^Vop
rtca
In onze BUNGALOWDORPEN vindt U de RECREATIE
die U nodig hebt «Het Fonteinbos" te Oudemirdum (Gaasterland)
„De Blieke" te Hollum (Ameland)
„De Pharshoeke" te Heeg (aan het Heegermeer)
20
(vervolg van pagina 17)
Manspersonen ongehuwd 2289; Vrouwsperso
nen ongehuwd 2404.
Manlyk gesl. totaal 8057 en Vrouwlyk gesl.
totaal 8398.
Dus te samen 16.446 inwooners.
Bijna evenveel ongehuwden als gehuwden dus
(de weduwen en weduwnaren niet meegere
kend) bij de volwassenen. De schrijver zegt
daarover, dat in de steden minder mensen
trouwen dan op het platteland, ,,de reeden
daar van is, dat gemeene gewone) Arbei
ders, die geen vast ambacht geleerd hebben,
in de steden niet zo gereed gemakelijk) ge
noegzame middelen tot het bestaan van een
Huisgezin kunnen vinden, en dus ook zo licht
niet onderneemen durven om het zelve op te
richten, als ten platten Lande; daar de leevens-
wyze veel min kostbaar, de huishuur veel
goedkoper, en meerderlei occasie gelegen
heid) tot allerhande arbeid te vinden is, in
allerlei Boerewerk, Landbouw, Hooiversame-
len, Slatten, Greppelen, Veengravery, Boom-
kappen en Talhout maaken, en wat dies meer
is
Beschouwen wy nu onze Stad Leeuwarden;
groote uitgebreide Fabriquen, voorname
Scheepstimmerwerven, of Navigatie met
veelerlei omslag, by al het welke een goed
aantal Sjouwers, en algemeene Arbeiders
hun huishoudelijk bestaan met Vrouw en
Kinderen genieten kunnen, zyn hier niet te
vinden; daar en tegen zo is de Huishuur
hier vry duur, en de brandstoffen gansch
niet goedkoop, gelijk ook veele andere
noodzakelijkheden meer kostbaar als ten
platten Lande."
Interessant zijn ook de sterftecijfers in de ver
schillende leeftijdsgroepen. Om de grote kin
dersterfte aan te tonen nemen wij de cijfers
voor de 1- tot en met 5-jarigen geheel over en
daarna geven wij ze telkens opklimmend met
vijf jaren:
In hun eerste levensjaar stierf toen 1 van de
4 kinderen, in het tweede jaar 1 van de 9,
3 jaar 1 16; 4 jaar 1 20; 5 jaar 1 25; 10 jaar
1 108; 15 jaar 1 200; 20 jaar 1 100; 25 jaar
1 95; 30 jaar 1 90; 35 jaar 1 80; 40 jr 1 55;
45 jr 1 48; 50 jr 1 40; 55 jr 1 30; 60 jr 1 23;
65 jr 1 18; 70 jr 1 13; 75 jr 1 10; 80 jr 1 8;
85 jr 1 7; 90 jr 1 5; 95 jr 1 2.
Voor een kind, dat de leeftijd van 10 jaar had
bereikt, was de gemiddelde levensduur 55 jaar.
Een huwelijk duurde gemiddeld I2V2 jaar.
We zullen het hierbij laten, al bevat het boekje
van de onbekende Leeuwarder meer interes
sante gegevens Maar laten we de auteur nog
even aan het woord om zijn bewondering uit
te spreken over de stabiliteit van het bevol
kingscijfer, die uit de aantallen van geboorten,
huwelijken en sterfgevallen te voorschijn
kwam; een stabiliteit, die wij met onze snel
groeiende bevolking niet meer kennen:
,,Uit dit alles staat ons ook op te merken, dat
de goede Voorzienigheid, in de onderhouding
en veranderinge van het Menschelijke Geslacht,
altoost regelmatig werksaam is, over-een-kom-
stig zyne volmaakte wysheit, en wel gewoon-
lyk in dee ze orde zo als wy hebben aangewe
zen, gelyk ook in andere omstandigheden van
het Menschelyk Geslacht, uitgezondert in tyden
van besoekingen, door Pest; zwaare besmet-
lyke ziektens-, aanhoudende het Menschelyke
Geslacht vernielende OorlogenAardbeevin-
genhooge Watervloeden, enz. En noch be
speurt men duidelijk, dat als by vooraad voor
zulke verwoestende tyden, doch meest al niet
lange daar na, dit buitengewoone verlies, door
Jaaten van overvloed en meerdere populatie
al rasch wederom vergoed wordt".
Het bevolkingsprobleem van onze dagen was
toen nog onbekend
ENIGE VERGELIJKENDE CIJFERS
Bevolkingscijler 1792: mannen 8.057,
vrouwen 8.389, totaal 16.446.
Bevolkingscijler 1 jan. 1965: mannen
41.919, vrouwen 44.326, totaal
86.245.
Aantal geboorten 1792: 565 (3,44% van
de bevolking); 1964: 1.652 (1,92%
van de bevolking).
Aantal sterigevallen 1792: 548 (3,33%
van de bevolking); 1964: 687 (0,79%
van de bevolking).
LEEFTIJDSOPBOUW IN PROCENTEN
1792
thans
0—10
r
21,29
18,45
10—20
r
17,02%
18,47
20—30
r
15,70
12,50%
30—40
r
14,16%
11,79%
40—50
r
12,05%
12,04%
50—60
r
9,42%
10,75
60—70
r
6,39%
9,13%
70—80
r
2,94%
5,15%
80—90
r
0,90
1,59%
90
r
0,13
0,13
Het geboortecijfer was dus hoger dan
tegenwoordig, maar bijzonder groot
was de kindersterfte. Van elke 100
pasgeborenen bereikten nog geen
zestig het zesde levensjaar.
