beg ander aanzien
twintig jaar
Met pensjoen..
'T KLEINE KRANTSJE
VAN
MEULEN
afscheid nemen
een drukte van belang op het stadhuis van Leeuwarden. Amper
ook mensen af en aan. Het was het afscheid van Mr. J. Algera,
jf van de Friese hoofdstad. Nu echter begroetten de Leeuwarders
A. M. van der Meulen, die bij Koninklijk Besluit tot burgemeester
oemd. Het was feest in het stadhuis, maar een zorgelijke onder
ten te beluisteren. Geen wonder ook, want de gemeentebegroting
bijna twee miljoen gulden. „Gedurende de eeuwen van het be-
:r hooit een tijd geweest, waarin zoveel van een hoofd der ge
ls nu", zei de scheidende Mr. Algera.
ster hebben gehad, het volkomen
in verdwenen zou zijn",
van
aar- Burgemeester Van der Meulen
:en. verlaat deze maand de dienst.
Hoe heeft Leeuwarden zich uit
l^er de impasse van de eerste oorlog
ee se jaren kunnen redden Leeu-
i'an warden had weliswaar niet ge-
ode leden onder de directe oorlogs
te1 handelingen, maar de bezetting
°P legde een zware last op de ge-
leze meente. De woningnood was
gen groot. Er zouden minstens 1500
ik woningen gebouwd moeten wor-
zou den, maar Friesland kreeg slechts
een contingent van 250 wonin
gen te verdelen over de „elf en
dertig" gemeenten....
Het ging dus met mondjesmaat.
Tussen 1946 en 1949 kwamen
653 woningen klaar, terwijl het
aantal woningzoekenden 3232
bedroeg. Nu kent de dienst
Bouw en Woningtoezicht jaren
dat er soo tot 800 woningen af
geleverd kunnen worden, maar
nog staan bij Volkshuisvesting
3000 gezinshoofden ingeschre
ven als woningzoekenden. Geen
kwantitatieve vooruitgang dus,
maar een kwalitatieve. Wie in
1945 sprak van een slechte en
afgekeurde woning bedoelde er
heel wat anders mee dan w:j
die de zelfde woorden anno if>66
in de mond nemen.
Negenduizend
Na de oorlog zijn in Leeuwar
den negen duizend woningen
gebouwd, dat wil echter niet
zeggen dat ook de woningvoor
raad met negen duizend wonin
gen groeide: de krotopruiming
vergde meer dan duizend wo
ningen. Wie enigszins een idee
wil hebben van de contouren
van de stad Leeuwarden anno
194S kunnen we het beste het
volgende onder ogen houden:
In de begroting voor 1946 krijgt
de noodgemeenteraad het vol
gende plan op papier. In 1946
zullen 314 woningen gebouwd
moeten worden - en nu komt
het - als volgt te verdelen: 46
aan de Poppeweg, 28 aan de
westzijde van sportveld Cam-
buur, 14 aan de Franklinstraat,
99 aan de Archipelweg en 35
aan de Geraniumstraat. Alles
wat achter deze straten lag was
dus nog „maagdelijk" terrein.
De jonge garde zal het zich
nauwelijks kunnen voorstellen.
Er werd echter niet alleen op
gebouwd, maar ook afgebroken.
Het eerste stadsgedeelte dat na
de oorlog in slopershanden viel
was de Weerklank. De bouw
kosten van toen zijn niet meer
te vergelijken met die van
thans. De aannemingsmaat
schappij Friso uit Sneek bouwde
aan de Geraniumstraat en de
Dahliastraat 35 ééngezinswonin
gen voor f 238.977," waarbij nog
f 12.500,- kwam voor de bij -
schuurtjes. De huur berekenue
men op vier a vier en een halve
gulden
Bevolkingsaanwas
Op i januari r945 had Leeuwar
den 72.845 inwoners. De eerace
jaren na de oorlog groeide de
bevolking zeer snel, in '46, '47
en '48 had Leeuwarden een ge
boorte-overschot van respectie
velijk 1500, 1400 en 1100. In de
jaren daarna zakte dit aantal Le
nig tot negenhonderd en acht
honderd. De groei is echter voor
een belangrijk deel gestuit door
een vertrekoverschot: er ver
trokken meer mensen dan er
zich vestigden. Sinds de oorlog
vertrokken ruim 96.000 mensen
naar elders, daarentegen vestig
den zich ruim negentig duizend.
