Afgebroken villa Baens Ein:
herinnering aan draverijen
'T KLEINE KRANTSJE
Ook ringrijden en ringsteken waren vroeger populair op de drafbaan van de Marssumerdijk
De verandering van het stadsbeeld bij het Europaplein heeft zich
dezer dagen verder voltrokken door het afbreken van de villa Baens
Ein, de laatste van de reeks woningen aan de zuidkant van de Har-
lingerstraatweg. Wat lange jaren een mooi buitenhuis was, werd in
enkele dagen gesloopt en mijmerend aan de voet van de laatste
brokstukken gaan de gedachten terug naar het roemruchte strijd
perk, waaraan deze villa ons nog altijd herinnerde: de vroegere
harddraversbaan.
De villa werd gebouwd op de
plaats, waar eens de drafbaan
eindigde en stadgenoten met
een dankbaar gevoel voor het
verleden gaven het huis de zin
volle naam van Baens Ein. Vele
jaren later werd op de hoek
van de Harlingerstraatweg en de
Westerparkstraat een huis ge
bouwd, dat De Start werd ge
noemd, naar de startplaats van
de paarden, die hier eertijds
draafden.
Tussen De Start en Baens Ein
lag dus de harddraversbaan, die
er al werd aangelegd toen - in
1840 - de weg van Leeuwarden
naar Harlingen werd bestraat. In
die jaren werd er ook nog op
het Zaailand gedraafd op een
baan tussen de bolwerken en
de Oude Herengracht, die zich
in deze goeie tijd nog net zo om
de vesten kronkelde als de
Noordersingel het nu nog doet.
Elk jaar draafden de paarden
over het Zaailand (en dus niet
over het naastliggende Wilhel-
minaplein, want dat bestond
toen nog niet) ter gelegenheid
van de voorjaarspaardenmarkt
en op oude prenten kunnen we
zien, hoe dilcke rijen toeschou
wers zich op de bastions ver
drongen om de edele viervoe
ters in volle draf te zien.
In 1830 genoot deze traditionele
draverij zelfs de eer van een
koninklijk bezoek. „Zijne Ko
ninklijke Hoogheid de Prins van
Oranje en Hoogstdeszelfs oud
sten zoon" woonden de rennen
bij. Twee dozijn van de ver-
maardste harddravers uit onze
en andere provincies deden mee
aan deze draverij, „die ten 3V2
ure in de uiterste orde afliep".
Trotse winnaar Klaas Andries
Siccama uit Dantumawoude be
gaf zich na de wedstrijd op z'n
paard naar het balcon met de
Deze Friesche Sportclub kon een
braakliggend stuk land aan de
Harlingertrekweg aankopen en
richtte toen de Wilhelminabaan
in: een renbaan van ruim acht
honderd meter lengte en een
breedte van vijftien meter. In
1905 was alles er in kalk en
cement en konden de Leeuwar
ders met de nieuwe aanwinst
kennis maken. Binnen de cirkel
van de drafbaan waren voor de
L.A.C. Frisia nog twee voetbal
velden aangelegd en bovendien
konden de dames en heren ten
nissers uit de stad er een balle
tje slaan.
beide vorstelijke personen en
ontving „met gepaste toespraak"
de prijs uit handen van Prins
Alexander.
Tot 1865 bleef deze baan op het
Zaailand bestaan; in dat jaar -
nu precies een eeuw geleden
dus - klonken de zweepslagen
er voor de laatste maal. Alle
aandacht van de vele paarden
sportliefhebbers richtte zich
toen op de harddraversbaan op
de Marssumerdijk, waar de stad
neringdoenden het voordeel te
verschaffen van een grote toe
vloed van belangstellenden van
buiten de stad.
Ook werden hier op de Ge
denkdag van de Slag bij Water
loo, waarover op een andere
plaats in dit Krantsje nog ge
schreven wordt, ,,'s Konings
prijzen" verreden: een gouden
zweep en een gouden oorijzer.
Voor 1873 werden deze draverij
en beurtelings in Groningen en
in Leeuwarden gehouden, maar
Vlaggen op de Oldehove, vlaggen op de feesttent: koningin Wilhelmina bezoekt de baan op
de Marssumerdijk.
Tot voor enkele jaren heeft de
Friesche Sportclub op deze baan
regelmatig draverijen georgani
seerd: toen viel ook de Wilhel-
volgden vanaf de nog niet met
huizen bebouwde landerijen aan
weerszijden van de straatweg
deze altijd spannende rennen op
de korte baan. Na afloop van
de rennen stroomde het volk
naar de stad en heel wat dor
stige kelen zullen in die jaren
zijn gelest in de oude herberg
De Groene Weide, die nu ge
sloten xs en waarover 't Kleine
Krantsje 'n vorige maal schreef.
In 1892 werden de draverijen
om de gouden zweep voor de
laatste maal gehouden - een
verschuiving van de belangstel
ling van de korte naar de lange
minabaan ten offer aan de
stadsuitbreiding en stadsverbe
tering en nu - o, arme stad -
hebben we helemaal geen draf
baan meer: na de baan op het
Zaailand en na de renbaan van
de Marssumerdijk ging ook de
Wilhelminabaan de geschiede
nis in. Wie zich het beeld voor
de ogen kan halen van de fees
telijke gezelligheid van die dra
verijen in vroeger tijden schudt
mistroostig z'n hoofd
Niets is er meer over van de villa Baens Ein er komt
hoogbouw voor in de plaats.
elk jaar de grote kermisrijderij
organiseerde; een draverij, die
in 1792 al door Magistraat en
Vroedschap was ingesteld om de
Leeuwarden uit.
Op deze feestdag was de Mars
sumerdijk het toneel van een
ongekende drukte en bedrijvig
heid en duizenden Friezen
baan betekende daarna het eind
van de eens zo glorieuze tradi
tie van de draverijen op de
Marssumerdiek. De langebaan-
draverijen vereisten een ander
terrein, dat de Leeuwarder
Sportvereniging, die de rennen
organiseerde, aanvankelijk dacht
te vinden op het (ovale) ijs
baanterrein aan de Bleeker-
straat. Maar dat bleek al gauw
te klein en ook te gevaarlijk te
zijn en toen ontstond „De
Friesche Sportclub tot exploita
tie van een (nieuw) sportterrein
te Leeuwarden".
na het laatste bezoek van Wil
lem III aan de stad loofde de
koning deze fel begeerde prijzen
ieder jaar voor een draverij in