IK HEW ALTIED MEEND DAT DE KONINGIN
SELS HUR TRACTASIES BETAALDE
'T KLEINE KRANTSJE
Een hele tied hew ik beslist meend, dat de Koningin seis, uut eigen buse al die lekkernijen
betaald had. 'k Bin nooit sterk weest inne politiek; as kien al niet. We skreven 11 mei 1909
en we waren nog maar sun dag of tien op skool ,toen we al een skoolfeest hadden. Wat
was er anne hand Niks meer of minder dan dat er onlangs een prinsesje geboren was,
Juliana werd se noemd en dit heuglik feit moest oek op skool vierd wudde. De klas was
mooi vesierd met vlagjes, groen, guurlandes. Juf tracteerde op snoep, sukelade, beskuut
met oranje-muuskes en inplaats van dat vermaledijde rekenen, kregen we singen en ze
las voor uut een sprookjesboek. Jonge, jonge, wat was het die dag een jofele boel. We kre
gen oek allemaal een medaille; weliswaar niet voor betoonde „moed, beleid en trouw", niet
temin was ik er reuze trots op en jarenlang hew ik dit kleinood bewaard.
I
Op de 5e december 1909 stapten
we as gewoon, de klas binnen
en gongen inne bank sitten. Tot
mien verbazing von ik - op
mien lei onder de bank - een
stuk snoepgoed; een vrij grote
sukeren sleutel. En niet alleen
ik, maar alle kienders. De één
een sukeren hammer, de ander
een dito kereltsje, allemaal so'n
sukeren lekkernijtje.
Allemaal verbaasd vansels. Juf
oek hooglijk verwonderd. Ze
wist van niks. Dan mut Sinter
klaas hier vannacht inne klas
weest hewwe, was hur conclu
sie. De onderwiezers-salarissen
waren toendertied niet so bie-
zonder hoog en dat „de goeie
Sint" hiervan nog een deel af
zonderde voor die dertig klein-
tsjes, was toch een verduveld
sympathieke geste.
De grotere jonges uut de 3e of
4e Idas, die wij 't vertelden, van
de nachtelijke tocht, lachten ons
uut. „Haha, die love nog an
Sunterklaas Die bestaat ommes
nietJa, der wudde selfs sma
lend over hem sproken. Kenne-
lik met het doel de gelovige
schare in hun diepste gevoelens
te kwetsen. Ik docht bij mie
sels: „wacht maar jonkje't
eindje sal de last wel drage. As
Sunterklaas 't hoort, krijst stou
lekker niks".
't Kan verkere
Maar Bredero mut es seid hew
we: ,,'t Kan verkere". Inder
daad. Een paar jaar later ver
keerde ik in de volle zekerheid
des ongeloofs an die goeie Sint;
ston ik, helaas, an gene zijde
van de barricade. En toch, on
danks dit onschuldig Pia fraus,
denk ik met genoegen terug an
die leuke Sunterklaas-dagen en
had se niet graag misse willen,
'n Mooie tied.
Ik had al een hogelijke dunk
van juf om hur biezondere kwa
liteiten, ze kon b.v. zonder aar
zelen direct segge dat 8 9
6 elf was, maar se steeg nog
meer in mien achting toen se
ons leerde singen en.self
song. Tjonge, jonge, wat kon zij
mooi en suver singe. En in mien
gedachten, nou bijna 60 jaar le
den, sien ik hur nog voor de
klas staan en hoor nog dat
mooie liedje, naar een melodiet-
sje van Joh. Brahms, ,,'t Zand
mannetje". Jim kenne 't mis
kien oek nog wel: „de bloem
pjes gingen slapen, ze waren
geurensmoe, ze knikten met
hun kopjes, ons welterusten
toe", enz. Onwrikbaar vast in
mien geheugen.
Literatuur.
Ik weet niet hoe de kienders
teugenwoordig skrieven lere,
mar wij met potlood en skrift;
de letters tussen twee lijntsjes;
heel dun ophale, ombuge, dik
naar beneden. En na enige tied,
ziedaar, der kwamen woorden te
staan: aap, raap, mies, enz. en
je dochten met enige selfvol-
doening: „ik kan oek al skrieve.
De literatuur die we voorgesko-
teld kregen, och, wij oudsjes, is
dit nog wel goed bekend seker
Wij tenminste begonnen met
PIM en MIEN. Objectief gezien,
nou niet bepaald behorende tot
de „sware werken". Niettemin,
as beginnelingen gong dit toch
met horten en stoten. Na drie
delen te hebben doorgeworsteld,
kregen we inne tweede klas:
OT en SIEN. Een spannend
hoofdstuk hieruut, herinner ik
mie nog, was „Ot in de ton".
Korte inhoud van het verhaal.
Ot was in de tuin. Het begon
hard te regenen. Moe riep: „Ot
Otwaar is OtToen
kwam uut de tuun en uut een
omgevallen ton een stem, die
riep: „ik - ben - hier - moe -
in - de - ton - (uut de proza
werken van Jan Ligthart). Op
sun leef tied, 6 a 7 jaar, mooie
hoofdstukken.
