St. Bonifatiuskerk
1^11
- m
£%1
ondenkbaar heerlijke
vormen
De rooms-katholieken in
het vroegere Leeuwarden
PWPIri
1 ïgljsg
ctf
-r5,
I' !pl|
'jffWTOWjK1
-TT. 11
t utfOSs -I
\\'.vv,y//vvvA'ii
tevs. -V.-;.;
AsAMiiiV*
V«XV.N?
O Sïr5r">S v O
Maandblad, onder auspiciën van de
stichting „Leeuwarder Gemeenschap
18e jaargang no. 3 maart 1969
Redactiecommissie:
Mevr. A. J. Bearda Bakker-Stuiveling
H. Kingmans
Pastoor H. W. Dijkman O.P.
J. T. Vellenga
Redacteur: W. H. Kuipers, telef. 28203
Adres administratie:
Voorstreek 101-103, tel. 22046 en 22047
Redactie:
Stadhuis Leeuwarden, tel. 40222
Abonnementsprijs 5,00 per jaar
Gironummer 809910 ten name
N.V. Erven Koumans Smeding,
Leeuwarden
Aan de stille kant van de Nieuwestad staat, lussen de Lange Pijp en
de Nieuwe Pijp, de Tivoli-bioscoop. Naar alle waarschijnlijkheid
zullen de meeste Leeuwarders, die nu naar de Tivoli gaan om daar
te kijken naar rolprenten als „Het wonder der lielde en „De Non
zich niet realiseren, dat vijfentachtig jaar geleden een aantal inwo
ners van onze stad met heel andere bedoelingen hun schreden
richtten naar hetzelfde gebouw. Tot 1884 was de tegenwoordige
Tivoli-bioscoop namelijk de kerk van de rooms-katholieke Bonifa-
tius-parochie.
Oorspronkelijk was de oude Bonifatiuskerk een
Jezuïetenkerk. Toen in de zestiende eeuw het
aantal ketters zich in Europa met ongewone
snelheid uitbreidde, richtte de Spanjaard Igna
tius van Loyola zijn „Genootschap van Jezus"
op. Met zijn op militaire leest geschoeide orde
van Jezuïeten (volgelingen van Jezus) wilde hij
de ketterij in Europa een halt toeroepen.
De eerste Jezuïet die in Leeuwarden werkte,
was de in Ypecolsga geboren Anske Bockes
Bruynsma. In 1564 werd hij naar Leeuwarden
gestuurd. Hier hield hij in de St. Vituskerk
op het Oldehoofsterkerkhof „predikatiën en
Catechisatiën". Anske Bockes richtte zich in
zijn prediking niet alleen tegen de ketters.
Ook de geestelijkheid werd heel wat naar het
hoofd geslingerd. De ruzie tussen Anske
Bockes en de seculiere geestelijkheid nam zelfs
zulke vormen aan, dat de Jezuïet de toegang
tot de kerk ontzegd werd. Pater Willibrordus
van der Heyden zegt in zijn „verhaal van de
verrigtingen der Jezuïeten in Friesland over
deze geestelijken:
„Niet alleen had hij (Anske Bockes) de
ketters tot vijanden, maar ook de herder
wier pligt het geweest was bij het dage
lijks aangroeyende getal der wolven, de
honden af te keren of hun geblaf te ver
hinderen."
In 1566 brak in Leeuwarden, evenals in vele
plaatsen in Nederland, de beeldenstorm los.
Hoewel pater Van der Heyden er anders over
dacht, was er in Leeuwarden van een „storm
eigenlijk geen sprake.
Onder leiding van de hervormingsgezinde bur
gemeester Tjerk Walles werden in de nacht
van 6 op 7 september de rooms-katholieke
kerken in Leeuwarden voor de hervormde
kerkdienst geschikt gemaakt. Dat gebeurde op
een betrekkelijke ordelijke wijze. Het schijnt
echter, dat Anske Bockes zich bij deze gebeur
tenissen toch nogal geweerd heeft. Niettegen
staande het verbod de straat te betreden, begaf
Anske zich „als door eenen krachtigen geest
gedreven, midden onder den hoop, en
sprak met zoo grote vurigheid van geest
en kracht van redenen, dat velen als ver
plet begonnen te aarzelen, en, terwijl
hunne tranen opkwamen en rijkelijk
stroomden, naar huis gingen, met het voor
nemen om vervolgens te leven overeen
komstig de Catholieke leer."
In 1567 verliet Anske Bockes Friesland. Leeu
warden werd nog weer even een rooms-katho
lieke stad, ja, zelfs voor het eerst in zijn ge
schiedenis bisschopsstad. Op 1 februari 1570
deed bisschop Cunerus Petri zijn intrede in
Leeuwarden. Acht jaar later werd het bisdom
opgeheven. Nog twee jaar later, in 1580, werd
het de rooms-katholieke priesters verboden de
eredienst uit te oefenen. De stadsregering
stelde zich vervolgens in het bezit van de be
zittingen van de r.-k. stichtingen van Leeu
warden.
Het verbod van de rooms-katholieke godsdienst
betekende ondertussen niet dat alle rooms-
katholieken nu overgingen naar de „nieuwe
leer". Een aantal van hen bleef het oude ge
loof trouw. Geestelijke verzorging kregen ze
ook. In het jaar 1609 was er in Leeuwarden
