HET ZWEMBAD „DE GROOTE WIELEN"
Grepen uit de geschiedenis
Het oprichtingskapitaal bleek
f 2370.- te hebben bedragen, waar-
vah al spoedig f 800.- in aandelen
was geplaatst. De exploitatiereke
ning liet dat jaar aan uitgaven een
bedrag zien van f 193.10 1/2 en
aan inkomsten f 499.58 1/2 (men
werkte nog met halve centen) zodat
er een overschot was van f 306.48,
hetwelk werd aangewend o.m. voor
de uitloting van 5 aandelen, voor
rentebetaling en voor afschrijving
op de kapitaalrekening, welke werd
teruggebracht tot f 2165.-.
De eerste zwemwedstrijd werd ge
houden op 28 augustus 1904. Be
doeld was een openbare zwemwed
strijd en om de kosten te dekken
zou entreegeld worden geheven. De
burgemeester van Tietjerksteradeel,
in welke gemeente de inrichting
was gelegen, wilde daarvoor echter
geen vergunning geven. Gelukkig
kwam men op het slimme idee om
dan maar een onderlinge wedstrijd
te organiseren, het entreegeld te
laten vervallen en door de verkoop
van bonnen voor een extra bad, zij
het voor een zonnebad dan wel
voor een bad in Wielenwater, de
nodige extra inkomsten te verkrij
gen. De wedstrijd was een succes
en de winnaars werden beloond met
een medaille. Een gratis abonnement
voor 1905 werd gegeven aan een
bejaarde deelnemer, de lantaarnop
steker Timmermans uit Leeuwarden-
Deze had weliswaar voor de af te
leggen afstand dubbel zoveel tijd
nodig gehad als de prijswinnaars,
maar de oude man moest toch voor
zijn jeugdig élan worden beloond,
vond men...
STIJGENDE INKOMSTEN
Het bleef goed gaan. De inkomsten
stegen van jaar tot jaar en vanzelf
sprekend daarmede ook de uitgaven.
De overschotten werden ieder jaar
ten volle in het bedrijf gestoken
voor het aanbrengen van verbete
ringen en uitbreidingen. De vloot
van roei- en zeilbootjes nam toe en
de aanleg van een haventje naast de
inrichting kwam tot stand.
Het verwijt, in de eerste jaren nog
wel eens gehoord, dat de vereniging
een „onder onsje" was van de leden
van de commissie, die haar niet
geheel belangeloos exploiteerden,
was volkomen ongegrond. De drie
bestuursleden, die de algemene lei
ding hadden en de 7 of 8 commissa
rissen, die bij toerbeurt de dagelijk
se controle ter plaatse uitoefende,
hebben zeer veel van hun tijd en
werkkracht moeten geven om de
zaak in het goede spoor te houden.
Wie de lijvige notulenboeken uit al
die jaren eens doorleest, zoals schrij
ver dezer regelen heeft gedaan, weet,
dat zulks niet vanzelf ging en dat de
exploitatie van de inrichting tal van
problemen en probleempjes schiep,
die om oplossing vroegen en die vele
beslommeringen met zich mede
brachten.
Bestuur en commissarissen zullen in
al die jaren een voldaan gevoel heb
ben gehad, als zij de resultaten van
hun werk beschouwden, maar dat
was dan ook hun enige beloning.
ENKELE FEITEN
Wij kunnen hier niet van jaar tot
jaar de geschiedenis van het zwem
bad Grote Wielen volgen. Dat zou
te eentonig worden, maar om zijn
gestadige groei en bloei te demon
streren willen wij toch van een paar
jaren tussen 1904 en 1935 enkele
feiten en vergelijkende cijfers geven.
1907.
De heer H. Swart trad af als secre
taris. Het bestuur werd toen als
volgt samengesteld: Hk. Albers bleef
voorzitter, J. de Boer Gzn tot nu
toe penningmeester werd secretaris
en A. Cohen werd penningmeester.
Tot 1920 zou dit bestuur onge
wijzigd blijven.
De baten in 1907 waren f 828.- en
de uitgaven f 631.-. Batig saldo dus
f 197.-. De oprichtingsschuld der
vereniging bedroeg nog f 1000.-,
waarvoor inmiddels hypothecaire
zekerheid op de inrichting was ge
geven. 104 aandelen van f 10.-
stonden uit. Het aantal abonnees
was 126; 267 extra baden waren
genomen, 441 maal een boot ver
huurd en 65 maal vistuig.
