Het
Expositie over bezetting
in de synagoge
Joods Gymnasium
in 1942
I wintig jaar na de bevrijding
Een definitieve beslissing over de bestemming
van de synagoge is nog niet gevonden, maar
wel is, mede door deze besprekingen, de ge
dachte ontstaan in mei van dit jaar, twintig
jaar na de bevrijding dus, een tentoonstelling
in de synagoge in te richten over de laatste
wereldoorlog, de bezetting, het verzet en, in
het bijzonder, de jodenvervolging. De gedach
te is de organisatie van deze expositie te ver
binden met de viering van de 5e mei, die reeds
nu wordt voorbereid door het comité Herden
king Bevrijding 1965. Dit comité heeft, onder
voorzitterschap van de heer S. Camping, reeds
een begin gemaakt met zijn werkzaamheden.
De tentoonstelling in de synagoge kan worden
gezien als een op zichzelf staande gebeurtenis,
die het probleem van de definitieve bestem
ming onaangeroerd raakt, maar ook is het
denkbaar dat zij beschouwd kan worden als
een preludium tot wat er verder gaat gebeuren.
In elk geval mag een expositie juist over dit
onderwerp in dit gebouw wel gelden als een
waardig, zinrijk gebruik daarvan. Het spreekt
vanzelf, dat de tentoonstelling, die vrij om
vangrijk en dus ook vrij duur zal worden, niet
uitsluitend voor de 5e mei bestemd zal zijn,
maar enkele weken moet duren.
Het is de bedoeling naast fotomateriaal ook
curiosa uit de bezettingstijd ten toon te stellen.
Hierover is reeds contact opgenomen met ver
zamelaars, maar ook bij mensen die niet als
zodanig te boek staan kan interessant mate
riaal aanwezig zijn. Voor in of bij Leeuwarden
gemaakte foto's uit de bezettingstijd bestaat
eveneens een grote belangstelling. Zouden
eigenaren van een en ander hiervan bericht
willen sturen aan de redactie van ,,De Leeu
warder Gemeenschap", Raadhuisplein 32?
Er is maar weinig fotomateriaal van Leeuwar
den in de bezettingstijd, maar op de tentoon
stelling in de synagoge in mei van dit jaar
zal deze opname waarschijnlijk niet ontbreken.
Zij is in het bezit van de heer B. Troostwijk
en kan gelden als een der weinige herinne
ringen aan de tijd, toen hij leerling was van
het Joodse gymnasium, dat gesticht werd, toen
de gewone scholen op last der nazi's niet meer
door Joden mochten worden bezocht. Deze
„noodschoot" was in 1942 ingericht in het pand
Emmakade N.Z. 83 en is blijven bestaan tot in
begin 1943 de razzia's daartoe geen mogelijk
heden meer boden. De foto is van september-
oktober 1942, toen het groepje jongelui met
hun leerkrachten nog niet ten volle beseften
wat de meesten hunner te wachten zou staan.
De heer Troostwijk heeft ons de namen ver
schaft, bovendien weet hij van de meesten of
ze de oorlog hebben overleefd of niet. De
nazislachtoffers hebben we met het teken
aangegeven, in enkele gevallen is met een
aangeduid, dat de heer Troostwijk niet weet
hoe het de betrokkene is vergaan.
1. mej. G. Frank uit Amsterdam (lerares ge
schiedenis) 2. mej. R. Weijl; 3. S. E. Cohen;
4. mej. J. de Wit 5. H. Beem (thans rector
te Hilversum); 6. mej. S. de Jong; 7. A. Beek
man (godsdienstleraar) t; 8. E. Hoek uit Am
sterdam (leraar oude talen) 9. Van der Roer
uit Meppel (leraar handelsonderwijs) 10.
L, Cohen t11. mej. B. Cats; 12. mej. B. de
Bruin; 13. S. Stoppelman t; 14. D. Muller f;
15. A. Kuijt (conrector) f; 16. L. de Wied; 17.
W. Kuijt f; 18. mej. I. Rozenberg f; 19. mej.
S. de Wied; 20. B. Cohen f; 21. mej. M. Cats;
22. H. Reindorp (conciërge) 4; 23. L. Leefsma
(uit concentratiekamp teruggekeerd)24. Cos-
ter uit Utrecht (leraar Engels) 25. W. Velle-
man f; 26. D. de Wied (nu hoogleraar in de
geneeskunde te Utrecht); 27. A. Krammer 4;
28. M. Woudstra f-, 29. J. de Jonge (nu direc
teur Jongia); 30. S. Turksma uit Drachten f;
31. A. L. M. Israels uit Drachten (nu kinderarts
te Amsterdam); 32. J. de Vries (gestorven
na terugkeer uit concentratiekamp); 33. B.
Troostwijk; 34. mej. S. Stoppelman f; 35. mej.
S. Kuijt f; 36. P. Dwinger 4; 37. mej. E. Pinto
(nu in de Verenigde Staten); 38. mej. H. Troost
wijk t; 39. J. Israels uit Drachten; 40. mej.
G. Velleman f; 41. mej. R. Feitsma t.
Op de middag van zondag 6 december is in de Leeuwarder synagoge de laatste dienst
gehouden. Voor het laatst leefde er de sfeer van vroeger, toen onze stad nog een grote
Joodse gemeente had. In de eerste week van dit jaar heeft men de inventaris wegge
haald. Ze gaat naar het Israëlische jeugddorp Kfar Batyah, om daar opnieuw dienst te
doen. Het gebouw is nu leeg en wacht, zoals men weet, op een nieuwe bestemming.
Daarover is al heel wat gesproken, in het bijzonder in een gemeentelijke commissie,
waarin ook vertegenwoordigers van de Joodse gemeente zitting hebben. Na enige publi
caties over deze zaak, zowel in de Leeuwarder Courant als in ons blad, zijn verschillen
de suggesties uit de burgerij ter kennis van de commissie gekomen. De meeste gingen in
de richting van een culturele bestemming: sommigen wilden bovendien plaats inruimen
voor een permanente herinnering aan de Joodse bevolkingsgroep in Leeuwarden, die
door het oorlogsdrama vrijwel geheel is verdwenen.
Maandblad onder auspiciën van de
Stichting „Leeuwarder Gemeenschap"
14e jaargang no. 1 januari 1965
Redactie-commissie:
Mevr. A. J. Bearda Bakker-Stuiveling
H. Kingmans
Pater H. W. Dijkman O.P.
J. T. Vellenga
Redacteur: W. H. Kuipers, telef. 28203
Adres administratie:
Voorstreek 101-103, tel. 22046 en 22047
Redactie:
Stadhuis Leeuwarden, tel. 21141
Abonnementsprijs 3,00 per jaar
Giro-nummer 809910 ten name
N.V. Erven Koumans Smeding,
Leeuwarden
