ODE AAN FRIESLAND
DOOR DUISTERNIS
MISLEID...
IN ME MOR!AM
JAN ELSINGA
9
•t 3£l eine 3ircmtd/e leei>t iedereen
Ach man ik hè mie doch lacht vroeger
IK BEN IN FRIESLAND GEBOREN
IN 'T MIDDEN VAN HET FRIESE LAND
DE WIND BLAAS DAAR RECHT OM JE OREN
ER IS WEINIG BOS EN GEEN STRAND.
JE VINDT DAAR HET LAND VAN DE MEREN
VAN VEETEELT, VAN ZUIVEL EN MEST
IK KAN DAAR EEN WINTER ONTBEREN
WANT HET IS DAAR ZO KOUD ALS DE PEST.
MAAR WAAR VIND JE DIE WEIDEN VOL KOEIEN
NOG HUIZEN GEBOUWD OP EEN TERP
WAAR VIND JE DIE ZEILSPORT ZO BLOEIEN
EN WAAR ZIJN DE SCHAATSEN ZO SCHERP.
DAT VIND JE IN 'T LAND DER ELF STEDEN
DAAR SPREEKT MEN ZIJN EIGENE TAAL
DAAR HEEFT MEN NOG FUT IN DE LEDEN
DAAR SCHAATST MEN VAAK MAGISTRAAL.
HOE KON IK DAN FRIESLAND VERLATEN
WAAROM TROK DAN HOLLAND MIJ AAN
MISSCHIEN WEL DE KANS OP MEER BATEN
MISSCHIEN WAS HET... DE BETERE BAAN.
i
TOCH WAS DE MOOISTE TIJD VAN VREUGD
DIE MIJ AAN 'T LEVEN BOND
DAT GOUDEN TIJDPERK UIT MIJN JEUGD
OP FRIESLAND'S KOUDE GROND.
GENOEG VAN FRIESLAND IS UIT DE PEN GEKOMEN
DE FRIESE AARD UIT ZICH NIET LICHT
MAAR DE SMART NAAR HET LAND MIJNER DROMEN
WORDT GELOUTERD DOOR DIT KLEINE GEDICHT.
AMSTERDAM, februari 1972
L.H. VAN DAM
NAAR MEN VERNEEMT, IS GISTERENAVOND EEN OPPAS
SEND MAN UIT DEZE STAD DOOR DE DUISTERNIS MIS
LEID BIJ DEN POTMARGEWAL IN HET WATER GELOOPEN
EN VERDRONKEN. OFSCHOON ZIJN HULPGEROEP DOOR
EEN PAAR SCHIPPERS, DIE IN DE NABIJHEID MET HUN
VAARTUIGEN LAGEN, WERD GEHOORD EN DEZE MET
EEN BOOTJE NAAR DE PLAATS VANWAAR HET GEROEP
KWAM ZICH SPOEDDEN, VERDWEEN DE DRENKELING IN
DE DIEPTE. ONMIDDELLIJKE OPSPORING VAN HET LIJK
GAF ZELFS TOT HEDENMIDDAG GEEN RESULTAAT.
TIEN GULDEN BELOONING VOOR HEM, DIE AANWIJZING
KAN DOEN VAN HET LIJK VAN H. HOEKSTRA, OP EENE
NOODLOTTIGE WIJZE VERDRONKEN IN DE POTMARGE
ALHIER.
LEEUWARDEN, 14 JAN. 1885, W. LOOT, HEERESTRAAT.
Anneke, mien nichtje, had het laatst
oek mooi.
Ze is winkeljuffrouw in die zaak
van herenmode-artikelen oppe Nij-
stad. Nou kwam der laast zaterdag
morgen een heer binnen en die
vroeg hur: „Juffrouw, ik wou die
mooie das wel kope. Die daar in de
etalage - voor f 5.- staat er op. Ja,
die mooie rooie, met groene stippen.
Die vind ik toch zoo mooi he".
Natuurlijk kan dat, meneer" zei.
Anneke en ze haalt die das uut de
etalage, pakt disse netsjes in en seit
Asjeblieft meneer; vijf gulden".
(Disse das kostte inkoop vier gulden).