SLECHTE NAZOMER
1913.
Dit laatste jaar vóór de eerste wereld
oorlog had een slechte nazomer,
hetgeen uiteraard de resultaten na-
dellig beïnvloedde. Niettemin was
er een positief saldo van f 433.- bij
een inkomstenbedrag van f 3946.-
en totale uitgaven van f 3513.-,
waaronder begrepen uitbreidings-
kosten voor 6 kamertjes, aanschaf
fing van 3 nieuwe bootjes, 2 grote
fietsrekken, betere walbeschoeiing,
aanschaffing zuurstofkoffer, dienst
kleding voor het personeel enz. enz.
De vloot bestond nu uit 2 grote
zeilboten (de Claudius Civilis en de
Juliana) 12 kleine zeilboten en roei
boten, alsmede 2 z.g. damesboten.
Er waren 376 abonnees ingeschre
ven, 868 extra baden waren ver
kocht, 1515 maal een boot ver
huurd en 325 maal vistuig. Het
aantal leden was gestegen tot 99.
Het laatst uitgegeven aandeel had
het nummer 224 en de oprichtings
schuld was geheel afgelost. Het
zwembad was ook weer (sinds 1911)
opengesteld voor dames op bepaal
de uren van de dag.
Het personeel bestond in 1913 uit
5 personen, te weten een instruk-
teur-badmeester, een badknecht,
een bootknecht, een administrateur
en een badvrouw voor de dames
uren
Hun salarissen waren respectievelijk
f. 10.-, f. 8.-, f. 7.- en f. 5.- per
week gedurende het seizoen. Tij
dens de wintermaanden (oktober
t/m april) moesten deze mensen
zelf maar zien hoe ze aan de kost
konden komen. Voor zover moge
lijk en nodig werden ze daarbij
echter wel geholpen. Als wij de
instructies lezen, die voor ieder van
hen waren opgesteld, dan moesten
zij voor hun loon heel wat doen en
behalve de badvrouw en de admi
nistrateur lange dagen van 12 tot 14
uur op de inrichting aanwezig zijn,
ook zondags en om beurten des
nachts ter bewaking. De enige socia-
DOOR
DRS. C. N. DE BOER
le maatregelen, die getroffen wer
den, waren de verschaffing in bruik
leen van een fiets en een ongevallen
verzekering ook buiten diensttijd.
Maar zo waren nu eenmaal de toe
standen op de arbeidsmarkt van die
dagen.
1919.
Gedurende de oorlogsjaren was het
de Grote Wielen in financieel op
zicht niet slecht gegaan. De stijgende
lijn in de gehele exploitatie bleef
doorgaan. Ieder jaar kwamen ver
nieuwingen en verbeteringen tot
stand en werden de aktiviteiten op
het gebied der zwem- en aanverwan
te sporten ruimer en veelvuldiger.
Een waterpolo-club werd gevormd,
alsook een reddingsbrigade van
„Eerste Hulp bij Ongelukken".
Steun werd gegeven aan een ver
eniging zich noemende „De kleine
Watersport", die zich bezig hield
met het maken van kleine model
bootjes. Het was verbazingwekkend
om op een in de Harmonie gehou
den tentoonstelling te zien, welk
een vaardigheid in het knutselen
bij jongeren en ouderen daarbij tot
uiting kwam. De vereniging was
opgericht op instigatie van de heer
Stoffels, die ook haar voorzitter
was.
GEEN DAMESBAD
Pogingen om een afzonderlijk da-
mesbad op te richten konden helaas
nog niet op voldoende medewerking
rekenen en werden daarom voor
lopig opgegeven. Samen met de
Hengelaarsbond van Leeuwarden,
werd getracht tot wateraankoop te
komen en tot een verbod van net-
visserij op de Wielen, waardoor
visteelt mogelijk zou worden en
een waar dorado voor hengelaars
zou kunnen ontstaan.
Dit waren slechts enkele van de vele
aktiviteiten, die door het bestuur
van de Grote Wielen werden ont
plooid. Sommige bleken een succes,
andere faalden of konden om één
of andere reden niet of nog niet tol
uitvoering worden gebracht.
