KOPKE ONDER IN EEN
BAK NET RIOOLSLIK
De gevelstenen spreken (28)
HUTTIN6
OP 'T OUDE ASLAND
HET MES AAN DE WILGEN
'T KLEINE KRANTSJE
I Ik vraag mie wel es af, sou der wel es ooit een Liwadder jonge weest hewwe, die der nooit
I es „inzitten" het of met dweilnatte vuten thuuskomen is Of met polsspringe „deurzetterke"
I op 't ies, gewoon slootsjespringe of hoe dan oek. Inne skoolvakantie gongen we vaak naar
buten en, hoe kan 't oek anders in ons waterrieke landsje, oek Liwadden was omringd
I deur grotere en kleinere vaarten en boereslootsjes, waar je je prachtig in- en met vermake
I konnen. Je hadden o.m. de Boxumerdam, de Bonke, „de koem" waar nou ongeveer de
Leeuwerikstraat is, de „Driehoek" oppe Nijlandsdiek, allemaal gelegenheden, waar je met
I min of meer levensgevaar het zwemmen lere konnen. Sommige jonges, waaronder ik oek
trouwes, zwommen dan „met de honneklauw" een minderwaardig soort zwemmen fansels.
'Maar wat dat „inzitten" betreft, daar hew ik mien pusje oek wel van had.
We hebben het al eens vaker gezegd: van sommige gevel
stenen in Leeuwarden weten we zo weinig, dat we er ook
weinig zinnigs van kunnen zeggen. Dat geldt ook voor deze
steen Int Wape van Jerusalem, te zien bij het pand nummer
69 in de Grote Kerkstraat. Ze zal dateren van 1641, want dat
staat op een datumsteen en het pand is herbouwd in 1768,
want dat staat er ook. Maar verderde gevelstenen spre
ken, maar soms zwijgen ze.
I Toen ik sun jaar of zes was,
I hewwe ze mij es met schippers-
I haken vanne booiem vanne
I stadsgracht hale mutten. 't Was
I bij de Beurssbrug en in april.
Een frisse onderdompeling dus
en 't was oek nog maar op 't
I nipperke
Minder fris was een vorig bad,
toen ik nog sun peuter was. Ik
I kwam der uut met een rot-stank
ik ruuk ut nog as ik der
an denk. 'k Sal ut jimme es ve-
telle. We woonden niet zo ver
I af van 't asland, dat eertieds
vlak vooran inne Skrans lag te
I geuren (tot grote argewaasje van
de direct omwonenden) en dat
een dependance, een uutbrei-
I ding langs de Potmarge had.
Nou, as je sun 4 of 5 jaar oud
binne en uutkeken binne in je
eigen huus en straatsje, dan be
ginne je al gauw en schoorvoe
tend, van die ontdekkingstoch
ten te ondernimmen. Eén van
de reizen bracht mie erges voor
een hoog bruun hek, wel drie
keer so hoog as ik seis was en
dat hier en daar en boven vol
prikkeldraad zat.
Wat strunen.
Ik struunde der wat langs en
ontdekte een losse lat. Wat mie
nou precies bezielde om der
deurhene te krupen, weet ik
niet meer, maar ik schoof lat en
prikkeldraad voorzichtig anne
kant en kwam behoedzaam zon
der broekscheuren anne andere
kant van ut hek.
Ik keek rond en ston in een
eenzame stille mistroostige om
geving, met hier en daar een
vuilniskar, een omgekeerde krui
wagen en verder hoge stapels
afval, 't Rook er duf, naar as en
benauwd. Omzichtig, wat skru-
tel, keek ik es bij een berg oud
roest. -In mekaar getrapte blik
ken bussen, kapotte emaille pot
ten en pannen, andere afgedank
te spullen, een roestig fietswiel
nee, niks voor mien gading
bij.
Enorme glasberg
Even verder een enorme glas
berg - die interesseerde mie
meer. Dus drentelde ik daar op
af. Der vlak naast was een gro
te platte houten bak van so on
geveer 4 bij 4 meter en sun 30
cm hoog. Wat ik toen nog niet
wist, was, dat dit een vergader-
bak was voor rioolsliek en de
inhoud van straatkolken, die de
toenmalige putsje-skeppers der
in deponeerden, wanneer ze
's- middags en 's avonds naar
huus gongen. Enfin, ik sneupte
wat om in de herg van glas,
kapotte flessen en jampotsjes en
von toen een stuk rood gekleurd
glas.
Kopke onder
Ik keek der deurhene en zag
dat de wereld nou veul mooier
was. Al kiekende dee ik een
paar passen achteruut en hoe 't
nou precies kwam, dat ik mis
kien te ver achteruut liep of
uutgleed, weet ik niet, maar
plotseling verloor ik mien even
wicht en tumelde achterover en
lang uut in die onwelriekende
vla-kom. Gelukkig voor mij was
die bak niet helemaal tot anne
rand vol, maar toch vol genoeg
om kopke-onder te gaan.