Inne tweede klas kregen we
„aardrijkskunde". We begonnen
zéér beskeiden. Juf had vóór
skooltied al de plattegrond van
de klas op 't bord tekend: com
pleet, met ramen/ lessenaar,
banken enz. En nou vroeg juf,
met die lange anwiesstok, de
banken op 't bord anwiezende:
wie sit op deze bank Klassi
kaal: „Gerrit" En daar Klaas
je en daar enz. enz. Na een
paar weken kwam der al een
anzienlijke uutbreiding, n.l. de
plattegrond van Liwadden. Self
musten we naar Arzoni oppe
Wurmedyk gaan (waar nou
Peek Cloppenburg is) en koop
daar een plattegrond; die vijf
cent kostte en die we bestudere
musten. Wat nou allemaal Nij-
stad is, hiette vroeger, deels, an
ders. Voor de Tivoli-bioscoop
hiette ut: de Vleeschmarkt. In
derdaad wudde daar vrijdags,
open en bloot, op staltsjes, vlees
vekocht. Waar nou 't pliesjebro
is, hiette toen „Deinumer Suup-
markt". Oppe Voorstreek b.v.
tussen hotel Doelen en Wuttel-
haven hiette ut „De Koren
markt".
Musten we allemaal wete. En
dan oppe Nijstad, van 't Skaver-
nek af: Messenmakerssteeg,
Wolvesteeg, Haniasteeg. An 't
Ru terskwartier nog: Kastmakers-
steeg, Hoedemakerssteeg, Barge-
steeg (sei ik) mis, Oude Lom-
bardsteeg, sei juf. (hak nog
nooit van hoord).
Ze het de klas oek es te pakken
nomen met het volgende. Ze
wees ons an oppe kaart: „dit is
Kelders en dit (overzijde n.l.)
Over de Kelders. Verder: dit is
Korenmarkt, andere ziede hiet:
Over de Korenmarkt. Dit is
Voorstreek en overzijde hiet.
nouDe héle klas vansels
Over de Voorstreek! Lekker mis,
zei juf, want dit hiet oek Voor
streek. Ja, se sat vol kleine
geintjes.
Behalve met de Bargesteeg, had
ik later noges een veskil van
mening met hur, op aardrijks
kundig gebied. De Rembrandt-
straten werden door hun bouw
en skuine swarte dakken in de
volksmond vansels „de doodkis-
tebuurt" noemd en as rechtge
aard Luwadder wist ik dit. Juf
wees an oppe kaart. En dit is.
„de doodkistebuurt juf, flapte ik
der uut. „Nee, dit zijn de Rem-
brandtstraten" sei ze. Kiek, dat
wist ik nou weer niet. En so
kanne je mekaar mooi anvulle
dus.
Hans en Grietje
Ik wul nog even vetelle dat ze,
so 's zaterdagsmorges, zo mooi
voorleze kon uut een sprookjes
boek. Hans en Grietje, Rood
kapje, Klein Duimpje enz. En
ik mut hur eerlijk nageve, ze
gaf de kienders het volle pond.
Ze vergat daarbij niks. Ze liet
ons griezele, huvere, rille; b.v.
dat de reus bij vergissing sien
eigen zeven kientsjes de hals af
sneed inplaats van de broertsjes
van Klein Duimpje, 'n Bitsje
luguber Nou ja, daar mutte de
kienders maar an wenne. Mutte
ze teugen kanne. En miskien
was dit bloederig tafereel oek
wel een onderdeel vanne op
voeding „in alle Christelijke en
Maatschappelijke deugden
Ik kan ut je niet vetelle; dan
sou ik eerst paedagogie studere
mutte.
Aviateurs
Inmiddels binne we een paar
jaar vedder, ongeveer 1911 en
sitte midden inne roemruchte
jaren van Clement van Maas
dijk, Wijnmalen, Siep Koning,
Jan Olieslagers en andere z.g.
„aviateurs". In de kleuterjaren
van de vliegerij met hun dage
lijks terugkerende ongevallen.
Een vliegtuug toen, stond in de
publieke belangstelling. As der
soms onverwachts een vliegma-
sine boven de stad veskeen,
stroomde alles 't huus uut, de
straat op. Iedereen waarskouwde
iedereeneen vliegmasine
So saten wij eens op een mor
gen, omstreeks een uur of tien,
op skool te rekenen of te skrie
ven. 't Was doodstil inne klas.
Alleen 't krassen vanne griffels
oppe lei was te horen en buten
inne Slcoolstraat de eentonige
roep van een groenteboer. „Eer
pels Siepuls Wuttelsver
stoorde de rust en stilte. Je kon-
nen as 't ware die klassieke, al
hoewel niet aanwezige speld,
dudelijk vallen hore. Niks wees
er op dat een paar minuten la
ter de hele stad in rep en roer
weze zou.
