alles op rijwielgebied Ger. van der Wleulen De kleine zaak met grote service!
Voor gasverwarming
Veiligheid voor u en de uwen.
'zDe <^E>oer „cYYlotique
FOTOCOPIE
Fa. K. PAASSEN en Zn.
BRIEVEN, STUKKEN,
DOCUMENTEN VOOR EMIGRATIE
DE FRIESCHE LICHTDRUKKERIJ
BREEDSTRAAT 49 - Telef. 28538 - Leeuwarden
Na de dood van Lambertus van Dam in
1820 werd het bedrijf voortgezet door zijn
twee zonen en toen Jacob in 1839 overleed
dreef Luitjen Jacob het bedrijf verder alleen.
Na diens dood in 1846 stond weer een gene
ratie klaar om het bedrijf in stand te houden:
de broers Lambertus Pieter en Jacob. Alleen
Lambertus had nakomelingen, die hem od
hun beurt op konden volgen, toen hij in 194C
overleed.' drie zonen van wie Pieter, de
jongste, het bedrijf het langst trouw bleef,
namelijk tot 1926.
Het is ondoenlijk om hier alle orgels te
noemen, die de verschillende generaties Van
Dam gebouwd of gerestaureerd hebben en
we noemen hier dan ook maar enkele ter il
lustratie: De kleine, maar fraaie instrumen
ten van Idaard (1806) en Engwierum (1823),
de wat grotere in Witmarsum (1855) en St.-
Jacobiparochie (1845) en de voor dorpsker
ken vrij grote instrumenten te Anjum (1875),
Heerenveen (1859) en Oosterend (1870).
In Leeuwarden
Binnen de gemeente Leeuwarden vinden wij
ook nog verschillende orgels van de Van
Dams. Zo zijn alle orgels in de Hervormde
dorpskerken in het plattelandsgebied van on
ze gemeente Van Dam-orgels. In de eerste
plaats is daar het zeer fraaie instrument
van Wirdum, een van de eerste werkstukken
van Lambertus van Dam, die weliswaar
verschillende onderdelen van een ouder or
gel gebruikte, maar toch zeker wel als de
bouwer mag worden beschouwd. Het is een
instrument met een hoofdwerk, een rugwerk
en een gekoppeld pedaal in een kas, die op
fraaie wijze versierd is met snijwerk in
Louis XVI-stijl. Dit snijwerk is, volgens een
opschrift op het rugpositief, gemaakt door
„Jacob Swalue, Antieksnijder", een zoon
van de bekende Eilardus Swalue, die o.a. het
snijwerk in de Leeuwarder raadzaal verzorg
de. Op de zijtorens van het hoofdwerk heeft
hij twee siervazen geplaatst met daartussen
op de hoofdtoren de harpspelende koning
David. Op de torens van het rugwerk vin
den we muziekinstrumenten en twee engel
tjes, die op een hoorn en een fluit blazen. On
der het rugpositief zijn twee leeuwen gesne
den, die een wapenschild dragen, waarop de
woorden staan: „Looft God in zijn Heilig
dom". Op banderolles is hier verder te lezen:
Dit orgel is ingewijd uit 2 Kron. 5:12-14. Door
Ds. P. Bruining Pred. te Wirdum Den 9 Ju-
nij 1790".
Het orgel in de dorpskerk van Huizum is
in 1849 door L. van Dam en Zonen gebouwd.
Bij de interieurrestauratie van de kerk is
het orgel licht geschilderd en de gesneden
vleugelstukken zijn weggenomen, waardoor
het orgel nu een veel rijziger indruk maakt.
De torens zijn bekroond met gesneden mu
ziekinstrumenten.
In de kerk van Lekkum vinden we een een
voudig eenklaviers orgel met als enige ver
siering twee engelen met fluit en viool en
weer koning David, spelend op de harp. Vol
gens de voorlopige monumentenlijst is dit
orgel in 1828 geplaatst door L. en J. van
Dam en is het afkomstig uit de Westerkerk
te Leeuwarden. Dit kan niet kloppen, omdat
het oude orgel uit de Westerkerk pas in 1845
verkocht is, maar wel is te zien, dat het
instrument niet oorspronkelijk voor de kerk
gebouwd is en ook doet de vorm van het
front veronderstellen, dat het ouder is dan
1828.
