Koninklijk bezoek
aan Leeuwarden
HUTTIN6
Friese stadhouders
resideerden in Leeuwarden
2
3
'T KLEINE KRANTSJE
Voorouders van jonggeborene
Eeuwen geleden resideerden de voorouders van Prinses Bea
trix in Leeuwarden: de Friese Nassau's, van wie Koningin
Juliana en Prinses Beatrix afstammen, woonden in het grote
witte Paleis aan het Hofplein, dat nu de ambtswoning is van
de Commissaris der Koningin. Tot 1747, het jaar waarin
Willem Karei Hendrik Friso als Willem de Vierde erfstad
houder der Nederlanden werd, hebben de Friese Nassau's
in Leeuwarden gewoond. Behalve dit Paleis aan het Hof
plein herinneren het Princessehof van Marijke Moui en de
voor Stadhouder Willem Frederik als lusthof aangelegde
Prinsentuin ons aan de roemruchte tijd, dat de Friese hoofd
stad nog een residentie was.
De eerste Friese stadhouder uit
het Huis Nassau was Graaf Wil
lem Lodewijk, die leefde van
1584 tot 1620. Voor hem - Us
Heit - is in 1906 tegenover het
Paleis aan het Hofplein een
standbeeld opgericht. Us Heit
was een neef van Willem van
Oranje.
Na Willem Lodewijk kwamen
als Stadhouders naar Friesland
Ernst Casimir (1620-1632), een
broer van Willem Lodewijk,
Hendrik Casimir I (1632-1640),
een zoon van Ernst, Willem
Frederik (1640-1664), een broer
van Hendrik Casimir I, Hendrik
Casimir II (1664-1696), een zoon
van Willem Frederik, diens zoon
Johan Willem Friso (1696-1711)
Prins Willem van Oianje
en tenslotte de zoon van Johan
Willem Friso, Willem Karei
Hendrik Friso van 1711 tot 1751.
Johan Willem Friso verdronk,
zoals u zich van uw schooljaren
zult herinneren, bij het over
steken van het Hollands Diep.
Hij was getrouwd met Maria
Louise van Hessen Kassei, de
populaire Marijke Moui, die om
streeks 1731 in de Grote Kerk
straat de Papingastins en het
Aylvahuis liet verbouwen tot
het Prinsessehof.
De band van de Friese Nassau's
met het Huis van Oranje ont
stond door het huwelijk van
Graaf Willem Frederik in 1652
met de Prinses van Oranje Nas
sau Albertine Agnes. Albertina
Agnes, geboren in 1634 in Den
Haag en overleden in 1696 in
Oranjewoud, was een dochter
van Frederik Hendrik en Amalia
van Solms. Na het overlijden
in 1664 van haar gemaal, nam
zij het stadhouderschap over
Friesland, Groningen en Drente
waar voor haar minderjarige
zoon Hendrik Casimir de Twee
de.
Albertine Agnes was een kunst
lievende en levenslustige vrouw.
Zij gaf - ook in het door haar
aangelegde Oranjewoud - groot
se feesten; wat ze na haar over
lijden naliet waren grote schul
den. Frederik Hendrik stierf in
Leeuwarden door een schot uit
zijn eigen pistool; zijn begrafe
nis moet een plechtigheid met
bijzonder veel pracht en praal
zijn geweest.
Willem Karei Hendrik Friso, die
dus als Willem de Vierde erf
stadhouder der Nederlanden
werd, nam bij zijn vertrek naar
Den Haag in 1747 de hele Friese
Hofadel mee; daardoor verloor
Leeuwarden zijn status van Hof
stad. Zijn zoon, Willem de Vijf
de, Prins van Oranje en Nassau,
trouwde met Frederica Sophia
Wilhelmina van Pruisen. Uit
dit huwelijk werd een zoon ge
boren, die later als Koning Wil
lem I de troon beklom.
Deze Willem I leefde van 1772
tot 1843; hij huwde in i79t met
Prinses Wilhelmina Frederica
Louise van Pruisen - hun zoon
kwam als Willem II op de troon.
