J fir. ONNO ZWIER VAN HAREN
L.D
E^ftlES
Afgebroken staatkundige carrière
14
f de admiraliteit te Amsterdam. In 1759 ontvalt
hem echter ook deze steun en daar tegenover
blijven de vele vijanden, die hij zich in de
loop der jaren heeft gemaakt door zijn scherpe
aanvallen op tegenstanders en zijn grote zelf
verzekerdheid. y
Somwijlen rukt, voor 't eind uwe dagen,
Fortuin uw staat terneêr, gelijk men in het woud
Een hoogen eik, omver geslagen,
Na 't woeden van den wind aanschouwt.
l°r,ei! UÜ "HeOMe.nscheliik Leven van Willem van Haren zouden kunnen
slaan op het leven van de jongere broer van de dichter, Onno Zwier, die in de bloei
van zijn jaren een prachtige staatkundige carrière abrupt ziet afbreken. Op de middaq-
hoogte van zijn bestaan wordt een man, die opgeklommen is tot de hoogste posten in
fit f Z°J el9en schuld en door toedoen van talrijke vijanden genoodzaakt
zich terug te trekken uit het openbare leven, om een bijna vergeten leven te leiden in
Friesland, het gewest, waar hij geboren was.
Hoewel jhr. Onno Zwier van Haren een groot
deel van zijn leven in Leeuwarden heeft door
gebracht, is hij in deze stad niet geboren. Het
levenslicht aanschouwde hij de tweede april
1711 in St. Annaparochie, de hoofdplaats van
Het Bildt, waarvan zijn vader, Adam Ernst van
Haren, grietman was. Lang heeft Onno Zwier
zijn vader niet gekend, want als hij nog maar
vier jaar oud is verliest hij zijn vader. Groot
vader Willem van Haren zorgt dan, dat de
opvoeding van Onno Zwier en die van zijn
broer Willem niet in handen komt van de spil
zieke, zelfzuchtige moeder Amelia Henrietta
Wilhelmina du Tour. Hij neemt zelf Willem
onder zijn hoede en Onno komt al spoedig in
huis bij oom Duco van Haren, de grietman
van West-Stellingwerf, die in Wolvega woont.
Door de nauwe betrekkingen der Van Harens
met het Friese hof in Leeuwarden is Onno
Zwier m zijn kinderjaren het speelkameraadje
van de latere stadhouder Willem IV. Het is
het begin van een intieme vriendschap met de
stadhouderlijke familie, die zal duren tot de
dood van prinses Anna in 1759.
De school die Onno bezoekt is het gymnasium
te Zwolle. Hij is er een van de beste leerlingen,
die steeds met de eerste prijs overgaat. Moei
lijkheden zijn er echter vele, vooral geldelijke
want zijn moeder bemoeit zich meer met Wil
lem en schijnt Onno te vergeten. Zelfs heeft
Onno een keer het plan gehad, om met opzet
fouten te maken in zijn examenwerk, omdat
hij de bij het slagen behorende feestjes niet
kon betalen. Grootvader Van Haren moet dan
ingrijpen.
In 1727 verlaat Onno de school met een brief
van rector G. W. Duker aan zijn moeder: „De
jonge Heer, U hoog Eds.soon is mij een lief
discipel geweest. Daar is veel van te ver
wachten".
Hij vertrekt dan naar Franeker, waar hij aan
de academie colleges volgt in het burgerlijk
en hedendaags recht en privaatlessen in de
geschiedenis, logica en oude talen. Een jaar
later verruilt hij de academie van Franeker
voor die van Utrecht, waar hij tot ongeveer
1731 colleges volgt. In die tijd is hij ook veel
in s-Gravenhage, waar hij in contact staat met
de invloedrijkste mannen van de Republiek-
de griffier van de Staten-Generaal Francois
Fagel de raadpensionaris van Holland Simon
van Slingelandt en de grote rechtsgeleerde
Van Bynkershoek. Wat Onno verder in die
jaren precies deed, weten we niet, maar in
1734 zien we hem solliciteren naar een plaats
in de magistratuur van Staveren. Daarna be
gint de staatkundige carrière van deze Friese
edelman: in hetzelfde jaar wordt hij burge
meester van Sloten en de Staten van Friesland
benoemen hem tot historieschrijver. Hij krijgt
zitting in de Staten vanwege de adel en wordt
door dezen ook meteen afgevaardigd in de
Staten-Generaal. In 1739 wordt hij lid van de
Raad van State. In 1742 overlijdt zijn oom
Duco en hij erft het grietmanschap van West-
Stellingwerf. In 1746 bezet hij een der hoogste
posten in de Republiek: het voorzitterschap
van de Raad van State, een functie, die min
of meer vergeleken kan worden met die van
VAM
Uw nieuwe fiets of bromfiets
staat voor U klaar!
Uitsluitend de beste merken
Beste service
Enorme keuze
U is hartelijk welkom bij
N.^V.
VOORSTREEK 65-67 - T.l 24596
Gazelle
Honda
Solex
R.A.P.
