J
DE EESTRAAT: 60 JAAR GELEDEN
Sehi&rmonnihoog
DE PAREL DER NOORDZEE EILANDEN
VUF DUIZEND GULDEN
VOOR EEN MOORD
kleine ^Lranteie leest iede
Een curieuze fpto van het oude strandhotel op Schiermonnikoog.
Schiermonnikoog, de parel der
Noordzee, ja zo werd door veel
schrijvers en historievorsers het klei
ne bij Friesland behorende eilandje
tussen Wadden- en Noordzee vaak
gekwalificeerd. Straks begint weer
de grote trek naar het eiland.
Schiermonnikoog heeft een rijke
historie. Net als Ameland behoort
het eiland staatkundig zowel als
aardrijkskundig tot Westerlauwers
Friesland, en ook als Ameland is
Schiermonnikoog een „heerlijkheid"
op zichzelf geweest. De Friese taal
overheerst op het eiland.
Een bericht uit 1465 gewaagt er
van, dat het eiland sinds onheuge
lijke tijden toebehoorde aan het
klooster Klaarkamp te Rinsuma-
geest.
De Cistenciensers, die het klooster
bewoonden, werden naar hun grijs
gewaad „Skiere müntsen" (Schiere
monniken) genoemd.
Ook de nog bestaande en nu weer
volop in de belangstelling staande
Schierstins te Veenwouden - veel
huwelijken worden er binnen de
muren van de oude stins gesloten -
behoorde eens toe aan het klooster
en werd door de schiere monniken
gebouwd.
SCHIERE MONNIKEN
Zo kwam- Schiermonnikoog aan z'n
naam, het eiland der schiere mon
niken „het oog van de schiere mon
nik".
In 1465 werd de kapel van „Scira
Moncken each" verheven tot pa
rochiekerk, bij beschikking van de
toenmalige Bisschop van Utrecht
David van Bourgondie.
Bekend is, dat na de Hervorming in
1580 alle kloostergoederen aan Rijk
en Provincie vervielen en zo kwam
het eiland in beheer bij de provincie
Friesland.
Wegens de slechte financiële positie
van Friesland in tijden daarna, werd
het eiland in 1638 verkocht aan
Gabinius Botam en Hendrik van
Marssum.van wie het eiland in 1639
op Pieter Bauckes Hauckema en
vervolgens in 1640 op naam van de
heer Johan Stackhouwer werd over
geschreven. Deze familie bleef eeu
wenlang in het bezit van het eiland
De familie Stackhouwer, oorspron
kelijk afkomstig uit Noord-Brabant,
liet een sterke stins het „Huis Bin
nendijken" bouwen, welke in de
18e eeuw door overstroming werd
teniet gedaan. Meer landinwaarts
werd een nieuwe burcht gebouwd,
bekend als het slot „Rijsbergen".
Bij een boedelscheiding in 1761
ging een deel van het eiland over
naar de uit Rinsumageest afkomstige
familie Tjarda van Starckenborch.
DOOR R. VISSER
Tot 1859 is Schiermonnikoog in
het bezit van de families Stackhou
wer en Tjarda van Starckenborch
geweest.
In dat jaar werd het eiland in z'n
geheel verkocht aan Mr. J.E. Banck
te Amsterdam voor de som van
f 98.000.- buiten de kosten. Deze
Mr. Banck heeft kosten noch moeite
gespaard om het eiland te verbete
ren, waar de toeristen van onze tijd
dankbaar voor mogen zijn.
Met Pinksteren, wordt op het eiland
weer het aloude volksvermaak „Kal-
Maar de zaak ging niet door
Een 41-jarige bewoonster van de
Zaanstreek, die doende was van
haar man te scheiden, had het plan
opgevat dezen uit den weg te doen
ruimen. Zij sprak hierover met een
eveneens in de Zaanstreek woon
achtigen koopman, met wien zij
relaties onderhield, en deze wist wel
een mannetje, die voor f 5000 be
reid zou zijn den moord te plegen.
De koopman had een onderhoud
met den handlanger, een zekeren
G. en sprak met hem af, dat 't
slachtoffer naar Brummen zou rei
zen en daar de moord zou worden
gepleegd. Vervolgens wist men on
der een listig voorwendsel het slacht
offer te bewegen naar Brummen te
gaan, waar, zooals het heette, een
voordeelig handeltje was af te slui
ten. De man kreeg een signalement
van den handlanger, dien hij in
Brummen zou ontmoeten.
Inderdaad vond op den afgesproken
tijd en plaats de ontmoeting in
lemooi" gehouden. Dan wordt kal-
lemooi (een mast met vlag en mei
tak, een dwarslag met flessen aan
de einden en daaronder een mand
met een haan) in de nacht van
zaterdag voor Pinksteren opgericht
waarbij de mand met de haan hoog
in de lucht komt te hangen. Het
dier moet daar de Pinksterdagen
doorbrengen, maar krijgt in die tijd
volop voedsel. Met het oprichten
van de Kallemooimast op het kal-
lemooiplein wordt de kermis als
geopend beschouwd. Daar staan ook
Brummen plaats, maar G. zeide
onmiddellijk tegen het slachtoffer,
dat dit slechts naar Brummen was
gelokt, om daar van kant te worden
gemaakt. G. had de afspraak ge
maakt met den koopman dat hij
wanneer de moord gepleegd was,
den koopman een telegram zou
sturen met den volgenden inhoud:
„Rijwiel zeer gehavend aangekomen.
Vrijdag 10 uur breng ik het terug".
Dit laatste was de aanduiding van
het tijdstip, waarop G. de f 5000
in ontvangst zou nemen. Inderdaad
werd het telegram verzonden, maar
in plaats van het slachtoffer ver
moord werd, reisde het tezamen
met G. naar Amsterdam terug. Daar
volgde aangifte bij de recherche en
toen Vrijdagmorgen G. volgens
afspraak de f 5000 in ontvangst
kwam nemen, waren twee recher
cheurs aanwezig, die den koopman
arresteerden. Ook de vrouw werd
kort daarna in hechtenis genomen.
(1944)
de kramen en de amusementstenten.
Tegen schemeravond in de avond
van de dinsdag na Pinksteren wordt
de kallemooi weer naar beneden
gehaald en wordt de haan aan z'n
hennen teruggegeven.
HELE NACHT DANSEN
De hele nacht daarop wordt er in
de herberg gedanst en pas in de
vroege morgen van woensdag na
Pinksteren eindigt het Kallemooi-
feest.
De abonnee, van wie wij deze foto van de zesde klas van School 8 uit de Eestraat, anno 1912, ontvingen, kon zich verscheidene namen
van leerlingen niet meer herinneren, maar we vinden het plaatje te aardig om het weg te laten uit onze reeks schoolfoto's. Zie alleen
eens naar het hoofd van de school, de heer Ferwerda; is het niet prachtig, zo stoer hij er bij staat? Trouwens, ook meester Brandenburg
mocht er, met bolhoedsje en snor wel zijn, dachten wij zo. Voorste rij: Egbert (achternaam niet bekend), onbekend, Griet Runia, Anne
ke Tus, Geertje van Lingen, Griet Stok, Maaike Kooistra, Rienkje Postma en Marten Keuning. Tweede rij: Anskje (achternaam onbe
kend), Hiltje de Vries, onbekend, Johanna (achternaam niet bekend), onbekend, Griet Runia, Martina Kamminga, en onbekend.
Achterste rij eerst drie onbekenden, dan Klaas Rieuward en Sybrandus Barendsma en dan nog eens twee onbekenden.
