mm
n
5
't Zaailand oftewel „Het Plein"
M.
ra.
5i/ei>ie 3irante/e leeót iedereen
LEVENDIG CENTRUM VAN VERMAAK
IN VROEGER JAREN
Weinig stadsgedeelten hebben in een
betrekkelijk korte tijd zulke ver
anderingen ondergaan als het Wil-
helminaplein met de daar langs
lopende straten: het Ruiterskwar-
tier en het Zaailand.
't Plein, eens een speelplaats voor
de opgroeiende jeugd, waar voet
ballen en sneeuwbalgooien was toe
gestaan, is nu één groot parkeer
terrein. Het staat, vooral gedurende
de werkdagen, vol met auto's, vol
„blik" zegt de moderne mens. Voor
de pas aangekomen automobilist is
er, om zijn wagen te plaatsen, haast
geen plekje te vinden. Ook honder
den fietsen, waarvan de berijders in
de stad moeten zijn, vinden er in
fietsrekken een plaats. Stadsauto
bussen voor het vervoer van then-
sen naar de buitenwijken van de
stad, rijden af en aan.
Ook het Ruiterskwartier en enigs
zins het Zaailand, zijn van stille
wandelwegen veranderd in drukke
loop- en koopstraten. Grote zaken
als Vroom en Dreesmann, Hema,
Burmann en C. en A. hebben nu,
net als op de Nieuwestad ingangen
aan het Ruiterskwartier.
Welk een ander beeld gaf dit stuk
Leeuwarden zo'n vijftig, zestig jaar
geleden!
DIE GOEIE OUWE TIJD
Laten we ons eens in verbeelding
verplaatsen in, wat men zo graag
noemt „die goeie oude tijd" van
vroeger.
Voor het hotel Amicitia, waar nu
de God van de handel „Mercurius"
staat, was een klein pleintje waar
karrijders stonden die de verbinding
onderhielden tussen de stad en de
dorpen ten zuiden van Leeuwarden.
Door honden werden hun karren
getrokken. Sqms hadden die dieren
een hele vracht. Dat kon je dan
zien aan hun tongen die ver uit hun
bekken hingen. Ze hadden een
zwaar leven: uit die tijd stamt
zeker het gezegde „een honden
leven".
Achter het karrijders-pleintje was
eertijds een door ijzeren hekken
ingesloten kleine tuin. Hier is heel
vroeger de veemarkt geweest; daar
om spreken oude Leeuwarders nog
wel van Oude Veemarkt, wanneer
ze het Ruiterskwartier bedoelen
tussen Wirdumerdijk en Bargesteeg.
In deze tuin stonden een paar tuin
banken waarop vaak oude manne
tjes zaten, zeker verhalen opdissend
van: hoe in hun jeugd Leeuwarden
verkeerd, met als gevolg een vloed
van onkerkelijke woorden van de
sergeant.
Indrukwekkend waren de parades
op 't Plein. Door huzaren te paard
met hoge berenmutsen op was dan
de paradegrond afgezet. Het was
een militair schouwspel om nooit
weer te vergeten. De jaarlijkse para
de op het Rode-Plein in Moskou
tier-Lombardsteeg - dan gaf hij de
koper gratis les om de fiets te leren
berijden. Dit was niet voor iedereen
zo gemakkelijk. Rare capriolen kreeg
je er soms te zien. Vooral de dames
in de lange rokken hadden het, bij
een beetje wind, lang niet gemakke
lijk.
De tijd, dat het voor een vrouw niet
eerbaar was zich op een fiets te
er uitzag, voorzien van poorten en
doorkruist met mooie grachten
waarover leuke bruggetjes.
Waar nu het busstation is begon
eigenlijk 't Plein. Feestelijkheden
als kermis, de viering van Koningin
nedag met tot slot vuurwerk en
verder parades hadden hier plaats.
Dan was het stille plein vol met
mensen.
Ook waren er op 't Plein wel sol
daten aan het oefenen. Het links-om,
het rechts-om en het nog moeilijker:
links in de flank of rechts in de
flank bracht nog wel eens moeilijk
heden mee. Het „spul" liep dan
Leeuwardeft
Plantsoen met Wilhelminaplein.
was er niets bij. Strijdlust schitterde
uit de ogen van de officieren, zo
ook uit die van de soldaten. Voor
de hoge officieren werd gedefileerd,
maar ook voor de ouwe Oostgangers
die, in strakke houding midden op
't Plein stonden.
MORES GELEERD
Er waren onder hen die in Atjeh de
Atjehers mores hadden geleerd, Me
dailles versierden hun borst.
't Plein werd ook gebruikt voor wie
het fietsen nog moesten leren. Had
men een fiets gekocht bij de fiets
handelaar Smit - hoek Ruiterskwar-
vertonen was toen al voorbij.
Waren er geen feestelijkheden op 't
Plein, dan werd deze ruimte in
beslaggenomen door de opkomende
jeugd. Natuurlijk stond dan voet
ballen op het programma. Spelers,
die haast dagelijks dit spel beoefen
den waren Henny Snijder, altijd vol
leuke humor, Attie van der Velde,
Nunne Schreinhout en de beide
van Duysen's. Allen zijn, zover ik
weet, reeds vertrokken naar „the
great unknown" het grote onbe
kende.
Was de winter zo streng dat een
sneeuwkleed het Plein bedekte, dan
was het om raak sneeuwbal gooien.
Onze school, van de heer Boersma,
in de Schoolstraat, bond dan de
strijd aan tegen de H.B.S.ers. Hevig
kon het dan toegaan.
Het Ruiterskwartier liet zich in die
jaren zien met haast huis aan huis
café's. Het gezellige café van Hoog
kamp herinner ik mij nog best.
Het stond op de plaats waar we
nu V. en D. vinden. Het was daar
een gezellige boel, die stamtafel
was altijd bezet. Mannen als school
meester Mollema en coupeur Valk
hof van de luxe kleermakerij Plan-
tinga, stille zijde Nieuwestad, heb
ben daar zeer zeker gezellige uurtjes
doorgebracht.
KLANDIZIE ER UIT...
Slechts enkele café's hebben zich
aan het Ruiterskwartier kunnen
handhaven. Toen de Veemarkt er
vertrok was zeker de klandizie er
uit.
De overkant, het Zaailand, heeft in
de loop der jaren, niet veel verande
ring ondergaan. Slechts herinner
ik mij het caférestaurant „Proeskie",
waar de Zuivelbank voor in de
plaats gekomen is. Naast dat res
taurant was de goudsmederij van de
heer Attema. Zijn prachtige „Sint
Bernhards honden" werden door
iedereen bewonderd.
De Stadsspaarbank is in uiterlijk
niet veel veranderd. Maar de hoek
er tegenover wel. Het Burgerwees
huis heeft plaats moeten maken
voor het fraaie kantoor van de
Waterleiding. Tot afscheid hebben
de Duitsers het weeshuis in brand
gestoken.
Tenslotte werd de bovenbouw van
de H.B.S. met een verdieping ver
rijkt.
Zo heb ik een en ander, over het
Wilhelminaplein en haar omgeving,
uit m'n geheugen opgediept en ik
hoop nu dat andere lezers van 't
Kleine Krantsje de pen grijpen om
ook eens wat te vertellen over de
veranderingen die in het hart van
Leeuwarden hebben plaatsgegrepen.
J.C. van DAM
Pi
n
Het Wilhelminaplein vroeger: levendig centrum van vermaak.
