lie lieuweitad een eeuw geleden
Een hoogst curieuze en zeer oude foto van de
Nieuwestad bieden wij u op deze pagina. Op
het origineel, dat in het Fries Museum aan
wezig is, wordt vermeld, dat de opname is
gemaakt door de firma Rooswinkel en Co. te
Amsterdam. Waarom begaf de heer Rooswin
kel, dan wel zijn Co, zich naar het verre
Leeuwarden om hier (o.a.) deze foto te ma
ken? Waarschijnlijk omdat hij daar brood in
zag en dat zal wel een gevolg zijn geweest
van het feit, dat de fotografie hier in die tijd
nog niet of nauwelijks werd beoefend. Af
beeldingen als deze werden veelal door plaat
selijke boekhandelaren aan de man gebracht
en de bekendste specialist op dit gebied was
Wopke Eekhoff, boekhandelaar en archivaris
van de gemeente. Zijn zaak was op de hoek
van dc Wirdumerdijk en de smalle Peperstraat,
zodat we wel kunnen zeggen, dat de fotograaf
voor en met de rug naar het pand van Eekhof
heeft gestaan.
Het interesseert ons natuurlijk te weten in
welk jaar de fotograaf deze opname heeft
gemaakt. Daarover bestaat geen zekerheid,
maar enkele details maken het wel mogelijk
te bepalen vóór welk jaar dit is gebeurd.
Rechts zien we een stukje van een voetbrug
over de gracht van de Nieuwestad, leidend
naar het Herewaltje. Dat bruggetje is in 1870
verdwenen en de foto dient dus een vroeger
jaartal te dragen. Dat de Waag hier is voor
zien van een brede, op pilaren rustende, luifel
sluit hier wel bij aan, maar die is tot na 1870
blijven bestaan. In 1786 werd de oorspronke
lijke houten hangluifel vervangen door deze
brede overkapping, die tegemoet kwam aan
de gestegen behoefte aan ruimte voor de bo
ter- en kaashandel. Bij de restauratie in de
jaren 1884-1890 kwam voor deze luifel de
tegenwoordige in de plaats, die naar de vorm
overeenkomt met die van voor 1786. De Waag
raakte als handelscentrum voor boter en kaas
buiten gebruik, toen in 1880 de Beurs gereed
was gekomen. De gevels aan weerskanten van
de Nieuwestad geven weinig aanwijzingen
omtrent de datering. Winkels waarvan het
ontstaan of het verdwijnen zou kunnen wor
den nagegaan vinden we niet; de foto toont
zeer duidelijk dat de Nieuwestad toen nog
vrijwel uitsluitend woonstraat was. Slechts
één pand (derde van rechts, met klokgevel)
laat iets zien van een uitstalkast.
We moeten het er dus op houden dat deze foto
van vóór 1879 is en dus minimaal honderd
jaar geleden werd gemaakt. Het fotografeerde
men toen? Dat ging in de zestiger jaren van
de vorige eeuw met zogenaamde natte collo-
diumplaten. Deze platen moesten ter plaatse
worden gegoten (emulsie op glasplaat) en in
natte toestand belicht. Daarna diende ook het
ontwikkelen nog te geschieden voordat de
plaat was opgedroogd, omdat de gevoeligheid
van het fotografisch materiaal anders sterk
terugliep. Met die gevoeligheid was het toch
al niet zo bijster goed gesteld en de lenzen
waren veel minder lichtsterk dan de tegen
woordige. De schaarse voorbijgangers, drie in
getal(!), zullen dan ook wel op verzoek van
de fotograaf even doodstil zijn blijven staan.
Het gebruik van natte platen maakt een rela
tie tussen de fotograaf en Eekhof f extra
waarschijnlijk. De platen zullen dicht bij de
plaats van de opname binnenshuis zijn gegoten
en ontwikkeld. Wat is waarschijnlijker dan
dat dit bij deze bekende boekhandelaar ge
beurde?
De omslachtige werkwijze bij het fotograferen
verhoogt ons respekt voor het vakmanschap
van de maker. De foto is fraai van scherpte
en de gebruikte lens had de eigenschappen
die we nu aan een „groothoek" toekennen.
Anders was zo'n ruime fotografische blik niet
met één opname mogelijk zijn geweest. Dat de
fotograaf rechts een kras op het negatief
heeft veroorzaakt vergeven we hem
graag.
