'T KLEINE KRANTSJE
er voor de laatste wereldoorlog nog nooit een schipper
JEN jaren maakten de schaatsers - „ijs en weder dienende" -
akkerden ook de fietsers al van stad tot stad, toen iemand
ken met de boot, de man van dit laatste initiatief was n1e-
ntocht op de schaats gewonnen had. hij was de eerste, die -
steden maakte. daarna kwamen ook de wandelaars nog op
of honderden, soms wel duizenden sportieve nederlanders
steden
Wandelend langs de elf Friese steden: een tocht voor ge
zonde boddie's.
mo in de Friese hoofdstad ver
slapte, was Bolsward er weer
als de kippen bij om het oude
recht te hernemen: tussen 1934
en 1937 vonden vanuit de Mar-
tinistad nog vier geslaagde
tochten plaats.
Tussen t938 en r947 kreeg geen
enkele fietser een kans om in
georganiseerd verband een tocht
langs de Friese steden te maken,
maar toen namen de Bolswar-
ders de organisatie weer krach
tig ter hand en sinds dat laatste
jaar gaan er ieder zomerseizoen
fietsers voor een fijne Elfsteden
tocht in Bolsward van start.
Ook gemotoriseerd
Ook de motorrijders en automo
bilisten lieten zich na het suc
ces van de Elfstedenschaats- en
fietstochten niet lang onbetuigd
en de 27e juli van 1912 werd de
historische dag van de eerste
gemotoriseerde Elfstedentocht:
41 auto's en motoren maakten
toen een „Elfstedenbetrouwbaar-
heidsrit", die de A.N.W.B. ter
gelegenheid van haar algemene
vergadering in Heerenveen had
georganiseerd.
Later nam de Friese Motor Club
in Leeuwarden de organisatie
van deze gemotoriseerde Elfste
dentocht op zich, maar ook de
Zuid Friesche Motor Club en de
F.M.C. en de Z.F.M.C. samen
zijn voor de organisatie wel ver
antwoordelijk geweest: na deze
eerste tocht kon het evenement
vrijwel jaarlijks plaatsvinden en
er is nu, behalve de schaats
tocht, geen Elfstedentocht, waar
aan zovele (duizenden) sport
lieden meedoen als aan deze
gemotoriseerde tocht.
Na het feest van de schaatsers,
van de fietsers, van de motoris-
ten en de automobilisten kwam
het Elfstedenfeest van het paard:
op een prachtige septemberdag
in r934 vertrokken vanuit Dei-
num twee jongedames op twee
edele viervoeters voor een drie
daagse Elfstedentocht, die zo
goed voldeed, dat de organise
rende Ruitercommissie van de
A.N.W.B. voor het jaar daarna
alweer een Elfstedentocht uit
schreef. Nu werd het wel een
heel bijzondere toertocht met
als enige deelnemer de Hempen-
ser veehouder Johannes van der
Pol: hij maakte de tocht, samen
met z'n vrouw, in een tonneau:
een tweewielig rijtuigje, dat deed
denken aan een halve ton.
Na de oorlog, in het Elfsteden-
tochtrijke jaar 1947, kwam de
Jelsumer rijvereniging De Mar-
tenaruiters met een Elfsteden-
ruitertocht uit de bus en toen
genoten de Friese steden de eer
van een bezoek van 45 ruiters
te paard. Zij reden een tocht,
waarbij het vele regenwater
kennelijk het vuur van de geest
drift doofde: na deze volgde er
niet weer een ruitertocht; die
van '47 zou een historische blij
ven.
Intussen hadden de Elfsteden-
schaatstochten al een geweldige
faam verworven: deden er aan
de eerste tochten enkele tiental
len schaatsers mee, bij de toch
ten van '29 en '33 waren het er
al honderden, bij die in de oor
logsjaren werden het er duizen
den. De Elfstedentocht, nu al
volbracht door schaatsers, rui
ters, fietsers, automobilisten en
Elfstedentocht ook gemotoriseerd: een deelnemer aan de
start in de goeie ouwe tijd.
motorrijders, ja zelfs door vlie
geniers (bij de opening van de
luchthaven in Leeuwarden in
1937) had zich een blijvende
plaats veroverd in de reeks van
belangrijke Nederlandse sport-
in de zomer zien en besloot met
vrouw en kinderen een zelfde
vaartocht te maken, die hij ook
al schaatsend had gedaan.
