'T KLEINE KRANTSJE
MIDDEN IN HET MOOIE FRIESE WATERLAND, OP EEN AFSTAND VAN
MISSCHIEN TWEE KILOMETER VAN EERNEWOUDE EN ONDER DE
KLOKSLAG VAN DE TOREN VAN WARTENA, LEEFDEN TOT VOOR EEN
VEERTIG JAAR TWEE MENSEN IN EEN EENZAAMHEID, DIE NIET
MEER VAN DEZE WERELD IS. AAN HET BEGIN VAN DE HOLSTMEER
EN AAN HET EIND VAN DE SCHILDERACHTIGE OUDE WEG, EEN VAN
DE VELE NAUWE DOORGANGEN IN DIT LABYRINTH VAN WATERWE
GEN, STOND DE HUT VAN SYTZE EN MAAIKE, EEN BEJAARD ECHT
PAAR, DAT VER VAN HET RUMOER VAN DE MENSEN EEN BESTAAN
LEIDDE, WAARVAN WE MOGEN AANNEMEN, DAT HET HOOGST PRIMI
TIEF IS GEWEEST. SLECHTS DE BEWONERS VAN ENKELE BOERDE
RIJEN OP EEN STEENWORP AFSTAND HADDEN ZO NU EN DAN MET
DEZE NATUURMENSEN CONTACT EN NIEUWSGIERIGE WATERSPOR
TERS WAREN VAAK AL BLIJ, WANNEER ZE MAAR EEN GLIMP VAN
DE BEWONERS KONDEN OPVANGEN. WANNEER DE SCHRIJVENDE
WARGAASTER DOMINEE R. J. DE STOPPELAAR TOEVALLIG NIET HUN
ALLERBESTE VRIEND EN TEVENS TROUWSTE BEZOEKER WAS GE
WEEST, ZOUDEN WE NU VAN SYTZE EN MAAIKE DAN OOK WEINIG
MEER WETEN, DAN DAT ZE HIER IN HET ONLAND OP EEN MYSTERI
EUZE MANIER LEEFDEN VAN DE WIND. DE STOPPELAAR, AUTEUR
VAN EEN HELE REEKS BOEKEN OVER DE WOESTE WERELD TUSSEN
GRAFT EN FOLKERTSLOOT, MOET ZICH BIJZONDER HEBBEN AANGE
TROKKEN GEVOELD TOT DE EENZAME TWEE EN VEEL VAN ZIJN ER
VARINGEN MET SYTZE EN MAAIKE HEEFT HIJ IN ZIJN OPSTELLEN
VOOR ONS VASTGELEGD. NU, TIENTALLEN JAREN NA HET OVERLIJ
DEN VAN SYTZE EN MAAIKE, LIGGEN ER VAN DE OUDE KLUIZE
NAARSHUT AAN DE HOLSTMEER GEEN TWEE STENEN MEER OP EL
KAAR, MAAR HONDERDEN WATERSPORTERS EN BEWONERS VAN DE
WATERSPORTDORPEN EERNEWOUDE, WARTENA EN GROUW KUNNEN
ZICH DE MERKWAARDIGE SYTZE EN MAAIKE NOG HEEL GOED HER
INNEREN, WANT WIE TER WERELD LEIDDE EEN ZO ROMANTISCH
LEVEN ALS ZIJ
De plaats, waar deze veelbe
sproken en veelbescbreven Syt-
ze en Maaike hebben geleefd en
geleden valt nog op de vier
kante centimeter aan te wijzen,
want waar eens hun piepkleine
stenen huisje en zwaar bouw
vallige houten schuurtje ston
den, staat nu het mooie zomer
huis „Onder het Strodak", dat
indertijd opgetrokken is op de
fundamenten van de burcht van
Sytze en Maai.
