Koninklijke Oostergoo is al ouder dan een eeuw
Hardzeilen in Friesland: traditie van tweehonderd jaar
'T KLEINE KRANTSJE
10
Friesland laat de voetbal
deze week niet rollen
„Friesland laat de voetbal rollen" heet de rubriek, waarin
't Kleine Krantsje de hele geschiedenis van de voetbal
sport in Friesland beschrijft. „Friesland laat de jachten
zeilen" zou de rubriek kunnen heten, die bij wijze van uit
zondering in dit nummer van 't Krantsje op de plaats van
King Soccer mag staan. Friesland laat de jachten zeilen -
en dat al langer dan tweehonderd jaar: toen nog nooit een
Nederlander van voetballen had gehoord en toen er zelfs
ook in Engeland nog niet gevoetbald werd, was het hard
zeilen in Friesland al vele tientallen jaren populair, al
zullen we de hardzeilwedstrijden van nu met soms wel
honderd deelnemende schepen moeilijk kunnen vergelij
ken met de kleine wedkampen van toen.
Veel van de vroegste geschiede- van op schrift gesteld en wan-
nis van het hardzeilen in de neer we zeggen, dat er mis-
watersport zal voor altijd onder schien al in de zeventiende
het wateroppervlak van de Frie- eeuw hier en daar om prijzen
se meren voor ons verborgen werd gezeild, is dat een veron-
blijven: er is heel, heel weinig derstelling zonder meer.
Ronde jachten in de wedstrijd: een machtig gezicht.
De oudst bekende zeilwedstrijd
in Friesland is die van 1754 in
Grouw, toen Arent Hanses, de
hospes van de herberg De Jonge
Prins aldaar te land „een curi
euze zilveren bal" liet verkaat-
sen en te water „een vleugel
met baltje" liet verzeilen door
jachten, die beslist langer dan
twee en twintig voet moesten
zijn.
Precies tien jaar later duikt deze
sportieve kastelein weer op uit
het duister van die ver verleden
tijd, wanneer hij - nu als kaste
lein van Het Wapen van Idaar-
deradeel - op het Pikmeer een
hardzeildag organiseert voor
jachten zonder onderscheid „om
een cierlijke vleugel en baltje".
Arent Hanses zette deze wed
strijden stellig niet alleen op
touw, omdat hij zelf zo'n groot
zeilliefhebber is geweest - ook
het voordeel van een volle her
berg zal hem hebben toege-
lacht, hetgeen trouwens gold
voor alle herbergiers, die in die
dagen de meest begerenswaardi
ge voorwerpen lieten „verkaat-
sen", „verhardzeilen", „verkege
len" en zelfs „verbiljarten".
Tegelijk met het hardzeilen
werd soms het admiraalzeilen
georganiseerd, „een zeer schoon
spectacle", dat stellig ouder was
dan de wedstrijden en dat vast
veel volk naar de boorden van
de meren trok: op „Prinsjesdag",
8 maart 1767, deden er op het
Snekermeer wel honderd jach
ten aan het admiraalzeilen mee
en groot was de geestdrift van
het publiek, dat het schouwspel
kwam bewonderen.
Aan de wedstrijden zullen in
deze tijd veel minder schepen
hebben deelgenomen, een tien-
of enkele tientallen misschien -
de met veel geld gezegende eige
naars van de „boeyers en jag-
ten" woonden over de hele pro
vincie verspreid en de communi
catie was nog niet zo ver ge
vorderd om ze een, twee, drie
op het wedstrijdterrein bij el
kaar te brengen.
Was het uitschrijven van de
zeilwedstrijden eerst dus een
zaak van het particuliere initia
tief, waarin vooral de dorps-
kateleins zich konden uitleven,
in 1808 kwam er een nieuw
initiatiefnemend lichaam naar
voren: het stadsbestuur van
Sneek, dat kennelijk met een
vooruitziende blik op gunstige
toeristische perspectieven een
wedstrijd in drie klassen uit
schreef: voor jachten beneden
de twintig voet, voor jachten
van twintig tót drie en twintig
voet en voor jachten boven de
drie en twintig voet.
In 1810 moest een op het Sne
kermeer vastgestelde wedstrijd
van augustus naar september
verschoven worden wegens het
volkomen ontbreken van wind,
maar vier jaar later vond er op
het Snekermeer een wedstrijd
plaats, waarvan het succes zó
groot werd, dat ze nu nog be
staat: de befaamde Sneker Hard
zeildag - de derde woensdag in
augustus - kan nu terugzien op
een glorieuze geschiedenis van
anderhalve eeuw
Na de Franse tijd nam het aan
tal zeilwedstrijden op de Friese
wateren langzaam maar zeker
toe en in 1848 vond een aantal
goede burgers van Leeuwarden
het tijd worden om een zeilver
eniging op te richten: de 18e
april werd de geboortedag van
(de nu Koninklijke) Oostergoo,
de op een na oudste zeilvereni
ging van ons land.
De eerste wedstrijden hield de
jonge vereniging bij Schuilen-
burg, maar in 1850 koos men
het Pikmeer als wedstrijdterrein
en dat is het gebleven tot van
daag: de vlag van Oostergoo zal
altijd van de Grouwster Sint
Pieter en nimmer van een toren
in Leeuwarden wapperen.
In 1851 werd de Sneker com
missie van de zeilwedstrijden
een vereniging en ook in andere
plaatsen staken nu zeilliefheb-
bers de koppen bij elkaar om
verenigingen op te richten:
Workum, Harlingen, Langweer
en Grouw, om maar een paar
voorbeelden te noemen en voor
al niet te vergeten ook Lemmer,
welke vereniging De Zevenwol-
den juist dit jaar z'n eerste
eeuwfeest kan vieren.
Leeuwarden zou de Friese hoofd
stad niet zijn geweest, wanneer
op de duur de behoefte aan
meer verenigingen zich niet zou
hebben doen gevoelen: zo werd
(veel) later ook de Leeuwarder
Watersport Vereniging opge
richt, de Zeilvereniging Syl-
nocht en - op 16 januari 1933 -
de Zeilvereniging De Meeuwen,
die nu voor de vijfde maal de
Friese Elfstedenweek organiseert
en daarmee een hele armada
van honderden schepen langs
de elf Friese steden stuurt.
En ook dat zal dan „een schoon
spectacle zijn, waarover wel
licht vandaag over tweehonderd
jaar nog eens geschreven wordt,
zoals wij nu schrijven over „het
schone spectacle" van het ad
miraalzeilen en de eerste zeil
wedstrijden van twee eeuwen
terug.
AAAAAAAnAAAAAAAAnAAAAAAAA/WWWtXAAArtnnAAA/
Onze vaste rubriek „Friesland laat de voetbal rollen", waar
in wij de hele geschiedenis beschrijven van de voetbalsport
in onze provincie zullen wij voortaan zo nu en dan onder
breken om op dezelfde plaats een verhaal te brengen over
andere takken van sport en andere ontspanningsverenigin
gen. Vandaag onderbreken wij de voetbalserie met een arti
kel over de geschiedenis van het hardzeilen in Friesland:
ook op de groene grasmat ligt de voetbal nu stil en wat is
er op dit moment prettiger dan zeilen op het Friese water
Maar over twee weken gaan we weer verder met de voetbal
sport: dan laten we de voetbal weer rollen - als vanouds
Dit is een foto van 1917: conflict tussen grote boeier en klein
schouwtje bij Grouw.
Nog niet zo héél lang geleden: zeilen op de Kxuiswaters bij
Wartena.
