COMMISSARIS VOORDEWIND LAAT ECHTE
OUWE LEEUWARDER AAN HET WOORD
Eenvoud maakteWesser populair
'T KLEINE KRANTSJE
6
MERKW AARDIGE
„MARINE-OFFICIE
ARRESTATIE VAN
Vandaag laat Hendrik Voordewind, oud Commissaris van
Politie te Amsterdam, maar geboren in Leeuwarden, weer
de echte ouwe Leewadder aan het woord, die hij eens ge
troffen heeft op het stationnetje in Grouw. Het gaat over de
koeiemerk. Daar was 't vroeger heel anders dan nu, vertelt
de ouwe baas aan de heer Voordewind. Enfin, u hoort het
wel.
Oppe koeimerk is ut oek alle
maal anders wudden. Hij is nou
helemaal weg. Maar toen lag hij
nog achter dat mooie plant
soen tsje. Middenin ston daar
so'n grote tent, met 'n reiden
dak en opbouwd fan sware
knuppels. Daar satten bij mooi
weer faak ouwe mantsjes en
saves satten daar jongens en
meiden te vrijen. En daar ach
ter lag so'n mooie brede laan,
met an weerskanten prachtige
sware kastsanjebomen. Een mooi
gesicht; fooral as die bomen
inne bloei stonnen. Mar vrij
dags waar ut daar 'n smerige
boel, want dan lagen daar hu-
den va nkoeien en peden. Die
wudden daar verhandeld. Ut
stonk der as de pest. Middas
kwamen der dan 'n keppel frou-
wen, die de boel weer skoon
skrobden.
En daar achter lag dan de merk.
Met een groot iezeren hek der-
om heen. Maar je konnen der
somar oplope. Daar stonnen dan
de koeien opo wat strooi. Die
hadden dus al 'n hele reis ach
ter de rug. Sommige heten de
melk lope. Die wudden dan wel
molken door frouwen. Ik loof,
dat die de melk houwe moch
ten. Mar ik hew nooit sien, dat
die beesten drinken kregen. En
dan stonnen se daar maar; faak
inne brandende son of in regen
en wien. Fastbonnen an die
iezeren hekken en so kort, dat
se niet iens legge konnen. Ja,
doe wudde der raar omsprongen
met ut vee.
Nog slimmer
En met die nuchtere kalven
waar het nog feul slimmer. Die
wudden anfoerd met platte kar
ren, met de vier poten amme-
kaar bonnen. En dan wudden
se so mar op de stienen kwakt.
En daar lag gien strooi onder.
Der waren der bij, die amper
24 uur oud waren. Maar dat is
nou wel andes wudden. Dat
kanne joou daar wel sien bij die
plaats gunder. Nou binne die
beesten in 'n half uur te plak.
En oppe merk is snou wel toe-
sicht. Om de merk heen ston
nen fan die diskes, waar koffie,
krentebrood en koek fekocht
wudde. Maar daar konnen die
koeoiedrievers en die boeren
oek wel e enslukje krije. Nou,
dat waar daar wel 'n beste ne
ring. Want fooral die koeiedrie-
vers lusten him wel. Ja, in die
jaren wudde der heel wat af-
sopen.
Ik waar sowat alle frijdasmorres
oppe merk. Dat kwam so: ik
gong op skool bij meester Vis
ser opope Keizersgracht. Dat
noemden se de arme skool, want
hij was fegees. Wij leerden der
goed en meester Visser waar
een aardige man die feul met
kiendes op hadde. Maar frijdas
morres om elf uur, kwam daar
een soort fan dominee en die
fetelde uut de biebel. Maar as
der ouders waren, die dat niet
wuden, dan hoefden hur kien
des daar niet bij te wezen. Die
mochten dan om elf uur uut.
Op teugen.
Mien moeke war der oek op
teugen. Sij sei, daar bist nog
feul te jong foor. Daar begriepst
nog niks fan. Seg dat mar aan
meester Visser. Nou, ik von dat
fansels allang goed. En fader
kon ut niks skele. Die hoorde
niet an 'n kerk. Moeke wel,
maar ilc hew nooit weten, an
welke. Tuus wudde der oek niet
bidden. Mar oek nooit floekt of
smerige wooden seit. Daar paste
moeoke wel foor op.
En as dan morres die menheer
kwam, dan sette ik met 'n men-
nich kameraden regelrecht koers
naar de feemerk. Want daar
waar altied wel wat te beleven.