Meneer betaalde met een briefke van
tien, maar 't was nog vroeg, Anneke
had niet terug en meneer kon het
beslist niet anders make. „Geen
bezwaar" zei ze, „ik wissel het wel
even hiernaast bij de banketbakker.
Kunt u even wachten?"
Anneke ging der hene en zei teugen
de juffrouw die achter de toonbank
ston van die banketzaak:
„Zeg Lieske, kanne je mie even dit
briefke wissele voor tien guldens?"
Nou dat kon, vansels. Ze kwam
terug, gaf die meneer sien vijf gulden
en dee de andere vijf gulden inne
kassa. Die meneer fut.
Een paar uur later komt Lieske inne
winkel met een bezorgd gezicht en
zegt:
„Mutje es kiekeAnneke; dit briefke
van tien dat jou bij mie wisselde,
dat is vals".
De andere winkelmeiskes komme
toelopen, de baas kwam der oek bij
te pas. En ja, héél dudelijk bleek,
dit briefke is vals en waardeloos.
,Jn ieder geval, Lieske kan der gien
schade van lije. Wij salie disse strop
wel drage mutte". En Lieske kreeg
uut de kassa tien zilveren guldens.
1. „Dat is een strop van twintig
gulden", zei een van de meiskes,
„n.l. die vijf gulden wisselgeld, plus
dat waardeloze briefke van tien
gulden, plus de das van vijf gulden.
2. „Jawel, maar jou vergete die tien
gulden, die Lieske zoonet met kreeg.
Dus dertig gulden".
3. ,Nee, negenentwintig gulden,
want die strik kostte ommes vier
gulden inkoop".
4. ,Maarre, die tien gulden, die
Lieske met kreeg, hadden jou van
morgen oek al kregen. Volgens mij
dus negentien gulden".
5. ,Nee, de schade is alleen dat
valse briefke, plus de strik van vijf
gulden. Dus vijftien gulden.
6. „Maar die das kostte maar vier
gulden, zei de baas. Dus veertien
gulden en meer niet".
7. „Jawel, maar die tien gulden,
die Lieske zonet kreeg, kwamen
uut de kassa. Dus tien gulden, plus
de strik vier gulden, plus dat waarde
loze briefke van tien gulden, ergo
vierentwintig gulden".
8. Volgens mij" zei weer een an
der, „is de strop: waardeloze briefke
tien gulden, strik vijf gulden en die
tien guldens van zonet, samen dus
vijfentwintig gulden".
Afijn, hier te lang en daar te breed,
ze konhen het met mekaar niet eens
wudde. En was der al een, die het
bij toeval goed had, dan wudde zij
weer inne war brocht deur een
andere.
En daarom vrage wij an de lezers
van ons Krantsje, hoe groot was
nou werkelijk de financiële schade
van die winkelman?"
De juste oplossing viene jou in het
volgende nummer van 't Kleine
Krantsje.
LIWADDER
Op een keer, za 'k je vetelle, zaten we in 't circus en daar hadden ze een
woest peerd, waar gien mèens op sitten blieve kon. Wie er wel op sitten
blieve kon, kon vijf en twintig gulden vediene. Gien meens, die 't andurfde,
behalve Jochum, Gekke Jochum, je wete wel, „Jochum voor dubbeltsje
oppe kop". Nou jong, Jochum wudde op het peerd holpen en hij kreeg
een touw omme middel bonnen. Dat wuud ie eerst niet, mar 't is voor de
veiligheid, zeiden ze. Toen dat peerd steigere en woeste sprongen make,
je hewwe nog nooit sowat zien. Mar Jochum had lange benen en die haakte
hij onder het peerd deur en de hakken in mekaar, dat je kanne het love of
niet, mar Jochum bleef op 't peerd zitten! Tot... die smeerlappen van 't
circus an dat touw begonnen te trekken en daar ging Jochum de hoogte in,
och, och, hij vloog tot de nok toe, terwiel het hele circus oppe kop stond
van 't juichen en schreeuwen, man, man, man, we hewwe ons doad lachen...
EEN PAAR MAANDEN GELEDEN HEBBEN WE ZIJN FOTO NOG IN
DE KRANT GEHAD EN NU IS HIJ ER AL NIET MEER: IN HET
TRIOTEL, WAAR HIJ DE LAATSTE TIJD WERD VERPLEEGD,
OVERLEED OP DE HOGE LEEFTIJD VAN VIER EN NEGENTIG
JAAR DE HEER JAN ELSINGA, EEN VAN DE LAATSTE, MISSCHIEN
WEL DE LAATSTE NOG LEVENDE LANTAARNOPSTEKER, DIE DE
GEMEENTE IN VROEGER JAREN HEEFT GEHAD.
