13
Het is logisch dat een ver-gespeciali
seerde industrie als de optische eigen
bedrijfsscholen heeft. Zo ook De Oude
Delft. Niet alleen worden in het be
drijf de lenzenslijpers opgeleid maar
ook de mensen die van de L.T.S. af
komen met het diploma fijnbankwer-
ken in hun zak moeten nog enige scho
ling hebben eer hun het nauwkeurige
werk, dat de fabriek aflevert, toever
trouwd wordt. De stichting Bemetel
staat borg voor de resultaten van de
door haar gevormde specialisten op
het gebied der metaalverspaning en
bewerking. Als een jongen van de
L.T.S. afkomt moet hij nog twee jaar
Bemetel doen op de in het fabrieks
complex aanwezige school. Gedurende
twee jaar wordt hier verder gegaan in
de toegepaste techniek. De praktische
uren worden in het bedrijf gemaakt
en de theoretische een dag per week
vrijdag) op de school. Het theoretisch
onderricht houdt de vakken vaktekenen,
technisch schetsen, mechanische techno
logie (dure woordcombinatie voor ma
terialen- en gereedschapsleer) in. Tot
nogtoe is er geen zittenblijver geweest,
wat een compliment voor de leraar be
tekent. Al met al is de bedrijfsschool
een nuttige zaak die het basisonderwijs
van de L.T.S. aanvult en de leerlingen
tot bekwame medewerkers maakt in
het bedrijfsleven, bijvoorbeeld bij De
Oude Delft.
ceerd. Laten we eens zien hoe een röntgenca-
mera tot stand komt. Het gegoten huis komt
van de gieterij in Delft, alsmede andere ge
goten onderdelen. Bij de mechanische afde
ling worden er gaten in geboord, schroef
draad getapt, geruimd en gecontroleerd. Ook
sleuven gefreesd en vlakken geschaafd. On
dertussen worden spiegels bij de optiekslijpe
rij vastgekit op een slijpmal en geslepen.
Met sferische mallen wordt het verschil met
de aangegeven waarde gemeten totdat men
binnen de tolerante waarden komt. Hierna
is het produkt gereed om gepolijst te wor
den. Het zal duidelijk zijn dat de grondstof
glas van zeer homogene samenstelling moet
zijn.
Het aanbrengen van een spiegellaag van alu
minium geschiedt in een vacuümkamer.
Echt vacuüm is die niet, maar toch kan
een hoge graad van luchtledigheid worden
bereikt. De aluminium wordt opgedampt.
Elektroden zorgen voor een uiterst fijne ver
deling van de ingebrachte aluminium en te
vens voor het aanbrengen daarvan op de te
aluminiseren spiegels. Dit was in het kort
de werkmethode in de optische afdeling. Om
het beeld te vervolmaken kunnen we nu bij
elke fase van bewerking wat langer stilstaan
zonder dat de duidelijkheid er onder hoeft
te lijden.
Dus: uit de magazijnen komt het ruwe glas.
Dit gaat eerst naar de slijperij, waar het
op een tussen de tolerante waarden gelegen
maat wordt geslepen. Hiertoe kit men de
ruwe spiegels door middel van een soort pek
vast op een mal, die een dusdanige vorm
heeft dat het slijpen zo eenvoudig mogelijk
is. Spiegels van een vorm die te vergelijken
is met die van het glas van een koplamp
van een fiets, een zogenaamde meniscus,
worden dus op een bolle mal gekit, die de
zelfde bolling heeft als de te bewerken spie
gels (of lenzen) moet krijgen. Vlakke spiegels
worden uiteraard op een vlakke slijpmal ge
legd. Het zou niet erg rendabel zijn elke
lens of spiegel afzonderlijk te slijpen. Daar
om zijn de mallen wel zo groot, dat er min
stens een tiental spiegels tegelijk wordt
bewerkt. Omdat het te slijpen oppervlak zo
moeilijk kan worden gemeten, zijn er op en-
He/ slijpen van lenzen bij de optische industrie „De Oude Delft".
kele plaatsen uitsparingen gelaten waar men
de dikte van het werkstuk kan controleren.
Bij een vlakke plaat, waarop dus vlakke
spiegels gekit zitten, zijn dat er vier, in het
midden van de omtrekszijden van de mal.
Door die uitsparingen is het mogelijk de dik
te van het werkstuk met een micrometer
vast te stellen. Bolle vlakken worden anders
gemeten op juistheid van maat. Op zo'n vlak
legt men een meetmal met zeer nauwkeuri
ge maten. Nu is een eigenschap van glas de
lichtbreking. Legt men twee (of meer, maar
dat is hier niet aan de orde) platen op el
kaar die ongeveer hetzelfde vlak gemeen
hebben, dan breekt het licht op de raakpun
ten dusdanig, dat we er grillig gevormde
lijnen in zien. Hoe nauwkeuriger de te me
ten plaat is geslepen, hoe ronder de lijnen
(zgn. sferen) worden en hoe geringer in aan
tal. Proefondervindelijk werd vastgesteld,
dat de sferen één mikron (dat is éénduizend -
ste millimeter) verschil aanduiden. Als men
dus twee sferen ziet, dan verschilt de be
werkte plaat tweeduizendste millimeter van
de mal. Over het algemeen is zo'n klein
verschil van twee mikron niet hinderlijk.
Slechts uiterst nauwkeurig werk eist een ge
ringere tolerantie. Het is logisch, dat één
vuiltje op de meetmal al een verschil van
vijf mikron kan veroorzaken. Dat vuiltje is
dan nog niet te zien met het blote oog. Het
is dus zaak elke ruimte waar wordt gemeten
stofvrij te houden. De aparte stofvrije ruim
te, waar ook de opdampinrichting is gesi
tueerd, is niet toegankelijk voor personeel
uit de werkplaatsen, daar hun kleding altijd
vrij stoffig is.
De optische industrie „De Oude Delft" wordt
dus gekenmerkt door de eis van een nauw
keurigheid van werken, die het normale be
gripsvermogen te boven gaat. Dit feit tekent
de sfeer in het bedrijf en het tekent ook de
mensen die er werken. Lang niet iedereen
is daarvoor geschikt, maar wie voor deze ui
terste precisie de aanleg heeft, die heeft er
ook gevoel voor opgenomen te zijn in een
uniek bedrijf niet alleen in ons land, maar
ook internationaal. Daarom vooral is de ver
rijking van het industriële patroon, die Leeu
warden heeft gekregen met de vestiging van
dit Delftse bedrijf van zo groot belang.
AD VAN DONGEN.