De leeftijdsopbouw naar procenten
toont duidelijk aan, dat de bevolking
thans gemiddeld een veel hogere leef
tijd bereikt dan in de achttiende eeuw
het geval was. Er waren toen ver
houdingsgewijs meer jonge mensen
dan nu en minder oude, al doet zich
het merkwaardige verschijnsel voor,
dat we voor de meer dan negentig
jarigen hetzelfde percentage noteren.
Maar dat betrof en betreft een zo
gering aantal mensen, dat men er
weinig statistische betekenis aan kan
hechten.
Moeder en Anneliesje gaan naar de bloe
menmarkt. Moeder moet ook groente en
vruchten kopen, maar dat vindt Anneliesje
niet zo bijzonder. Dat doet moeder elke week,
Maar de bloemenmarkt is wel bijzonder,
want Anneliesje heeft van vader een stukje
van de tuin gekregen en daar mag zij zelf
bloemen in planten.
„Zal ik Erica ook meenemen?", vraagt zij.
„Dat zou ik maar niet doen, want wij heb
ben zoveel te dragen als wij terug komen.
Ik draag de groente en de vruchten en jij
moet het mandje met je plantjes dragen",
zegt moeder.
Ja, dat is waar ook. Zij moet haar handen
vrij houden voor de mand met plantjes.
De markt is niet ver weg en dus nemen zij
de fiets niet mee. Daar heb je in de volte van
de markt maar last van. Want er zijn al
tijd héél veel mensen die wat komen ko
pen.
Anneliesje hoort de harde stem van de man
die scheermesjes verkoopt al van uit de ver
te. Wat kan die schreeuwen! Er staan al
lerlei mensen om hem heen, ook kinderen.
Die kopen wel geen scheermesjes, maar ze
luisteren naar wat die man schreeuwt.
„Scheermesjes! scheermesjes! mooie scheer
mesjes! alles moet weg want ik mag van
mijn vrouw niet thuiskomen vóór ik alles
verkocht heb!", roept de man. Een paar men
sen beginnen te lachen.
„Zou hij heus niet thuis mogen komen?",
vraagt Anneliesje.
„De man maakt maar een grapje", ant
woordt moeder. „Hij roept zo hard om de
mensen te lokken en hij wil natuurlijk
graag al zijn scheermesjes verkopen!"
Daar staan zij bij het groente vrouwtje. Moe
der stopt haar tassen vol met groente en
fruit en dan gaan zij naar de bloemen.
„Eerst rondkijken, niet dadelijk kopen", zegt
moeder. „Want als je iets hebt gekocht en
je ziet naderhand iets wat je nog veel
mooier vindt, dan zijn de centjes op."
Anneliesje kijkt haar ogen uit. Wat zijn er
veel soorten bloemen. Zoveel verschillende
kleuren: rood en geel, paars en blauw, wit en
rose. Hoe moet je daar nu uit kiezen? Zij
zijn allemaal mooi!
„Mijn dochtertje mag een eigen tuintje ma
ken," zegt moeder tegen de koopman. „En
nu komen wij bij u de plantjes uitzoeken."
„Nou, kijk eerst maar goed", zegt de bloe-
menman. „Dan help ik eerst die dame daar
en als ik daar mee klaar ben, dan zeg je
maar wat je uitgekozen hebt."
Anneliesje kijkt naar al die bruine potjes en
naar de kistjes vol bloemen en groen.
„Wat zal ik kiezen, mams?" vraagt zij.
Moeder bukt zich en neemt een pol dubbele
rose madeliefjes uit een kistje. „Kijk, als je
daar nu eens twee van nam, die blijven lang
mooi in de tuin. En daar zijn vergeetmijniet
jes en kijk eens, wat een prachtige viool
tjes, van verschillende kleur."
Moeder neemt overal wat uit en de bloemen-
man, die er bij gekomen is, helpt de plant
jes in het mandje te doen.
Anneliesje krijgt er plezier in. Zij wijst mei
haar vingertje naar een donker viooltje en
naar witte vergeetmijnietjes. Die mogen er
ook nog bij.
„Nu hebben we langzamerhand wel ge
noeg," zegt moeder, „geloof je ook niet?"
„Ja, moeder", zegt Anneliesje. „Het mand
je is hélemaal vol."
„Mevrouw, hier heb ik nog iets heel
moois", zegt de bloemenkoopman. „Een
maandroosje. Daar zult u zóveel plezier van
beleven." En hij neemt een beelderig rose
roosje tussen zijn vingers en laat het plant
je zien, waar nog wel zes knopjes aan zit
ten.
„Ja", zegt moeder, „dat mag in je tuintje
niet ontbreken! Pakt u het er maar bij in."
Ook het maandroosje gaat in het mandje
en dan kan er echt niets meer bij.
Met een heerlijk blij gevoel van binnen
stapt Anneliesje naast moeder naar huis. Zij
vervoert in haar mandje haar eigen tuin!
Als vader vanmiddag thuis komt zal hij haar
helpen met het planten. En Erica mag ko
men kijken als het klaar is.
MA JA VAN HEEMSTRA.
In het voor- en najaar speciale weekend-tarieven
en mogelijkheid van weekend-abonnementen
Belangrijke korting bij huur op lange termijn
Verhuur door: N. V. „H E T F O N T E I N B O S", Groningerstraatweg 94 - Leeuwarden
Telefoon 0 5100-22547, na zes uur 0 5100-21387