Puch
Typhoon
en andere
fabrikaten
een minister-president in onze tijd. Als zijn
vriend Willem Karei Hendrik Friso in 1747 als
Willem IV algemeen erfstadhouder wordt,
verstevigt dat zijn positie nog eens aanmerke!
lijk. Hij wordt „gedeputeerde tot het regelen
der zaken van justitie, politie en finantiën en
regeering in Noord-Brabant" en gaat in 1747
als buitengewoon gezant naar Zwitserland om
manschappen te werven en in 1748 sluit hij als
„extra-ordinaris ambassadeur en plenipoten
tiary van Hunne Hoog Mogenden" mede de
Vrede van Aken, die een einde maakt aan de
Oostenrijkse successieoorlog. Nog steeds hangt
in het stadhuis van Aken zijn portret.
Het belangrijkste feit in zijn persoonlijk leven
is het huwelijk met Sara Adel van Huls. On
danks latere moeilijkheden heeft hij met haar
een zeer gelukkige echt beleefd, die gezegend
werd met elf kinderen.
Een zware slag treft Van Haren, als hij in
1751 zijn grote steun Willem IV verliest. De
vriendschap met prinses Anna blijft. Zij be
zorgt hem in 1755 nog het lidmaatschap van
Onno's val
Deze vijanden weten in 1760 Onno's val te be
werkstelligen: drie van zijn dochters, gesteund
door twee schoonzoons, beschuldigen hun vader
dan van bloedschande. We weten niet, wat er
van deze beschuldigingen waar is. Waarschijn
lijk is er wel iets gebeurd, maar of alles zo
ernstig was als is voorgewend, valt te be
twijfelen. Onno's schoonzoons weten hem ech
ter met behulp van enige duistere figuren door
chantage een bekentenis af te dwingen en
tegelijkertijd laten ze hem beloven, dat hij
Den Haag zal verlaten en er nooit zal terug
keren. Onno vertrekt dan naar zijn broer in
Brussel en daarna naar Wolvega. Hij is een
gebroken en verbitterd man.
Wandelend in de tuinen van „Lindenoord" in
Wolvega overdenkt hij al het gebeurde en ge
leidelijk aan begint hij zich te zien als het
slachtoffer van een complot en waarschijnlijk
niet helemaal ten onrechte. Zijn belagers be
schouwt hij als pionnen van de hertog van
Brunswijk-Wolfenbüttel, de voogd van Willem
V. Deze wilde ons land betrekken in de Zeven
jarige Oorlog (1757-1764), waardoor hij het
opperbevel zou krijgen over het Engels-Prui
sische leger. Onno, de aanvoerder van de
neutraliteitspartij, dwarsboomde hem in deze
plannen en werd zo de grote vijand van de
„Dikke Hertog", die hem graag kwijt wilde.
Dit overdenkend rijst bij Onno het plan, om
zijn belagers te weerstaan en in 1761 gaat hij
dan ondanks zijn belofte naar Den Haag. Dan
barst de bom: de zaak, die tot dan officieel
stilgehouden was, wordt openbaar gemaakt.
Op ontvangsten wordt Onno genegeerd en de
Staten-Generaal besluiten, dat alles over de
zaak „uit het secreet register zal worden over-
gebragt in het ordinaris register van Haar
Hoog Mog. resolutiën" en verder zijn ze van
plan alles in de volle vergadering bekend te
maken, als Onno daar zal verschijnen. Onno
keert dan naar Friesland terug en zal dit ge
west nooit weer verlaten. Hij' brengt de hele
zaak voor het Hof van Friesland, dat hem een
jaar later wel van rechtsvervolging ontslaat,
maar hem toch ook niet vrijspreekt.
Een poging om zijn onschuld aan te tonen heeft
Onno dan reeds zelf ondernomen door de uit
gave van zijn „Deductie van Jr, Onno Zwier
van haren, Grietman van Stellingwerf-West
einde ter zyner Noodwendige Zuivering van
Lasterlijke Geruchten en Imputatiën tegen hem
verspreid en ingebragt", die in 1761 verschijnt
bij Abraham Ferwerda in Leeuwarden. Het
geschrift is, zoals de schrijver Du Perron zegt:
boeiend als een roman, maar door de tegen
partij ook als roman behandeld". Het aantal
reacties, die het losmaakt is ontstellend. Daar
zijn in de eerste plaats bij van Onno's tegen
standers, maar vooral komt er een stroom
drukwerkjes los van buitenstaanders, mensen
die part noch deel aan de zaak hadden, maar
die zich voor de vader of voor de kinderen
uit wilden spreken. Onze provinciale biblio
theek bezit er een prachtige collectie van.
Vergeten
Zoals alle zaken die veel stof op deden waaien,
bloedde echter ook deze langzaam dood
en na verloop van tijd was men Onno Zwier
van Haren vergeten. Teruggetrokken leeft hij
dan in Friesland, 's Zomers woont hij op
„Lindenoord" in Wolvega. 's Winters neemt
hij met tegenzin zijn intrek in zijn hoog en
deftig woonhuis Bij de Put in Leeuwarden, de
plaats die hij beschrijft als „een stad, die op
zichzelf al mistroostig is, maar nog triester
wordt door haar inwoners, die nooit lachen".
Plotseling ontdekt de gevallen staatsman dan
in deze tijd in zichzelf de dichter. Hij gaat de
dingen, die leven in zijn hart, op papier zetten.
De literatuur geeft een nieuwe inhoud aan zijn
leven. Er verschijnt dan een groot aantal wer
ken van zijn hand: treurspelen, een blijspel,
een levensbeschrijving, zijn grote dichtwerk
„De Geusen tal van lierzangen en vele proza
werken. Ze laten zich moeilijk lezen door vele
onvolkomenheden in taal en versmaat, maar
