mal wil worden versleten,
dient uit te spreken als „immidzj"; op z'n
Engels dus. De zaak zelve is niet zo ver
schrikkelijk ingewikkeld en duister als men
bij wetenschappelijke zaken wel eens ver
moedt. Het gaat om de algemeen gevorm
de gedachte, de voorstelling dus, die men
van een stad of streek heeft. Die komt niet
uit het niet te voorschijn, maar is doorgaans
weinig objectief en slechts vastgekoppeld
aan een deel van de werkelijkheid, vaak
zelfs aan een soort legendevorming. Het be
kende voorbeeld is de onvergelijkbare
schoonheid van Napels, die te voorschijn
komt in „Napels zien en dan sterven". Dat
is natuurlijk apekool, maar V.V.V.-Napels
kan zich geen beter propaganda-voer wen
sen. In eigen land leveren onze drie groot
ste steden fraaie voorbeelden van deze wei
nig objectieve beschouwingswijze: Amster
dam is romantisch, Rotterdam is dynamisch
en Den Haag is een groot boerendorp.
Hoe staat het nu met Leeuwarden? De heer
Foppes laat al blijken, dat er aan de stede
lijke allure van onze stad het een en ander
mankeert zijn 50.000-inwonerstheorie im
mers is „image" en geen werkelijkheid, ge
lijk in het bijzonder de directeur van het
ETIF wel bekend is. De gemeente Leeuwar
den telt ongeveer 86.000 inwoners, de
stad heeft een duidelijke centrum
functie in Friesland en dit betekent dat bij
voorbeeld ons totaal der winkelbedrijven
ruimschoots in staat moet zijn de „50.000-
theorie" omver te werpen. En dan hebben
we het alleen nog maar over de winkels; de
hoofdstedelijke functie van Leeuwarden ma
nifesteert zich ook op heel wat andere ter
reinen. Naar aantal en allure bezit Leeuwar
den aanzienlijk meer dan nodig om zelfs
die 88.000 waar te maken.
Is hier dan uitsluitend sprake van vooroor
deel? We geloven het niet. De indruk van
een stad wordt, naar onze mening, niet uit
sluitend, misschien zelfs niet in hoofdzaak,
bepaald door wat er is. Dat ziet en ervaart
men niet zo-maar; het blijkt eerst bij een uit
gebreide en nauwgezette verkenning. Het
gaat bij de „image" veeleer om de indruk,
die door het globale beeld wordt gewekt.
Daarbij vallen voor Leeuwarden enkele din
gen in het bijzonder op:
1. De binnenstad mist een duidelijk centrum,
dat als oriëntatiepunt functioneert en de
stedelijke allure manifesteert door een sa
mentrekking van bedrijvigheid en gezellig
heid. Dat kan in het bijzonder een plein zijn,
maar dan niet, als ons Wilhelminaplein, ter
zijde van de bedrijvigheid maar daar midden
in, vooral als de uitmonding van belangrijke
binnenstadsstraten. Amsterdam heeft dit met
Maandblad onder auspiciën van de
Stichting „Leeuwarder Gemeenschap"
13e jaargang no. 12 december 1964
Redactie-commissie:
Mevr. A. J. Bearda Bakker - Stuiveling
H. Kingmans
Pater H. W. Dijkman O.P.
J. T. Vellenga
Redacteur: W. H. Kuipers, telef. 28203
Adres administratie:
Voorstreek 101-103, tel. 22046 en 22047
Redactie:
Stadhuis Leeuwarden, tel. 21141
Abonnementsprijs 3,00 per jaar
Giro-nummer 809910 ten name
N.V. Erven Koumans Smeding,
Leeuwarden
de Dam, Groningen met de Grote Markt,
voorts (als voorbeeld van een kleinere stad
dan Leeuwarden) Zwolle met zijn Markt.
Zo'n markant, centraal en dus sterk de pu
blieke aandacht trekkend, plein mist Leeu
warden.
2. Leeuwarden mist winkelstraten, die door
hun geringe breedte de bebouwing met win
kelzaken imponerend maken. Het landelijk
meest bekende voorbeeld daarvan is de Am
sterdamse Kalverstraat, in Groningen vinden
we de Heerestraat en wanneer u nog een
maal mee wilt gaan naar Zwolle, dan is
daar de Diezestraat. Nieuwestad, Voorstreek
maar ook de Wirdumerdijk missen deze im
ponerende intimiteit. Anders gezegd: wan
neer we de winkelpanden van de Nieuwe
stad langs een relatief smalle straat zouden
zetten, dan zou dit hoe paradoxaal het
moge klinken een heel wat grootsere in
druk maken dan nu het geval is.
3. Onze „welstandspolitiek". Er wordt ge
meentelijk, op instigatie van de in het vori
ge nummer besproken schoonheidscommissie,
nogal behoudend gewerkt ten aanzien van
het uiterlijk van de stad. Gelet wordt in bij
zondere mate op het behoud van de verhou
dingen, die straatwanden in het totaal dienen
te hebben. Deze esthetische opvattingen zijn
niet los te maken van wat historisch is ge
vormd, bijgevolg is het stadsbeeld niet los te
maken van dat van het vroegere Leeuwar
den en dat telde bij lange na geen ruim
80.000 inwoners. Deze eigenlijk on-moderne
rust wordt nog bevorderd door de voorzich
tigheid met het toestaan van de zogenaamde
„uithangtekens" en lichtreclames.
Wij hebben niet de gedachte met deze pun
ten aangegeven te hebben wat in de „ima
ge" Leeuwarden kleiner zou kunnen doen
zijn dan in de werkelijkheid. Wij geven een
ieder zelfs het volle recht het met deze pun
ten oneens te zijn. En tenslotte: deze op
somming had niet ten doel gebreken van
Leeuwarden aan te tonen. Het eigen karak
ter van onze stad heeft veel waardevols en
deze waarden worden niet weggenomen door
minder gewenste bij-omstandigheden, al vin
den wij de 50.000-theorie van de heer Foppes
onplezierig.
Misschien kunnen we door dit artikel, an
deren prikkelen hun oordeel over deze voor
de stad toch wel essentiële zaken op schrift
te stellen en ons toe te zenden. We zijn zeer
gaarne bereid in het vervolg hierop anderen
aan het woord te laten.
Dit zijn buizen die straks onder de grond voor
het transport van water zullen zorgen. De op
slagplaats van de 1WGL ligt naast de noorde
lijke oprit van het Stephenson-viadukt.
