'T KLEINE KRANTSJE TWEE EN DERTIG JAAR GELEDEN HEBBEN WE HET VIJFHONDERDJARIG BESTAAN VAN ONZE STAD KUNNEN VIEREN: HET WAS IN 1435 OP AGNESDAG - DE EEN EN TWINTIGSTE JANUARI - DAT DE BUURTSCHAPPEN OLDEHOVE EN HOEK PLECHTIG VERKLAARDEN ZICH VOOR EEUWIG ONDER EEN STADSRECHT TE STELLEN MET LEEUWARDEN. NA DEZE MET VEEL GEHARREWAR GEPAARD GAANDE VERENIGING ZIJN DE KLEINE BUURTSCHAPPEN IN VIJF EEUWEN UITGEGROEID TOT WAT LEEUWARDEN NU IS - EEN STAD MET 85.000 INWO NERS, DE ONBETWISTE KERN VAN FRIESLAND, CENTRUM VOOR INDUSTRIE EN HANDEL EN NIJVERHEID. IN DAT TIJDVAK VAN VIJF EEUWEN ZIJN ER IN LEEUWARDEN DUIZENDEN HUIZEN GEBOUWD EN GESLOOPT, WERDEN ER VESTINGWERKEN OPGEWORPEN EN GE SLECHT, ZIJN ER GRACHTEN GEGRAVEN EN GEDEMPT, VERANDERDE DE STAD VOORTDU REND VAN GEZICHT. HEEL LANG BLEEF DE STAD ZICH UITSLUITEND ONTWIKKELEN BIN NEN DE GORDEL VAN VERDEDIGINGSGRACHTEN, DIE NOG STEEDS DE CITY OMSLUITEN EN HET IS NOG NIET EENS ZO VERSCHRIKKELIJK LANG GELEDEN, DAT DE KRACHTIGE UIT BOUW VAN LEEUWARDEN BUITEN DE STADSGRACHTEN BEGON. EEN ZEER STERKE GROEI VOLGDE IN DE PERIODE NA DE LAATSTE WERELDOORLOG WAARBIJ VEEL VAN WAT EENS OGENSCHIJNLIJK VER VAN DE STAD VERWIJDERD WAS DOOR HET EXPANSIEVE LEEU WARDEN WERD OPGESLOKT: BOERDERIJEN, EENMAAL GEBOUWD OP EEN VEILIGE AF STAND VAN HET DRUKKE STADSGEWOEL, KWAMEN ER PLOTSELING MIDDEN IN TE LIG GEN EN MOESTEN WORDEN GESLOOPT, HELE BUURTSCHAPPEN WERDEN DOOR EEN HOGE HUIZENZEE OVERSPOELD EN VERLOREN DE BETEKENIS, DIE ZE EENS HADDEN GEHAD. AAN EEN VAN DIE BUURTSCHAPPEN, DIE ALS EEN GEVOLG VAN DE STADSUITBREIDING TEN ONDER MOESTEN GAAN, WILLEN WE VANDAAG IN 'T KLEINE KRANTSJE NOG EENS WAT AANDACHT WIJDEN EN WEL AAN HET SCHILDERACHTIGE OUD PANWERK, DAT GE LEGEN HEEFT OP DE PLAATS VAN DE HUIDIGE SCHIERINGERWEG, MAAR WAARVAN WE NU LETTERLIJK NIETS MEER TERUG KUNNEN VINDEN. In de ogen van de Leeuwarders, die zestig, zeventig jaar geleden hun jeugd beleefden, was het Oud Panwerk een gehuchtje ver buiten de stad, nog veel verder dan het Oude Noordvliet-Slot, nog verder dan de befaamde Schietbaan, nog verder dan de Poppebrug. Het was een buurt schap, waarvan de meeste men sen weinig wisten, zoals het leven van de bewoners van an dere buurtschappen en gehuch ten als Schenkenschans, Snak- kerburen en Schilkampen de meeste mensen in de stad even min helder voor ogen stond. Schenkenschans - dat lag daar ergens aan de trekvaart naar Harlingen, nog ver achter Schuurman's Vuurwerkfabriek, Snakkerburen, dat was nog een heel eind verder dan de Hout- polle met de windmolen van Jan van der Wint en Schilkam pen, ja, dat moest iets bijna- onbereikbaars zijn ver voorbij het Vliet - en hoe de mensen daar woonden en werkten wist men in de grote stad Leeuwar den nauwelijks of niet. Ook het Oud Panwerk was zo'n ietwat mysterieus gehucht, een heel klein wereldje apart, waar nooit schokkende dingen ge beurden, waar nooit wat van in de krant kwam te staan, waar van heel wat Leeuwarders zelfs niet eens wisten dat het be stond, zoals er nu nog heel veel stadgenoten zijn, die nog nooit hebben gehoord van nu nog steeds onder de rook van Leeu warden florerende buurten als Kleyenburg, Wijlaarderburen en Bilgaard. Alleen sommige wandelaars wis ten precies waar het Oud Pan werk lag, want wie op een mooie zomerse zondag de Gro ningerstraatweg uitliep en zijn wandeling bij de boerderij van Piet Poelsma aan het Kalver- dijltje nog wat wou verlengen, hoefde niet links af te slaan in de richting van de Poppeweg, maar kon dwars door het land lopen naar Wijlaarderburen en vandaar via het Oud Panwerk terugkeren naar de stad. 't Kan nog. Dit laatste, van het Kalverdijkje door het land naar Wijlaarder buren en vandaar naar de Pop peweg wandelen is vandaag nóg wel mogelijk, maar de wande laar vindt dan het Oud Pan werk niet meer op z'n weg: toen de plannen voor het aanleggen van de straten ten oosten van de Poppeweg op tafel kwamen viel ook het besluit het Oud Panwerk te laten verdwijnen en toen de laatste bewoners waren vertrokken is de hele buurt schap in 1954 gesloopt en wel zo grondig, dat er nu helemaal niets meer van terug te vinden is. Over de vroegste geschiedenis van het Oud Panwerk heeft de tijd een ondoordringbare sluier gelegd, maar het spreekt van zelf, dat hier oorspronkelijk een fabriek is geweest, waar dakpan nen werden gemaakt. Het zal - lang geleden - dan ook wel ge woon het Panwerk hebben ge heten en de nadere aanduiding van Oud kan ontstaan zijn ter onderscheiding van het (nieuwe re) Panwerk, dat aan de Olde- galileën verrees en dat nu ook al helemaal verdwenen is, be halve het toegangspoortje dan, waarop nog altijd een naam bordje met de aanduiding Pan werk prijkt. Ook over de latere geschiedenis van het Oud Panwerk zijn de

Historisch Centrum Leeuwarden

’t Kleine Krantsje, 1964-1997 | 1967 | | pagina 6