Het begon met een zacht ge
zoem, as van een bij of brom
vlieg. 't Werd luder, luder, 't
werd een gebrom, een zwaar ge
brom zelfs. Ieder keek verwon
derd op. Wat was dat voor een
vreemd geluud Nog nóóit eer
der hoord. Juf Vos, was de eer
ste van ons die 't sich realiseer
de. Ze kreeg een vuurrooie kleur
van oppwinding en riep hele
maal overstuur: een vliegmasi
neeen vliegmasineen
stoof as eerste de klas uut; wij
kienders hur halsbrekend ach
terna. In de skoolgang een ge
drang van jewelste. Alles drong
in grote haast naar buten. Mees
ters, juffen voorop
Ik kwam nog krekt op tied op
straat om te sien, hoe een
enorm grote sigaar met zwaar
brullende motoren, laag en
traag over de Skoolstraat sweef-
de. En soas ik al sei, heul Li-
wadden in de grootste opwin
ding. „Een Zeppelin Een Zep
pelin Later op de dag hoorde
Een vorige maal publiceerde
onze medewerker, de heer K.
het eerste deel van zijn
jeugdherinneringen aan
Leeuwarden: „Hardstikke
mooie herinneringen an de
jaren van mien jeugd - Gien
dagboek maar wel anteke-
ningen". Vandaag vervolgen
we dit verhaal: het begint
nu met een schoolfeest in
1909.
ik dat het de „Victoria Louise"
was. Een Duuts luchtskip van
ut soort dat inne ie Wereldoor
log ('14—'18) Londen bombarde
re su. Van weer naar de klas
teruggaan was vansels gien spra
ke. De kienders maakten van
de consternatie handig gebruuk
om de stad in te gaan. Pas 's
middags twee uur waren we
weer op ons post maar der
wudde oek helemaal gien aan
merking opmaakt. So skeen dit
geval nog na te werken.
Ruum tachtig
Nog één herinnering van juf
Vos en dan salie we afskeid van
hur nimme mutte. Ze zal nou
ruum 80 jaar weze mutte, maar
ik weet niet of zij nog in 't
land der levenden verkeert. Oek
niet of ze, zo ja, abonnee is op
't Kleine Krantsje en evenmin
of ze dit artikeltsje onder ogen
ltrije sal. Mocht dit het geval
weze, dan juf, bij voorbaat al
mien nederige excuses voor de
volgende regelen. Want de „his
torie" gedoogt nou een keer niet
met halve waarheden an te
kommen. Halve waarheid is
toch oek onwaarheid Nou dan.
't Was half elf, de skool was
uut en juf gong naar huus. Ik
had de eer en het voorrecht un
endsje met har oplope te mag-
gen. An één van de huzen oppe
Willemskade, vlak omme hoek
vanne Skoolstraat, sag ik nog
krek, dat een slagersjonge, sun
opslopend ventsje van een jaar
of zestien, daar een pakje vlees
afgaf. Sich omkerende naar
sien fiets, sag hij ons beiden
naderen, herkende juf bliekbaar
en brulde ons hard en dudelijk
toe: „Juf Vos, likt de kont van
een ós
Nou ik kan je segge, ik gong
gewoonweg deur de grond bij
het horen van disse wel zéér
onparlementaire ontboezeming.
„Hoe durft die vent.en dat
nog wel bij een jufdocht
ik. Ik voelde, dat ik een Ideux
kreeg. Ik sag omhoog en juf an.
Maar se sei niks, liep met het
gesicht naar de grond, mar met
een kop, su rood as een tomaat.
Stilzwiegend waren we het er
beiden over eens: „natuurlijk, 't
rijm was goed. Vos: Os. Maar
de strekking en diepere gevoe
lens die an dit stukje poëzie ten
grondslag lei, zinde ons beiden
niet.
Leeft ie nog
De slagersjongen was intussen
weer op sien fiets sprongen. On
der het wegrieden keek de
snaak ons beurtelings nog es an
en grijnsde uutdagend. Toen be
gon ie te zingen: „der is nog
nóóit een slagersknecht gestor
ven. van vedriet en sagarijn!
(bis). Seer toepasselijk. Sien luud
en vrolijk gesang in de stille
vroeg eochtenduren, weergalm
de over de beide kanten van de
Willemskade. Heul in de verte
keek de rakker nog es om en
verdween toen in de Prins Hen
drikstraat. De toenmalige sla
gersjonge sal nou sun 75 jaar
weze mutte. Leeft ie nog Sou
hij 't Kleine Krantsje leze en
sich dit gevalsje nog herinnere?
De Deinumer Suupmarkt noemden de Leeuwarders vroeger het stuk van de Nieuwestad tussen de
Kleine Kerkstraat en de Nieuwesteeg. Dit is nog een foto van de Suupmarkt met allemaal bootjes
aan de kade
