Honderd jaar geleden:
i
eerste wielerwedstrijd in Leeuwarden
m-
(z
Op de Parijse wereldtentoonstelling in 1867 werd door Pierre Michaux
een tweewielige machine getoond, welke kon worden voortbewogen
door kracht uit te oefenen op pedalen aan krukken op de voorwielas.
Dit type vélocipède werd het volgend jaar in Amsterdam verkocht
en reeds in 1869 bleek het ook in Leeuwarden verkrijgbaar te zijn:
tijdens de pauze van een vergadering van de vereniging Nijverheid,
in zaal Van der Wielen op 31 maart van dat jaar, kon men een door
de koopman S. P. Poslma geëxposeerde vélocipède bezichtigen. Diens
collega H. H. Timmer, die te Amsterdam een manege voor het leren
berijden stichtte, adverteerde ook hier zijn vélocipèdes (driewielige
85,tweewielige 70,tot 80,voor kinderen 27,50): „voor
buitenplaatsen is dit rijtuig onmisbaar, de oefening aangenaam en
het gebruik versterkend".
De burgemeester van het Het Bildt, H. J. van
Aisma, werkend lid van het Natuurkundig
Gezelschap te St. Annaparochie, schijnt een
exemplaar te hebben tentoongesteld; de dorps
smid van Oudebildtzijl slaagde er in dit model
na te bouwen. Dat was niet zo merkwaardig,
want twintig jaar eerder fabriceerde de boer
en werktuigkundige Roelof Hommema te St.
Annaparochie al driewielers. Er was wel afzet
voor deze Michaux-vélocipèdes en de kopers
bleken gaarne bereid hun krachten daarop te
meten. In de Leeuwarder Courant van 17 sep
tember 1869 werd aangekondigd een „wed
strijd met tweewielige vélocipèdes te Oude
bildtzijl op Zondag den 19 September a.s. Prijs
eene fraaije pendule, premie een schildpadden
cigarenkoker. Aangifte bij F. du Houx, vóór
's namiddags 1 uur".
Reeds eerder waren er in deze provincie wed
strijden op loopfietsen en driewielers gehou
den, eveneens om prijs en premie. Deze kracht
metingen waren echter minder met harddra
ven, hardrijden, hardlopen en hardzeilen te
vergelijken dan met zaklopen en vaatjekruien:
activiteiten, waardoor kasteleins klandizie
trachtten te trekken. De nieuwe sport werd
door de courant echter even serieus verslagen
als b.v. de harddraverij: „Oudebildtzijl, 19 Sep
tember. Heden had alhier een wedstrijd plaats
met vélocipèdes, zeker de eerste, welke in
deze provincie gehouden is. Twaalf liefheb
bers betwistten elkaar de overwinning, in
In 1891 werd T. Konier jr. kampioen van Friesland over een afstand van 25 km.
Hij reed over deze afstand 51 minuten 27 2/5 seconde. Deze prestatie werd gele
verd op cushion-banden; nummer 2, S. Feenstra, kwam 1/5 seconde later binnen.
Hij reed op luchtbanden. P. Bokma werd derde en G. B. Looienga, die bandenpech
kreeg, wist desondanks de vierde plaats te bezetten. Dit is een foto van de start
op de Harlingerstraatweg, even buiten Marssum, vanwaar in de richting Franeker
werd gereden. De rijders zijn, van links naar rechts, Piet Bokma, Dirk de Haan,
Tjip Konter, G. B. Looienga en Siep Veenstra. Naast Bokma starter Roelof Buisman.
tegenwoordigheid van eene menigte toeschou
wers, die eindelijk behaald werd door W. H.
Bierma, terwijl J. P. van der Weit de winnaar
van de premie werd. Beiden, prijs- en premie
winnaar, maakten gebruik van vélocipèdes,
die gemaakt zijn door P. J. van der Weit te
Oudebildtzijl, die daardoor getoond heeft, dat,
hoewel Oudebildtzijl slechts een gehucht is, het
toch niet achter behoeft te staan bij vele aan
zienlijke plaatsen in de provincie".
Eerste wedstrijd in Leeuwarden.
Blijkbaar viel het schouwspel in de smaak bij
het publiek, want op 27 september van het
zelfde jaar 1869 werd er een „wedstrijd met
wieiers" gehouden te St. Jacobiparochie, op 5
oktober te Finkum, op 10 oktober te Wier en
op 11 oktober te Leeuwarden. Deze laatste
werd georganiseerd door de herbergier van
„Veldzigt en Buitenlust", beter bekend als „De
Kleine Bontekoe", aan de Breede Dijk naar
Stiens, de huidige Mr. P. J. Troelstraweg.