Je mutte denke, dat er doe foor
arbeiderskiendes niet feul fetier
waar. Dat is teugeswoordig wel
andes. Nou wud der fan alles
deen foor de jeugd, mar ik loof,
dat se nog feul erger binne dan
wij froeger.
Daar op die merk hew ik heel
wat beleefd. Ien keer liep daar
'n boer met een koei an touw.
„Eerst betalen, dan mag je er door Zo was het vroeger op heel veel wegen in ons land,
op verscheidene plaatsen stonden tolhekken. De naam het Oud Tolhuis aan de Groninger-
straatweg herinnert ons nog altijd aan zo'n tol. Pas na de laatste wereldoorlog zijn de
laatste tolhekken in Friesland opgeruimd; vergissen we ons niet, dan is Sloten voor deze
tolhekken de hekkensluiter geweest, de laatste, die nog in werking was.
Die hadde hij seker krekt kocht.
Hij sei teugen mij: wost 'n stoer
forstjinge Ik murk daliks wel,
dat hij 'n slukje op hadde. Ik
sei: dat wol ik wol, wat moat
ik dwaen. Ik festaan wel Fries
en praat ut oek wel 'n bitsje.
Dat komt, ons moeke komt uut
de wouden en se praat altied
Fries met 'n bufrou bij ons op it
streekje. Die komt daar oek
weg. Mar in huus prate wij al
tied Luwaddes, want fader is 'n
echte Luwadder.
Dou moast dizze kou efkes foar
mij thus bringe, sei hij. En hij
doude mij metien ut touw inne
hannen. Ik nam ut beet, want
die koei leek mij wel 'n tam
beesje. Wer wenje jo, froeg ik.
Op Kleienburg, sei hij. Wist
wol hwer dat is Ja, sei ik, op
it oare ein fan it Fliet. Bij it nije
kenaal. Dat war toen pas gra
ven. Krekt", sei hij. As stou de
twadde brêge 'n eindsje foarbij
biste, dan komst oan 'n hikke.
Der geast troch en 'n eindsje it
lan yn. En dan de earste pleats
oan dien lofter han. Ik sil it
wol fiene, sei ik. Mar wer is
nou mien stoer. Die sil de boe-
rinne dy wol bitelje, sei hij.
Ik sette of, met die koei achter
my an. It gong allemaal best,
want it war 'n kalm beesje.
Mar oppe Graswal waar it mis.
Mien moeke
Doe ik an de eerste Kenaals-
brugge waar, sag ik mien moeke
staan. Se ston met 'n frou te
praten en met de rug naar my
toe. Ik hoopte mar dat se mij
niet sien sude. Mar die frou sag
mie ankommen en ik hoorde
hur seggen: mutte jou rit om-
kieke. Moeke draaide hur om
en kreeg mie inne gaten. En
toen waren de rapen gaar.
Se begon daliks: smerige aap,
skaamst die niet om koeiedrie-
ver te speulen. Fooruit, laat dat
beest daliks los. Ik sei: nee moe
ke, dat kan niet, want dan weet
dat beest niet waar hij hene
mut. Dan bienste him mar an
die boom fast, sei moeke. Ik fe
telde hur, dat ik der 'n stuver
met fediene kon. Mar dat kon
moeke niks skele. Mar ik houde
de kop der foor en gong fedder
met die koei achter mie an. Het
waar nog 'n hele tippel, mar ik
von die boerderij. De boerinne
ston op ut hiem. Wat moast dou
hjir, froeg se. Ik sei: jo man had
dizze kou kocht en had my
hieten, die hjir te bringen. Nou,
sei se: bien him dan der mar
fêst. En ik froeg oom mien stu
ver. Jo man had sein: jo soenen
(Verder lezen op pag. 4)
(Vervolg van pag. 2)
waarvan hij de uiteinden over
zijn oren kon leggen, zijn dikke
zwarte wenkbrauwen en zijn
doordringende ogen.
Die dikke zware wenkbrauwen,
ja, als de baas slecht gehumeurd
was, streek hij met zijn hand
over zijn gezicht, waarna hij je
door de haren van die wenk
brauwen aankeek. Even ruig als
zijn baas was de langharige
Franse herdershond van de
commissaris, die praktisch nooit
van de zijde van zijn meester
week en ook al door de lange
voor zijn ogen hangende haren
om zich heen keek.