Watersporters, die van de Graft
afkomen en de Holstmeer op
gaan, zien het aan 't eind van de
plas onder het geboomte ver
scholen aan de rechterhand, zei
lers, die van het Zonsmeer af
komen en de Oude Weg in
slaan, vinden het aan het eind
van deze Oude Weg links, maar
ze moeten er dan wel even op
letten, anders varen ze er zo
voorbij.
Sytze en Maaike, de kluize
naars van de Oude Venen, wie
waren zij, waar kwamen ze van
daan, hoe leefden ze hier in
deze barre eenzaamheid
Wel, Sytze was in de Oude Ve
nen geboren en getogen, Maaike
zag waarschijnlijk elders het
levenslicht, maar moet ook al
jong in deze waterwereld zijn
beland. Sytze was een zoon van
Nammen en Sjut - Nammen en
Sjoerdje Sytsma, die woonden
op Werklust, ofwel De Achttien
Mad en dat was een oude veen-
tent, vlak bij de Holstmeer. Een
andere zoon van Nammen en
Sjut heette Tjerk.
Bejaarde Stanfriezen, die deze
Sytsma's nog hebben gekend,
verhaalden ons van eigenaardige
typen, vrijbuiters, vissers, eier-
zoekers, rietsnijders, losse arbei
WANNEER
KROPEN S
MET DE GE
Maaike: een vriendelijk wiefke met een schelle stem
ders soms. „Wanneer ze ergens
in het land aan het werk waren
bracht Sjut 's middags het eten;
ze bleef dan in de roeiboot zit
ten, terwijl de mannen aten.
Maar Sytze mocht niet weten
wat vader at, Tjerk mocht niet
weten wat Sytze at en vader
mocht niet weten wat Tjerk at -
ze zaten mooi met de ruggen
naar elkaar toe".
Later is Nammens oude veen-
tent afgebroken en door een
woonhuis vervangen; nu is de
Achttien Mad een hele boerde
rij, want achter het woonhuis
is nog eens een schuur gebouwd.
Een broer van Nammen Sytsma,
Ype, was met Maaike Bergsma
getrouwd en die twee woonden
met hun beide zoontjes Sijtze
en Marten op de Aid Stjelp, een
klein boerderijtje aan de Grouw-
ster Dwinger aan de grens van
land en water. Daar moet Ype
Sytsma al vrij jong overleden
zijn en na zijn dood vond we
duwe Maaike een gastvrij on
derdak bij zwager Nammen en
schoonzuster Sjut in de veen-
tent De Achttien Mad. Daar is
Sjut overleden en daar stierven
ook vader Nammen en zoon
Tjerk.
Sytze en Maaike bleven over en
wat vaker gebeurt gebeurde ook
hier: de neef werd verliefd op
zijn tante - in 1897 stapte Maai
ke Bergsma voor de tweede maal
in het huwelijksbootje, nu met
Sytze, die oom had moeten zeg
gen tegen Maailces eerste man.
Twee jaar later verhuisden Syt
ze en Maaike naar wat nu nog
altijd de Tonslachterij wordt ge
noemd, „een lyts spultsje" aan
de Graft, niet ver van de Kruis-
waters. Daar had Sytze wel eens
een paar koeien en een geit,
maar erg geschikt voor het ver
zorgen van vee leek Maaike's
nieuwe man niet te zijn: Sytze,
die op de Achttien Mad ook
molenaar was geweest, ging in
het vroege voorjaar graag eier-
zoekend de groene greiden in,
maar had aan hard werken een
broertje dood.
Te druk
Wel huurde Sytze soms een
stukje land om er te hooien en
dan werd er speciaal voor dat
werk een keetje gebouwd: zo
lang Sytze er de zeis hanteerde
leefden ze in die keet.
Het zal wel altijd een vraag blij
ven of het Sytze en Maaike te
druk werd in hun woonstee aan
de vrij veel bevaren Graft, maar
al heel gauw begonnen ze uit te
zien naar een nóg rustiger plek
je in dit rustige waterland en
tenslotte lieten ze hun keus val-
Oude Sytze voor zijn burcht; de koning van het kit