Een verlies dus van ruim 6000.
Ongeveer 35000 kinderen zagen
in Leeuwarden het eerste dag
licht. Ruim vijftienduizend
mensen stierven na de oorlog.
Een geboorte-overschot dus van
twintigduizend.
Investeringen
De gemeente Leeuwarden heeft
in de afgelopen twintig jaar on
geveer twee honderd miljoen
gulden geinvesteerd. Volkshuis
vesting nam het grootste ge
deelte voor zijn rekening. (Tot
en met '61: 71 miljoen), vei vol
gens het grondbedrijf (verwer
ven en bouwrijpmaken van
gronden), dan openbare werken
(straten, bruggen), dan openbr-ie
verlichting en vervolgens net
lager onderwijs. Vooral het on
derwijs heeft vele hoofdbrekens
gekost.
Sinds 1945 heeft Leeuwarden er
maar liefst plm. 45 scholen bij-
gekregen. Bij het voortgezet on
derwijs spreken de percentages
voor zich: het aantal ULO leer
lingen verdubbelde; de na-oor-
logse groei bij het PHMO ne-
droeg ongeveer 22 pet. en de
stijging bij het lager technisch
onderwijs bedroeg niet minder
dan 200 pet. Op onderwijsge
bied boekte Leeuwarden fraaie
successen. In 1958 kwam de
UTS, in 1960 de chr. lagere
technische school, in 1961 de
kunstnijverheidschool, in 1954
de bijzondere Hogere Land
bouwschool, in 1955 de bak
kersvakschool, in 1950 de op
leidingsschool voor kleuterleid
sters enz.
Industrie
Het aantal arbeidsplaatsen in de
industrie is sinds het einde van
de oorlog toegenomen van on
geveer 4800 tot ongeveer 8000.
In deze stijging hebben de nieu
we vestigingen tot dusver een
ondergeschikte rol gespeeld.
Het grootste deel is derhalve
ontstaan door uitbreiding van
bestaande bedrijven. De nieuwe
vestigingen geven aan ongeveer
2000 arbeidskrachten werk. Bij
deze stijging heeft Leeuwarden
ongeveer een kwart van het to
taal der arbeidsplaatsen in de
Friese industrie behouden. Voor
de vestiging van nieuwe bedrij
ven en dé uitbreiding van be
staande hebben de hallen van
de Stichting Leeuwarder Indu
striegebouwen een grote bete
kenis. Sinds 1954 zijn zeker
meer dan 20 hallen gebouwd.
De belangrijkste industrievesti
gingen waren wel VSF, Saunders
Valve Company en „De Oude
Delft".
Werken
Van de belangrijkste kapitaals-
werken (boven 25.000) die na de
oorlog in uitvoering zijn geno
men zouden wij willen noemen:
1947: centrale verwarming in
de Beurs. 1948: sportterreinen
Marnixstraat en Fonteinstraat
en staanplaatstribune Cambuur-
stadion. 1949: verbetering Gro
ningerstraatweg, Tweebaksmarkt
en Druifstreek, Centraal Auto
busstation. 1950: verbetering
Schrans, Harlinger en Sneker-
trekweg, vervanging ophaalbrug
Wirdum door duiker, Sportpark
de Greuns, Woonwagenkamp,
restauratie raadzaal. 1951: ver
betering Tontjepijp, uitbreiding
Noorderbegraafplaats, verbou
wing stadhuis. 1952: straataan-
leg West, riolering, kaatsterrein
Sonnenborgh, doortrekken Har-
lingertrekweg tot spoorbrug.
