'T KLEINE KRANTSJE
TWEE EN DERTIG JAAR GELEDEN HEBBEN WE HET VIJFHONDERDJARIG BESTAAN VAN
ONZE STAD KUNNEN VIEREN: HET WAS IN 1435 OP AGNESDAG - DE EEN EN TWINTIGSTE
JANUARI - DAT DE BUURTSCHAPPEN OLDEHOVE EN HOEK PLECHTIG VERKLAARDEN ZICH
VOOR EEUWIG ONDER EEN STADSRECHT TE STELLEN MET LEEUWARDEN. NA DEZE MET
VEEL GEHARREWAR GEPAARD GAANDE VERENIGING ZIJN DE KLEINE BUURTSCHAPPEN
IN VIJF EEUWEN UITGEGROEID TOT WAT LEEUWARDEN NU IS - EEN STAD MET 85.000 INWO
NERS, DE ONBETWISTE KERN VAN FRIESLAND, CENTRUM VOOR INDUSTRIE EN HANDEL EN
NIJVERHEID. IN DAT TIJDVAK VAN VIJF EEUWEN ZIJN ER IN LEEUWARDEN DUIZENDEN
HUIZEN GEBOUWD EN GESLOOPT, WERDEN ER VESTINGWERKEN OPGEWORPEN EN GE
SLECHT, ZIJN ER GRACHTEN GEGRAVEN EN GEDEMPT, VERANDERDE DE STAD VOORTDU
REND VAN GEZICHT. HEEL LANG BLEEF DE STAD ZICH UITSLUITEND ONTWIKKELEN BIN
NEN DE GORDEL VAN VERDEDIGINGSGRACHTEN, DIE NOG STEEDS DE CITY OMSLUITEN EN
HET IS NOG NIET EENS ZO VERSCHRIKKELIJK LANG GELEDEN, DAT DE KRACHTIGE UIT
BOUW VAN LEEUWARDEN BUITEN DE STADSGRACHTEN BEGON. EEN ZEER STERKE GROEI
VOLGDE IN DE PERIODE NA DE LAATSTE WERELDOORLOG WAARBIJ VEEL VAN WAT EENS
OGENSCHIJNLIJK VER VAN DE STAD VERWIJDERD WAS DOOR HET EXPANSIEVE LEEU
WARDEN WERD OPGESLOKT: BOERDERIJEN, EENMAAL GEBOUWD OP EEN VEILIGE AF
STAND VAN HET DRUKKE STADSGEWOEL, KWAMEN ER PLOTSELING MIDDEN IN TE LIG
GEN EN MOESTEN WORDEN GESLOOPT, HELE BUURTSCHAPPEN WERDEN DOOR EEN HOGE
HUIZENZEE OVERSPOELD EN VERLOREN DE BETEKENIS, DIE ZE EENS HADDEN GEHAD.
AAN EEN VAN DIE BUURTSCHAPPEN, DIE ALS EEN GEVOLG VAN DE STADSUITBREIDING
TEN ONDER MOESTEN GAAN, WILLEN WE VANDAAG IN 'T KLEINE KRANTSJE NOG EENS
WAT AANDACHT WIJDEN EN WEL AAN HET SCHILDERACHTIGE OUD PANWERK, DAT GE
LEGEN HEEFT OP DE PLAATS VAN DE HUIDIGE SCHIERINGERWEG, MAAR WAARVAN WE
NU LETTERLIJK NIETS MEER TERUG KUNNEN VINDEN.
In de ogen van de Leeuwarders,
die zestig, zeventig jaar geleden
hun jeugd beleefden, was het
Oud Panwerk een gehuchtje ver
buiten de stad, nog veel verder
dan het Oude Noordvliet-Slot,
nog verder dan de befaamde
Schietbaan, nog verder dan de
Poppebrug. Het was een buurt
schap, waarvan de meeste men
sen weinig wisten, zoals het
leven van de bewoners van an
dere buurtschappen en gehuch
ten als Schenkenschans, Snak-
kerburen en Schilkampen de
meeste mensen in de stad even
min helder voor ogen stond.
Schenkenschans - dat lag daar
ergens aan de trekvaart naar
Harlingen, nog ver achter
Schuurman's Vuurwerkfabriek,
Snakkerburen, dat was nog een
heel eind verder dan de Hout-
polle met de windmolen van
Jan van der Wint en Schilkam
pen, ja, dat moest iets bijna-
onbereikbaars zijn ver voorbij
het Vliet - en hoe de mensen
daar woonden en werkten wist
men in de grote stad Leeuwar
den nauwelijks of niet.
Ook het Oud Panwerk was zo'n
ietwat mysterieus gehucht, een
heel klein wereldje apart, waar
nooit schokkende dingen ge
beurden, waar nooit wat van in
de krant kwam te staan, waar
van heel wat Leeuwarders zelfs
niet eens wisten dat het be
stond, zoals er nu nog heel veel
stadgenoten zijn, die nog nooit
hebben gehoord van nu nog
steeds onder de rook van Leeu
warden florerende buurten als
Kleyenburg, Wijlaarderburen en
Bilgaard.
Alleen sommige wandelaars wis
ten precies waar het Oud Pan
werk lag, want wie op een
mooie zomerse zondag de Gro
ningerstraatweg uitliep en zijn
wandeling bij de boerderij van
Piet Poelsma aan het Kalver-
dijltje nog wat wou verlengen,
hoefde niet links af te slaan in
de richting van de Poppeweg,
maar kon dwars door het land
lopen naar Wijlaarderburen en
vandaar via het Oud Panwerk
terugkeren naar de stad.
't Kan nog.
Dit laatste, van het Kalverdijkje
door het land naar Wijlaarder
buren en vandaar naar de Pop
peweg wandelen is vandaag nóg
wel mogelijk, maar de wande
laar vindt dan het Oud Pan
werk niet meer op z'n weg: toen
de plannen voor het aanleggen
van de straten ten oosten van
de Poppeweg op tafel kwamen
viel ook het besluit het Oud
Panwerk te laten verdwijnen en
toen de laatste bewoners waren
vertrokken is de hele buurt
schap in 1954 gesloopt en wel
zo grondig, dat er nu helemaal
niets meer van terug te vinden
is.
Over de vroegste geschiedenis
van het Oud Panwerk heeft de
tijd een ondoordringbare sluier
gelegd, maar het spreekt van
zelf, dat hier oorspronkelijk een
fabriek is geweest, waar dakpan
nen werden gemaakt. Het zal -
lang geleden - dan ook wel ge
woon het Panwerk hebben ge
heten en de nadere aanduiding
van Oud kan ontstaan zijn ter
onderscheiding van het (nieuwe
re) Panwerk, dat aan de Olde-
galileën verrees en dat nu ook
al helemaal verdwenen is, be
halve het toegangspoortje dan,
waarop nog altijd een naam
bordje met de aanduiding Pan
werk prijkt.
Ook over de latere geschiedenis
van het Oud Panwerk zijn de