Willem II trouwde in 1816 met
de Russische prinses Anna Pau-
lowna. Flij verbleef bij voorkeur
in Tilburg, waar hij ook over
leed.
De oudste zoon van Willem II
was Koning Willem III; de oud
ste lezers van 't Kleine Krantsje
kunnen hem nog hebben toege
juicht, want hij is in 1890 over
leden. Koning Willem HI is
tweemaal getrouwd geweest. Hij
huwde in 1839 met Sophia van
Württemberg en acht en dertig
jaar later, na de dood van So
phia, met Prinses Emma van
Waldeck Pyrmont. Uit dit laat
ste huwelijk is Koningin Wil
helmina geboren en met haar
komen we helemaal op bekend
terrein.
Wilhelmina - Helena Paulina
Maria - Koningin der Nederlan
den van 1890 tot 1948, trouwde
in r90i met Hendrik Wladimir
Albrecht Ernst, hertog van
Mecklenburg, en schonk acht
jaar later het leven aan een
dochtertje, onze huidige Konin
gin Juliana, moeder van de
jonge moeder Beatrix, grootmoe
der van de jonggeborene.
Verscheidene malen is de stad Leeuwarden vereerd door een bezoek van leden van het
Koninklijk Huis. In 1814 begroetten de Leeuwarders bij de Vrouwenpoort aan het eind van
de Nieuwestad Koning Willem I en zijn gemalin, spanden de paarden van de Koninklijke
koets en trokken het rijtuig met de hoge gasten naar het huis van de toenmalige burge
meester B. Buma, waar het Koninklijk echtpaar logeerde. Vier jaar later luidden de klok
ken alweer ter gelegenheid van een bezoek van Koning Willem I aan Leeuwarden. De
vorst kwam nu in gezelschap van zijn zoon Prins Frederik en woonde o.a. een godsdienst
oefening bij in de Groote Kerk aan het Jacobijnerkerkhof. Ook inspecteerde hij bij dit be
zoek de Prins Frederikkazerne. In 1846 bracht Koning Willem n een bezoek aan Friesland,
waarbij Dokkum, Sneek, Bolsward en Workum en natuurlijk ook de Friese hoofdstad wer
den aangedaan. Een volgend Koninklijk bezoek was dat van 1873, toen de Leeuwarders
Koning Willem III konden toejuichen. In 1892 was de Friese hoofdstad één vlaggenzee ter
ere van het bezoek van Koningin Wilhelmina en Prinses Emma en van dit bezoek, nu
precies vijf en zeventig jaar geleden, werd de foto gemaakt, die hierboven is afgedrukt. We
zien de Koninklijke gasten temidden van een gezelschap heren-met-hoge-hoeden bjj het
Werkmanslust aan de Groningerstraatweg, waar de toen elf jaar oude Koningin en de
Prinses zich lieten voorlichten over de ideale woontoestanden in dit Werkmanslust. Pre
cies twintig jaar eerder was voor de huizen van Werkmanslust de eerste steen gelegd
door de in 1871 opgerichte vereniging „Help U zeiven", die zich ten doel stelde aan („op
passende") werklieden eigen woningen te verschaffen tegen betaling van niets meer en
niets minder dan een dubbeltje per weekDe Vereniging kon vijf rijen huizen met in to
taal 156 woningen bouwen en voegde er later nog een coöperatieve winkel aan de front
zijde aan toe - dat is nu het restaurant Stadszicht van de Sambrinco's. Toen Koningin Wil
helmina en Prinses Emma zo belangstellend naar het wel en wee van Werkmanslust in
formeerden konden de bewoners de buitenwereld alleen via de Groningerstraatweg berei
ken; later kwam er ook een uitgang naar de Willem Sprengerstraat. Nu, driekwart eeuw
na het bezoek van Koningin Wilhelmina en Prinses Emma aan Leeuwarden, kunnen we
ons moeilijk voorstellen, dat het Koninklijk Huis nog eens zoveel belangstelling zou kun
nen hebben voor dit hoekje van oud Leeuwarden
GRAFMONUMENTEN
SCHOORSTEENMANTELS
M FUUCIK IKWMOVMH
SINDS 1930
TELEFOON 30180 - 29278 - 27866 - 28286