1953: aanleg en verbetering
Greunsweg, bouw Pier Pander
Museum, verbetering Prinsen
tuin, verbouw politiebureau.
2954: parkeerterrein achter Mer-
curiusfontein, dempen haven
Wijtgaard, aanleg speeltuin Gas
peldoornstraat. 1955: verbete
ring Schapendijkje, commando
post BB, bijdrage stichting
zwembad Grote Wielen. 1956:
Seer geachte burgemeester,
Daliks gaan jou met pensjoen.
't Werk waarvan jou
afskeid nimme
Mut aanstons un ander doen.
Afskeid nimme in 't leven
Raakt un meens vaak in 't seer
Want van 't geen je afskeid
nimme,
Is voorbij en komt nooit weer
So sal 't jou oek wel bekomme
As je straks - so as so vaak -
Dan voor 't laatst stadhuus
verlate,
Na un twintigjaarse taak.
Veul kritiek moest je soms
slikke,
Soms terecht, maar meestal klad
Maar toch bleef 'j un sorgsaam
vader
Van jou, so geliefde stad.
Show en and're uterlikheden
Waarop nou deez' wereld bouwt
't Was voor jou onnodige franje
Dat liet jou syberisch koud.
Twintig jaren plichtsbetrachting
Moeilijkheden sonder tal
Met oek hier
- dat dee vaak blieken -
De beste stuurlui anne wal.
Alle stad, oud stadgenoten,
Wense jou, voor huus en haard,
En oek peddelend met jouw
bootsje
Sogesijtbehouden vaart
S. I. V. I.
opritten viaduct, walmuren
Vliet, dempen Keizersgracht,
ringweg Valeriusplein - Harlin-
gertrekvaart, sportterrein Mar
nixstraat (t.b.v. aanleg vee
markt). 1957: nieuwe veemarkt,
recreatiegebieden Froskepolle en
't Nijlan, aankoop Kleine Wie
len. 2958: bouw rijkswerkplaats
vakontwikkeling. 1959: brug
Harlingervaart, verbetering De
Merodestraat. i960: bouw via
duct, voltooien Julianalaan, ge
bouwen nieuwe veemarkt, kaats
terrein achter de Hoven, speel
terrein Kurkemeerstraat en
Achter de Hoven. 1961: tunnel
Zwettestraat, vernieuwing Scha-
verneksbrug, verbetering Rui-
terskwartier, autobushalten Wil-
helminaplein, aanleg Middel
zeelaan, plantsoenen Schierin-
gerweg en Potmarge, zwembad
en speelweide Kleine Wielen,
sportterrein Bisschopsrak, speel
weide Corellistraat. 1962: aanleg
sportveld Wirdum, verplaatsing
watermolen Froskepolle.
Na 1962
Na 1962 is het eerste in het oog
springende werk: de rondweg,
die met de opening van de brug
over de Dokkumer Ee - eind
vorig jaar - helemaal „rond"
werd. Klaar is de rondweg nog
niet. We denken aan de ver
vanging van de Poppebrug, ver
beteren van de Franklinstraat,
vervanging tweede Kanaalsbrug.
De nieuwe burgemeester van
Leeuwarden zal geconfronteerd
worden met grootse plannen:
nieuwe Prins Hendrikbrug, tun
nel Schrans, zuiveringsinstalla
tie (uitvoering gaande), ver
pleeghuis chronische zieken en
bejaarden, gemeentelijk zieken
huis, sporthal, bestemming oude
veemarkt, herplaatsing carrillon,
sanering oude stadsdelen en last
but not least de bebouwing
rond de Oldehove, waar men
twee bibliotheken gedacht heeft.
Het is een greep uit het zeer
vele dat na de oorlog gestalte
heeft gekregen. Leeuwarden
(Vervolg op pag. 9)