JAN ELSINGA WAS „EEN ECHTE OUWE GLEISTER", DIE BIJNA
ZEVENTIG JAAR AAN HÉT OLDEGALILEEN IN HETZELFDE HUISJE
HEEFT GEWOOND: OP DE HOEK VAN HET PANBAKKERSPOORTJE,
OFWEL „HET POORTSJE", ZOALS DE BEWONERS UIT DEZE HOEK
VAN DE STAD HET ZELF PLEGEN TE ZEGGEN. IN AUGUSTUS 1903
TROK HIJ MET ZIJN JONGE VROUW IN DIT PAND EN DAARNA
HEEFT HIJ HET NIMMER MEER VERLATEN.
IN Z'N PRILLE JEUGD WERKTE JAN ELSINGA OP DE DAKPANNEN-
FABRIEK, DIE EENS TUSSEN HET OLDEGALILEEN EN DE DOKKU
MER EE HEEFT GESTAAN, DAARNA KWAM HIJ BIJ DE GASFABRIEK,
WAAR HIJ BUNA TWEE EN DERTIG JAAR BLEEF.
ALS „MAN VAN 'T GAS" GENOOT JAN ELSINGA EEN GROTE PO
PULARITEIT, WANT HIJ WAS EEN VAN DE LAMPLIGHTERS, EEN
VAN DE LANTAARNOPSTEKERS, DIE DE STAD TOEN NOG IN
DIENST MOEST HEBBEN OM DE GEMEENTELIJKE STRAATVER
LICHTING TE VERZORGEN.
IEDERE AVOND TROK JAN ELSINGA ER MET ZIJN LADDERTJE
OP UIT OM DE LANTAARNS TE ONTSTEKEN, IEDERE OCHTEND
LIEP HIJ DEZELFDE ROUTE OM DE LANTAARNS TE DOVEN VOOR
DE HELE STAD WAS ONTWAAKT. EN DAT WAREN DAN WANDE
LINGEN, DIE ER NIET OM LOGEN, WANT IN DE GOEIE OUWE TUD
VAN DE GASVERLICHTING STONDEN DE LICHTPUNTEN NOG OP
EEN GROTE AFSTAND VAN ELKAAR.
NA HET OVERLIJDEN VAN ZIJN VROUW WERD HET GEHOOR VAN
DEZE BEMINNELIJKE FIGUUR ER NIET BETER OP EN WIE MET
HEM AAN DE PRAAT RAAKTE OVER HET LEEUWARDEN-VAN-
TOEN MOEST ER MAAR OP REKENEN, DAT DE BUREN KONDEN
MEELUISTEREN!
AAN DE GEZELLIGHEID VAN HET OLDEGALILEEN VAN fiEEL
VROEGER DACHT DE HEER ELSINGA NIET ZONDER WEEMOED
TERUG EN WAT KON HIJ EEN HERINNERINGEN OPHALEN AAN
DE TIJD, DAT HIJ MET ZIJN KAMERADEN ZAT TE MUSICEREN OP
STRAAT OF DE HARMONICA BESPEELDE IN DE ROEIBOOTJES,
DIE DE VROLIJKE JONGELUI UIT DEZE BUURT NAAR SNAKKER-
BUREN VOEREN.
OOK PRAATTE JAN ELSINGA NOG VAAK OVER ZIJN „REGELENDE
ROL" BIJ HET TRADITIONELE CENTEN-UITDELEN VAN DE HEER
TER HORST VAN DE CICHOREIFABRIEK - OP IEDERE NIEUW
JAARSMORGEN PLACHT DE LIEVE JEUGD ZICH TE VERDRINGEN
VOOR HET HUIS VAN DEZE WELDOENDE HEER TOT HET HEER
LIJKE MOMENT, WAAROP TER HORST TEN GERIEVE VAN DEZE
JONGE HEIL- EN ZEGENWENSERS IN EEN ENORME PUDE MET
CENTEN BEGON TE GRAAIEN...