Het aantal abonnees was in 1919
inmiddels gegroeid tot 670, waar
van 167 dames en 503 heren abon
nees. 1813 extra baden waren ge
nomen, 3219 maal een boot ver
huurd en het batig saldo van de
exploitatierekening bedroeg f 1960.-.
-De vloot bestond uit 19 schepen en
het laatst uitgegeven aandeel had
het nummer 295. Aan 56 jongens
en meisjes werd een zwemdiploma
uitgereikt.
De tijden waren echter wel ver
anderd. Na de oorlog was alles veel
duurder geworden en zou in 1913
een batig saldo van f I960.*' een
formidabel bedrag zijn geweest,
in 1919 vergden havenvergroting,
springtoren, wierverwijdering, nieu
we boten, zandplemping en het ge
wone onderhoud reeds zoveel, dat
men aan verdere uitbreiding niet
durfde denken. Tariefsverhoging
werd overwogen.
VOORZITTER AF
Een feit, dat hier zeker gememo
reerd moet worden, was het aftre
den in 1919, om redenen van leef
tijd en vertrek naar een andere
Woonplaats, van de voorzitter, de
keer Hk. Albers, die vanaf het be
gin in 1903 de vereniging zo voor
beeldig had geleid. Op de Algemene
Vergadering van 31 maart 1920,
gehouden in het „Friesch Koffie
huis", werd hij bij acclamatie be
noemd tot Erelid.
Een welverdiende beloning voor de
man, die zoveel voor de Grote
Wielen en voor de zwemsport in
het algemeen had gedaan.
Het nieuwe bestuur werd daarna
als volgt samengesteld: J. de Boer
Gzn voorzitter, A. Cohen bleef
penningmeester en A. Rauwerda
werd secretaris. De laatste werd in
1927 opgevolgd door de heer J.
Meindersma. Op dezelfde vergade
ring werden de volgende nieuwe
tarieven aangenomen.
Abonnement gehele seizoen f6.-
per persoon.
Extra baden 40 cent.
Vacantiekaarten f 3.50.
GROOT FEEST
1928.
Dit was het jaar van het 25-jarig
bestaan, dat met een groot feest
zou worden gevierd. Er zouden
onder leiding van de Noord Neder
landse Zwembond, naast gewone
wedstrijden, kampioenswedstrijden
worden gehouden op 1000 me (er
vrije slag en 200 meter schoolslag,
's Avonds zou een diner plaats
vinden en een bal voor de abonnees.
Van dit alles is echter door droeve
familie-omstandigheden van een be
stuurslid niets gekomen. De gewone
gebruikelijke wedstrijden zoals de
bekende „Overtocht over de Grote
Wielen" vonden wel plaats. Hieraan
namen dit jaar 34 dames en 70
heren deel, afkomstig uit verschil
lende plaatsen van Nederland. De
kortste tijd van de dames was 17
min. 32 sec., van de heren 14 min.
14 3/5 sec. De af te leggen afstand
bedroeg heen en terug plm. 1000
meter. Het aantal abonnees bedroeg
in 1928 300 dames en 485 heren.
Bovendien waren er reeds vele ver
enigingen en scholen, waarvan de
leden resp. kinderen aan de Grote
Wielen zwemlessen kregen en die
op speciale overeengekomen voor
waarden van de inrichting gebruik
mochten maken.
1934.
Het topjaar voor de Grote Wielen
1934 was een zeer belangrijk jaar
in de geschiedenis van het zwembad
Grote Wielen. De inrichting onder
ging een grote uitbreiding en ver
nieuwing. Het steeds toenemende
aantal abonnees en bezoekers noop
te daartoe en ook andere omstan
digheden dwongen in die richting.
Het publiek werd in die jaren reeds
veeleisender en wilde moderner en
doelmatiger outillage, zoals ook el
ders in Nederland naar voren kwam.
Wilde het zwembad Grote Wielen
zijn plaats behouden en zijn taak
goed blijven vervullen, dan moest
gehoor worden gegeven aan de eisen
van een nieuwe tijd. In een vergade
ring van bestuur en commissarissen
werden dan ook de nodige maat
regelen, welke uiteraard reeds eer
der waren besproken, genomen en
snel geëffectueerd. Er werd een
commissie benoemd bestaande uit
de heren J. de Boer Gzn, Tj. de
Jong en P. Hijgenaar om met de
architect de heer P. de Vries overleg
te plegen. Aannemer was de Firma
Kolk en Co.
(Wordt vervolgd)
