'T KLEINE KRANTSJE
Langs Frieslands
Elfstedenschaatstochten zijn er
misschien al langer geweest, dan
we denken. In zeer strenge win
ters, wanneer het water van al
le Friese vaarten met een dikke
ijskorst was bedekt, plachten
onze verre voorouders bij wijze
van sportieve krachtprestatie in
kleine groepjes van twee, drie,
vier man op één dag een tocht
te maken langs alle steden van
dit gewest. Het succesvol vol
brengen van de tocht werd
hoogstens in enkele woorden in
de krant vermeld, maar in de
familie van deze ridders van het
ijs werd de glorieuze verrich
ting van genèratie op generatie
doorverteld.
De vroegst bekende schaatsma-
rathon, waarvan we gegaran
deerd zeker weten, dat hij is
gemaakt, dateert van 1808, toen
twee Deersumer jongemannen,
Pals Geerts en Pais Andries, op
een koude morgen om half zes
in hun woonplaats de schaatsen
onderbonden, naar Leeuwarden
reden en vandaar vlot langs alle
andere tien steden van de pro
vincie schaatsten. Om zeven uur
's avonds arriveerden de beide
Palsen in Sneek, waar ze - in
het zicht van de haven - de
herberg van Hospes Bouwe bin
nenstapten om er nog wat hart
versterkends te halen. Ze zon
den er een gezellige kring Sne-
kers verenigd om het haardvuur
en toen die van de heroieke
schaatstocht hoorden, vereerden
ze de beide stoere rijders met
een liter warme boerenkoffie,
een veelgeprezen volksdrank van
het ijs, die uit bruinbier, bran
dewijn, nootmuscaat en een
paar geklutste eieren bestond.
Alle gezelligheid ten spijt ble
ven de beide jongemannen er
niet lang plakken en om acht
uur waren ze weer in Deersum
terug - naar zij meenden als de
eerste volbrengers van een Elf
stedentocht, want nooit hadden
De Friese Elfstedentocht te water: is er mooier evenement denkbaar dan dit
ze van eerdere tochten langs de
elf steden van Friesland ge
hoord.
Maar we mogen wel aannemen,
dat de Elfstedentocht al eerder
verreden werd, zonder dat de
kleine kranten van die dagen
het de moeite waard vonden er
ook maar met een enkel woord
melding van te maken. Maar
zéker weten we, dat de befaam
de tocht ook in latere strenge
winters door verscheidene ster
ke Friezen is volbracht. Zelfs
vele tientallen deden dat in de
winter van 1890 op '9t, toen ook
de (later) vermaarde Pim Muiier
de tocht reed en hij was het, die
toen op het denkbeeld kwam
van de georganiseerde Elfsteden
tocht op de schaats.
Nog negentien jaar zou het du
ren voor bij deze eerste Elfste
dentocht het startsein klonk: in
1909 maakten drie en twintig
schaatsenrijders geschiedenis
door vol goede moed te begin
nen aan de allereerste georgani
seerde - tocht. Zó groot was het
succes, dat de Leeuwarder advo
caat Mr. Mindert Hepkema be
sloot een speciale Elfstedenver-
eniging op te richten, die in t9i2
het feest kon vieren van z'n
eerste tocht.
Nu - drie en vijftig jaar later -
De Elfstedentocht op de schaats: de oudste, voor velen de mooiste; een sportevenement van wereldformaat.
heeft deze Elfstedenvereniging
het verhaal van elf geslaagde
tochten in z'n logboek staan en
er zal geen volwassen Nederlan
der meer zijn, die nog nooit van
de Elfstedenschaatstocht heeft
gehoord: als het onbetwist
grootste sportspectakel in Ne
derland heeft de Elfstedentocht,
vooral in de laatste jaren, een
ongekende faam verworven.
Hadden de schaatsers dus de
premeur van de eerste tocht,
lang zou het niet duren, of ook
de wielrenners, de automobilis
ten en de motorrijders maakten
zich op voor het organiseren
van Elfstedentochten. Op de 27e
mei vond, vanuit Bolsward de
eerste Elfstedentocht voor fiet
sers plaats, waaraan door 264
wielrenners werd meegedaan.
Ook dit evenement slaagde zo
voortreffelijk, dat het een jaar
later al kon worden herhaald.
De mobilisatie tijdens de eerste
wereldoorlog maakte voorlopig
een eind aan wat een goede
traditie leek te worden en het
zou tot 1928 duren, voor op
nieuw Elfstedenrijders de fiets
beklommen. Nu was het de
(Leeuwarder) Ren- en Toeristen
vereniging, die de organisatie
op zich nam. Ook in '29 en in
'31 werd er vanuit Leeuwarden
nog een fiets-Elfstedentocht op
touw gezet, maar toen de ani-
Curieuze Elfstedentocht in '35:
met paard en wagentje
ER IS NIEMAND, DIE HET ZEKER WEET, MAAR WE MOGEN WEL AANNEft
EEN TOCHT LANGS DE ELF STEDEN VAN FRIESLAND HEEFT GEMAAKT. Al J
HUN BEFAAMDE MARATON, DAVERDEN DE MOTOREN DOOR HET FRIESE Ij
OP HET DENKBEELD KWAM OOK EENS EEN TOCHT LANGS DE FRIESE STE
MAND MINDER DAN DE LEEUWARDER KARST LEEMBURG, DIE IN 1929 DE K
IN HET BEGIN VAN DE OORLOG - MET ZIJN BOOT EEN TOCHT LANGS ALLl
HET IDEE VAN EEN ELFSTEDENTOCHT EN NU GAAT ER GEEN JAAR MEE1
MAKEN EEN MACHTIGE TOCHT