Welk een bekendheid genoot de
Leeuwarder Commissaris van
Politie. Bijna geen inwoner van
de stad was er, die mijnheer
Wesser niet kende. Maar niet
alleen in de stad, in de hele
provincie Friesland; ja zelfs zeer
velen buiten de provincie wa
ren er, die Wesser kenden.
Bij zijn 25-jarig ambtsjubileum
in 1924 schreef een plaatselijk
dagblad: „Het spijt ons, dat al
te groote bescheidenheid den
jubilaris schijnt genoopt te heb
ben zich aan alle eerbetoon te
onttrekken, maar zijn afwezig
heid mag ons niet weerhouden
dezen datum in herinnering te
brengen bij de ingezetenen on
zer gemeente, bij wie hij zeer
veel sympathie geniet. Den heer
Wesser, zeer gezien bij de auto-
Parket en Rechterlijke Macht.
En bij dat alles, bleef hij de
eenvoudige, joviale politieman,
die zich te Leeuwarden, temid
den van de Leeuwarder bevol
king thuis voelde. Die graag
met een goede kennis een praat-
op het politiebureau had geno
ten, zij het dan als celbewoner,
was na het uitzitten van zijn
straf uit Leeuwarden en omge
ving verdwenen. Ongeveer tien
jaar na zijn verdwijning ge
beurde het. Het was in de zo-
riteiten, bevolking en ook bij
zijne ambtenaren en het perso
neel der politie, bieden wij bij
dezen en met hem zijne echtge-
noote en kinderen, onze harte
lijke gelukwensen aan bij dit
zilveren jubilé. Wij voegen er
den wensch aan toe, dat het
hem gegeven moge zijn, nog
tientallen jaren te arbeiden aan
zijne taak binnen onze ge
meente, tot vreugde van zich
zeiven en tot heil der gemeente
en de gemeenschap. Dat zij zoo"
Heel wat grote misdaden in de
stad zowel als in de provincie,
werden door commissaris Wes
ser tot klaarheid gebracht. Hij
was de geziene medewerker van
je maakte op de stoep voor het
politiebureau aan het Hofplein.
Hij hield van Leeuwarden, van
Friesland en het Friese volk en
zij die Wesser kenden hadden
een grote verering voor hem.
Vooral in de wereld van de mis
daad was commissaris Wesser
gevreesd, hetgeen voornamelijk
te danken was aan het feit, dat
hij met een uitzonderlijk scherp
verstand en een onverwoestbaar
geheugen was uitgerust. Een
klein staaltje hiervan kwam
wel tot uiting in het geval van
de pseudo marine-officier.
Een geraffineerd oplichter, die
eens enkele dagen gastvrijheid
mer van 1925, dat op een mooie
zomerse zondag de commissaris
met zijn gezin - en niet te ver
geten zijn trouwe Franse her
der - in de open auto in de
provincie toerde. Terwijl hij
in één van de watersportcentra
langzaam door het dorp reed,
zag hij daar een jonge marine
officier in een spiksplinternieu
we uniform met een aardig
meisje aan de arm flaneren. Wat
zullen we nu beleven, dacht de
commissaris, want hij had in de
zee-officier de oplichter van
aleer herkend. Doch ook hij,
de oplichter-officier had in de
passerende autobestuurder de
Leeuwarder commissaris van
politie herkend en het was dui
delijk, dat hij bij dit weerzien
danig schrok. Toen Wesser zijn
auto deed stoppen, vond onze
officier het geraden de benen
te nemen. Zonder nadere uitleg
aan het zich in zijn gezelschap
bevindende meisje ging hij er
vandoor. Hij koos zijn weg in
en door de landerijen, want, zo
dacht hij, de commissaris kon
hem daar met de auto toch
niet achtervolgen. Hij had ech
ter buiten de scherpzinnigheid
van de heer Wesser gerekend,
want deze zou zijn prooi niet
zo maar zonder meer laten ont
komen. Met medewerking van
een aantal doipsbewoners werd
een klopjacht georganiseerd met
het gevolg, dat kort daarna de
pseudo-officier van marine, in
de wagen van Wesser een gratis
rit naar de Friese hoofdstad
kreeg, goed bewaakt door de
ruige herdershond van de baas.
Met het uiterlijke vlagvertoon
van deze zee-officier was het
afgelopen, dank zij het ijzeren
geheugen van Wesser.
V.