Verbaasd en nauwelijks besef
fend wat er met mie gebeurd
was, wist ik mie overeind te hij
sen en stapte met moeite over
de rand, weer op de veilige vas
te grond. Maar.... hoe zag ik
er uut De stinkende smurrie
drupte uut mien haren, van
mien oren, neus en uut mien
mouwen stroomde van die vie
ze taaie blauwe blubber, 'k Had
ut in mien mon, 't hemd kleef
de mie oppe rug en ik voelde
mie zwaar as lood. Nog altied
verbouwereerd kroop ik weer
deur ut hek, maar eenmaal op
straat, kwam de reactie. Ik zet
te het op een skreeuwen en
brulde van jewelste.
Mien moeke, oek al angelokt
deur die ongewone herrie, zag
de vrolijke en opgetogen proces
sie zingend en juichend naderen.
Met haar zeuntsje voorop. Die
zowaar niet zong, niet juichte.
„Krimmelenikes jonge, waar
komst stou weg". Was de be
groeting. Maar ik had tied noch
lust voor nadere uutleg en pro
beerde gauw de voordeur bin
nen te wippen. Maar dat zat
mie niet glad. „Ho, ho, eerst die
smerige rommel uut" zei ze,
so niet 't huus in".
Klompen en kousen wudden in
ne bleek deponeerd. Toen pro
beerde ik ut nog es. „Nee, nee,
uutklede, vooruit". Uutklede
Hier midden op straat, ten aan
zien en ten spot van die joelen
de lachende bende Dat nooit.
„Nee, niet uutklede protes
teerde ik. „Wel uutklede", zei
ze. „Nee.ja.nee
Anders inpikke
En kiek, dat had ik nou krekt
niet doen mutten. En as 't mie
vandaag of morgen onverhoopt,
wéér overkomt, zal ik ut toch
anders inpikke. Want juust deur
dat geskreeuw en gebrul vestig
de ik aller aandacht op mien
wel heel biezonderlijk en niet
alledaags uterlijk. Voorbijgan
gers bleven hoofdschuddend
staan, buurvrouwen kwamen de
deur uut en waar al die kiendes
zo gauw fut kwamen, zal altied
wel een raadsel blieve.
Op weg naar huus wudde ik
vansels door hun vergezeld;
lachende, joelende, dansend en
onder 't traditionele gezang van:
„een snoek, een snoek, een hele
dikke snoek....!" Nee, 't was
nou niet bepaald een „stille om
gang". Ik hoorde dat een zei:
„och och, dat meens krijt oek
wat thuus". 'k Had dadelijk in
ne gaten waar dat op sloeg en
brulde, zo mogelijk, nog harder.
Zo naderde de jolige schare in
opgewekte stemming mien huus.
Uutklede
Afijn, 't wudde „ja". Redeneer
niet met vrouwen. Tussen duum
en vinger gongen achtereenvol
gens mien bloeske, mien bust-
rok, mien hemd, klets klets inne
bleek. „Méér niet", skreeuwde
ik wanhopig. De waarschuwing
kwam, helaas, te laat. Met één
rits volgde oek mien onder
broekje. en daar stond ik.,
„in m'n noakie" soals de Mo
kumer segge su. In Adam's cos-
tuum.
Goed, best, 't was maar een jon-
ges-pakje; toegegeven. Maar je
stane der toch mar gekleurd op.
En vansels gien viegeblad, hoe
klein oek, voorhannen.
Nadat nog mien benen, voeten
en tonen gereinigd waren van
ut allerergste, mocht ik ein-de-
lijk 't huus in en kwam de deur
dicht. En achter de gesloten
voordeur hoorde ik nog lange
tied dat voete-gestamp en dat
hatelijke lied van: „een snoek,
een snoek.
Nooit weer.
Even as soveul zaken met een
luchtje der an, werd oek mien
geval met de mantel der liefde
bedekt en verder binnenkamers
bedisseld. Het vergde veul warm
water, zeep, tied en moeite en
ik loof nog nooit sun goeie was
beurt had te hewwen as toen.
Maar op 't laast kreeg ik toch
weer skoon onderguud an en
rook ik lekker naar glieserine-
zeep. Onder ons geseid: ik hew
mie nooit weer klandestien op
dat asland waagd
Plm. T908 K.
We weten niet of de bekende voetbaluitdrukking ook toe
passelijk is voor het slagersvak, maar u begrijpt wel wat we
bedoelen, wanneer we zeggen, dat de heer Jan de Jong van
de bekende Slagerij De Vries uit de Grote Hoogstraat het
mes aan de wilgen heeft gehangen. Op de eerste februari is
hij er officieel mee opgehouden; mocht u hem er nu nog
eens witgekield in de winkel zien, dan is dat toevallig, om
dat hij nog even assisteert. Zes en veertig jaar heeft de heer
De Jong in deze oudste, van 1862 daterende, Liwadder slage
rij gewerkt en dat is een hele rek, dachten wij zo. De laatste
twaalf jaar werkte hij samen met de heer W. Schaafsma, die
nu alleen de leiding heeft van het bedrijf. Geen leverworst
dus meer van Jan de Jong; enfin, het geheim heeft hij colle
ga Schaafsma lang geleden al in 't oor gefluisterd
GRAFMONUMENTEN
SCHOORSTEENMANTELS
IX FUUCHi SKtNMOUWfftd
SINDS 1930
TELEFOON 30180 - 29278 - 27866 - 28286