„Alle liefhebbers worden uitgenodigd voor
deze groote wedstrijd op vélocipèdes, opge
luisterd door muzijk."
De Leeuwarder Courant meldde: „De vreemde
vertooning van een wedstrijd met vélocipèdes
had heden namiddag eene talrijke menigte
naar den Stienser straatweg gelokt, alwaar
van wege den kastelein Radersma zoodanige
wedstrijd werd gehouden. Het getal mededin
gers was zes. De prijs, een zilveren inktstel,
werd behaald door Bierma, van Oude Bildt-
zijl, met eene vélocipède, vervaardigd door
Pieter van der Weit aldaar, waarmede ge
noemde persoon in korten tijd nu reeds drie
prijzen heeft gewonnen". De winnaar, Watze
Hessels Bierma, was de 26-jarige zoon van een
gezeten landbouwer te Oudebildtzijl; hij werd
aldaar in 1876 steen- en pannenfabrikant en
vestigde zich dertig jaar later te Leeuwarden,
waar hij in 1919 overleed. Hij was kennelijk
zoveel sterker dan zijn medestrijders, dat er
bij de volgende wedstrijden (14 oktober Ried,
18 oktober Ternaard, 20 oktober Ferwerd, 21
oktober Voorstraat, Franeker enz.) werd be
paald, dat zij, die reeds een prijs hadden ge
wonnen, niet werden toegelaten.
Van elders in den lande zijn uit die jaren nau
welijks wedstrijden bekend, zodat ook deelne
mers van buiten de provincie zich aanmeld
den, b.v. voor de „hardrijderij op tweewielige
vélocipèdes" op 31 augustus 1874 te Bolsward
(prijs een gouden horologie of 35 gulden, pre
mie 10 gulden of een voorwerp, ter keuze van
den winnaar). De courant zei hiervan: „De ver
wachting van dit feest was over het algemeen
zeer gering, doch de uitslag heeft zulks anders
bewezen. 36, uit alle oorden van Friesland, ja
zelfs 2 leden van de Deventer vélocipèden-club
„Immer Weiter", dongen naar de uitgeloofde
prijs en premie, die na een hardnekkigen strijd
eindelijk behaald werden door Jelle de Boer,
van Koudum, en S. van Delden, lid van ge
noemde vélocipèden-club te Deventer".
De eerste nationale wielerwedstrijd werd in
1885 georganiseerd op de. Wassenaarseweg te
's-Gravenhage door de plaatselijke club „De
Ooievaar". De enige deelnemende Fries, de
24-jarige Leeuwarder Simon Beekkerk, had
„op Burgers" ingeschreven voor de wedstrijd
„langzaam rijden voor bicycles". Deze vroege
wielrenners maakten meer en meer gebruik
van de producten van Burger's Eerste Neder-
landsche Fabriek van Vélocipèdes, in 1869 te
Deventer opgericht. De eerste vijftien jaar
vervaardigde deze fabrikant vélocipèdes met
houten wielen: naaf, velgen en spaken. Het
voorwiel was iets groter dan het achterwiel;
beide waren voorzien van ijzeren banden. Het
zadel, ongeveer op dezelfde hoogte als dat
van de huidige fiets, was vastgeschroefd op
een verende horizontale stalen band. Als
reeds gezegd, werkten de trappers onmiddel
lijk op de as van het voorwiel.
Scholieren op de vélocipède.
Op dergelijke machines werd ook het figuur
rijden beoefend. Zo trad op 30 augustus 1871
en volgende dagen in de zaal Van der Wielen
op „de beroemde vélocipèdist A. Kiel met
zijne vélocipèdistinnen in gala costuum". „De
heer Kiel heeft het vélocipède-rijden tot eene
hoogte gebragt, die men zich moeijelijk kan
voorstellen. Hij beheerscht zijn voertuig vol-
H
-■
1
Dit
de
de
Ne
de
ko
toe
ziji
vIl
stu
Al
gy
sav
va
tee
let
ko
als
ve
lijl
Sc
de
me
nie
gy
stc
cip
vo
ge
ni<
he
bl
vo
ne
on
m<
al
on
he
w
op
ge
tu
Le
ge
zo
18
bi
ee
di
D
pe
VI
ee
3C
„t
hi
ja
k
w
d
e
te
h
Ir
st
O
V
L
V