Lutherse kerk
Een fraai., orgel bevindt zich in de Lutherse
kerk van Leeuwarden. Het is in 1869 door
Van Dam gebouwd. Enig snijwerk, waaron
der twee engeltjes, verraadt de stijl van de
rococo en zal waarschijnlijk afkomstig zijn
van een ouder instrument. Midden op het
orgel staat een zwaan, een symbool dat veel
in Lutherse kerken wordt aangetroffen (ook
de windwijzer op de Lutherse kerk is een
zwaan). Dit symbool gaat terug op de woor
den, die Johannes Hus in 1415 op de brand
stapel gezegd zou hebben: „Nu kunt ge wel
een gans (hus betekent gans) braden, maar
na mij komt een zwaan, die ge niet zult
kunnen vangen". Die zwaan was Luther.
Westerkerk
Het mooiste negentiendeëeuwse werkstuk
van de Van Dams is ongetwijfeld het orgel
in de Westerkerk te Leeuwarden. Dit prach
tige instrument is in 1848 voltooid en heeft
6800 gulden gekost. De bouw werd begonnen
door L. J. van Dam en toen deze midden in
de werkzaamheden stierf, voortgezet door zijn
zonen Lambertus, Pieter en Jacob. In één
grote kas bevinden zich de pijpen van het
hoofdmanuaal, bovenmanuaal en het vrije
pedaal. In het front staan de pijpen van de
prestant 16 voet van het hoofdmanuaal, de
prestant 8 voet van het pedaal en de prestant
4 voet van het bovenklavier. Het orgel dat
niet op pilaren staat, maar aan de muur
hangt, maakt een zeer rijzige indruk. Op
de torens staan drie beelden: In het midden
de Godsdienst met in de rechterhand een
bijbel en in de linkerhand een olijftak, die
duidt op vrede en zachtmoedigheid. Rechts
staat de Godsvrucht met een, volgens een
oude omschrijving in het kerkelijk archief,
„eerbiedig en tevens opgeruimd gelaat". Op
het hoofd draagt ze een vuurvlam, de linker
hand rust op de borst, de rechter steekt een
fakkel omhoog. Links zien we de Waarheid
met een „edel gelaat en dragend een open
boek en een palmtak, symbool van de over
winning. Haar voet rust op een wereldbol,
omdat zij eens over de wereld zal zegepra
len.
Het orgel werd op 15 augustus 1847 ingewijd
door de bekende Leeuwarder predikant dr.
Leendert Proes met een predikatie naar aan
leiding van Hebr. 13:15: „Laat ons dan door
Hem altijd Gode opofferen eene offerande
des lofs". Van toen af heeft dit fraaie orgel
de gezangen van de hervormde gemeente on
dersteund. Nu wordt het 's zondags nog be
speeld bij de jeugddiensten, maar lang zal
dit niet meer duren, omdat al onderhande
lingen over de verkoop gaande zijn. De
jeugddiensten zullen het aanstonds zonder or
gel moeten stellen en Leeuwarden zal een
prachtig instrument moeten missen.
S. TEN HOEVE.
i i TEGENOVER DE HARMONIE, TEL. 24628
UNION. SUPERLA EN ANDERE MERKEN
l\ecl\te band tuó^en
*2)e cBoer'o ,,cTI7.otique' en klant.
Koop nu Uw VEILIGHEIDSGORDEL Plaats nu Uw
TWEEDE MIST- of BERMLAMP (1 januari 1967 ver
plicht Denk om Uw BANDEN (gratis montage)
Dit alles en nog veel meer vindt U bij
BLEEKLAAN 145 - Leeuwarden - telefoon 23573
LOODGIETERSBEDRIJF
ERKEND GASFITTER
GYSBERT JAPICXSTRAAT 38 - LEEUWARDEN
TELEFOON: 21559, b.g.g. 22372
11