Met de herinnering aan dit va
kantiefestijn maakte hij later
regels van 't boekje, in 195s
wéér een Elfstedentocht, in r9<5i
viel, met een jaar vertraging
dus, de vierde tocht en nu, vier
jaar na de laatste, wordt de
achterstand weer ingehaald, met
De rustigste aller Elfstedentochten: boven op de brede rug van een paard.
evenementen.
Toch mankeerde er nog wat
aan het fenomeen van de Elf
stedentocht: waar was de man
of de vrouw, die de marathon
al eens te voet had volbracht
In het oorlogsjaar '41 kwamen
ze zich plotseling aandienen:
twee ervaren Vierdaagselopers,
de dames W. Smit—Twijnstra uit
Leeuwarden en H. Schultz—Kras-
ter uit Delfzijl trokken, samen
met de jeugdige Fokje Kleefstra
uit Heerenveen, de stoute schoe
nen aan en kuierden de afstand
van rond tweehonderd kilome
ters in precies vijf dagen - een
prestatie, die nooit eerder was
volbracht.
Nog in dezelfde zomer brak een
mannelijke wandelaar - de stu
dent B. van Hees uit Zandvoort
- het prille record door er niet
meer dan vier dagen over te
doen, maar twee jaar later kwam
er weer een andere hardloper -
de bekende Jan Zeegers uit Am
sterdam - en die deed het vlot
in twee
Uit deze eerste Elfstedenwandel-
activiteiten groeide het Elfste-
denwandelcomité, dat de tocht
in georganiseerde banen leidde
en dat nu - in t9ös - kan terug
zien op een lange reeks van bij
zonder geslaagde vijfdaagse
wandelfestijnen door Friesland
op z'n mooist.
Eveneens in het begin van de
oorlog vond het gedenkwaardige
gebeuren plaats van de eerste
Elfstedentocht met de boot: de
Leeuwarder Karst Leemburg,
winnaar van de verschrikkelijke
schaatsrace van 192.9, wilde de
Friese steden ook nog wel eens
z'n medebestuursleden van de
Zeilvereniging De Meeuwen en
thousiast en zo kwam van het
een het ander en in juli 194.6
klonk uit honderden scheeps
toeters in de stadsgracht achter
de Prinsentuin in Leeuwarden
het startsein voor de eerste
Friese Elfstedenweek. Het eve
nement resulteerde - zo vlak na
de oorlog - in een succes, dat
eenvoudig niet te beschrijven
was en opgetogen organiseerde
de actieve vereniging een jaar
later al een tweede Elfsteden
tocht.
Daarna kwam er - in 1950 - een
derde glorieuze watersportweek,
waarna men besloot het toch
maar wat kalmer aan te doen:
voortaan zou de Friese Elfste
denweek pas om de vijf jaar op
de agenda worden gezet.
Zo kwam er, geheel volgens de
de vijfde tocht.
Wéér zal er een machtige ar
mada van honderden zeil- en
motorjachten langs de Friese
steden trekken en wéér zal dui
delijk blijken hoe gelukkig, nu
precies vijf en zeventig jaar ge
leden, het initiatief van Pim
Muiier is geweest om Friesland
de vreugde te verschaffen van
een georganiseerde Elfsteden
tocht.
Een Elfstedentocht, die, naar
Muiier meende, alleen door
schaatsenrijders te volbrengen
zou zijn, want aan het volbren
gen van de Friese Elfstedentocht
door fietsers, door automobilis
ten, door ruiters, door wande
laars, door motorboten, door
zeilboten, ja zelfs door kano's,
dacht Neerlands grootste sport
pionier in dat jaar 1890 in de
verste verte nog niet
De ruggen gekromd, de spieren gespannen, - daar gaan de
Elfstedentochters op de fiets.
