HET ZWEMBAD „DE GROOTE WIELEN
Grepen uit de geschiedenis
9
't 3d(eine SÜrantd/'e leeet iedereen
Op 19 juni 1934 werd de geheel
vernieuwde inrichting met paviljoen
geopend door de voorzitter de heer
J. de Boer Gzn. Vele notabelen uit
de Gemeenten Leeuwarden, Leeu-
warderadeel en Tietjerksteradeel
woonden de opening bij, alsmede
de voorzitter van de Koninklijke
Nederlandse Zwembond, vele be
sturen van zwemclubs en uiteraard
vele leden en abonnees met hunne
dames. De Leeuwarder Zwemclub,
welke nauw met de Grote Wielen
samenwerkte en daar als het ware
een deel van was, schonk een elec-
trische klok. Het was een grote dag
voor de vereniging.
Zij beschikte nu over een groot
aantal bassins (een apart damesbad
dateerde reeds van 1925 en sinds
1931 waren er ook bassins bijge
komen voor schoolzwemmen en
kinderbaden). Er was nu bovendien
een bassin voor waterpolo en één
voor wedstrijden.
Naast de gewone kleedkamertjes
waren wisselcabines in gebruik ge
komen. Terrassen voor zonnebaden,
overdekte rijwielbergplaatsen, een
parkeerterrein, een hele vloot van
zeil-, roei-en vissersboten en kano's,
en een modern ingericht paviljoen
(café en restaurant, waarvan de
exploitatie werd verpacht) met ge
zellig interieur, grote terrassen en
prachtig uitzicht op de Wielen-plas-
sen maakte het geheel tot een in
richting, die waarlijk tot de mooi
ste van de Nederlandse open
lucht-zwembaden mocht worden
gerekend. En dat alles was tot stand
gekomen zonder enige subsidie van
welke zijde ook door het particulier
en onbaatzuchtig initiatief van een
aantal Leeuwarder burgers; door
een bestuur met commissarissen,
die aldus door goede gemeenschaps
zin gedreven voor vele duizenden
van hun stadgenoten in die jaren
iets moois hadden gewrocht.
VEEL DANK
VERSCHULDIGD
Natuurlijk, er zijn vroeger vele van
dit soort verenigingen geweest en
ook nu zijn ze er nog. Het publiek
is zich echter veelal te weinig be
wust van wat het aan de mannen,
die er achter staan, heeft te danken.
En zeker is ook, dat tegenwoordig
heel wat gemakkelijker een beroep
op de overheidskas wordt gedaan
dan vroeger het geval was. Het is
daarom goed, menen wij, om een
vereniging als het zwembad Grote
Wielen was, nog eens een keer uit
de vergetelheid terug te halen.
De financiële uitkomsten in 1934
waren wederom zeer gunstig ge
weest. Het aantal abonnees bleek
een recordhoogte te hebben be
reikt, nl. 3017. Het aantal ver
kochte extra baden (4045) en de
verhuur van boten (3936 maal),
was echter iets minder dan de twee
voorafgaande jaren. De slechte eco
nomische omstandigheden, die met
de beurscrisis in oktober 1929 waren
begonnen, gingen eindelijk blijkbaar
toch ook - zij het nog zeer matig -
doorwerken op de exploitatie van
de Grote Wielen.
SCHOOLZWEMMEN
Door 1256 kinderen werd aan het
schoolzwemmen deelgenomen, waar
voor de Gemeente een toelage gaf.
De Koninklijke Marechaussee, Rijks-
en Gemeenteveldwachters en de
Politie van Leeuwarden en Tiet
jerksteradeel konden van het zwem
bad gebruik maken. Zo ook de
werkende leden van „Eerste Hulp
bij Ongelukken" en die van de
„Brigade tot Redding van Drenke
lingen. De „Vereniging Vacantie
Ontspanning" werd verscheidene
malen gastvrijheid voor hare kinde
ren verleend. De „Leeuwarder
Zwemclub" hield weer haar jaar
lijkse oefeningen en onderlinge wed
strijden in de bassins van het zwem
bad. Aan de jaarlijkse overtocht van
de Grote Wielen werd deelgenomen
door 437 dames en heren, waarvan
10 uitvielen. De jongste deelneem
ster was 9 jaar. Voor het diploma-
zwemmen slaagden 80 dames en 67
heren. Gedurende de wintermaan
den stelde het bestuur de inrichting
wederom open voor de leden van
de Algemene Hengelaarsbond afd.
Leeuwarden.
1934 was een topjaar voor de Grote
Wielen. Daarna ging het helaas berg
afwaarts.
Een groot verlies leed de vereniging
toen in het begin van 1935 haar
voorzitter, de heer J. de Boer Gzn,
ernstig ziek werd en sindsdien niet
meer aan de werkzaamheden aktief
kon deelnemen.
Wel werd hij op de Algemene Ver
gadering van 27 maart 1935 op
nieuw tot voorzitter gekozen, in de
hoop dat hij mocht herstellen, doch
die hoop ging niet in vervulling,
Hij overleed op 10 juli 1937. Het
moet voor hem nog een voldoening
zijn geweest, dat de Algemene Ver
gadering van 31 maart 1936 hem
benoemde tot Ere-Voorzitter van
de „Vereeniging Zwembad Groote
De heer J. de Boer Gzn, die zoveel
baanbrekend werk voor het Zwem
bad De Groote Wielen heeft ver
richt. De foto is in 1922 gemaakt.
DOOR
DRS. C. N. DE BOER
Wielen", waaraan hij sinds de op
richting in 1903 als bestuurslid in
diverse functies en de laatste 16
jaren als voorzitter was verbonden
geweest en die hij, evenals zijn
medebestuurders dat deden, had
gezien als een stuk levenswerk,
waaraan hij zijn hart had verpand.
Een voorstel om zijn naam blijvend
aan de zwemsport te verbinden
door het instellen van een de Boer's
wisselbeker bij een jaarlijkse wed
strijd van de abonnees, vond op de
vergadering luide instemming. Uit
gevoerd is dit plan echter niet. Het
leek wel alsof met het heengaan van
de heer de Boer de zorgen voor de
vereniging van jaar tot jaar toe
namen. Daarvoor waren meerdere
oorzaken aan te wijzen. Wij komen
daarop aan het einde van dit opstel
even terug. Eerst willen wij nog
enkele punten uit de afgelopen
jaren apart memoreren.
Al in de eerste jaren van het bestaan
van de vereniging bleek, dat - wilde
men meer mensen naar het zwem
bad trekken - een gemakkelijker
verbinding dan per fiets of „Benen
wagen" zeer gewenst was.
Het was reeds in de jaren voor de
eerste wereldoorlog - zo omstreeks
1910 - dat overal in Nederland een
sterker neiging naar meer democra
tische vormen en naar betere sociale
voorzieningen voor wat men pleegde
te noemen het „gewone volk" naar
voren kwam. Termen als volksleger,
volksbad, volkstuintjes waren „in"
en ook het bestuur van de Grote
Wielen deed in 1910 zijn eerste
pogingen in die richting.
EEN TRIOMF
Een commissie werd daarvoor be
noemd. „Het zou een triomf zijn" -
zo lezen wij in het verslag over dat
jaar - „indien de Grote Wielen door
de instelling van een volksbad zou
bewijzen de zwemsport in het alge
meen te willen bevorderen en niet
slechts ten behoeve van een beperkt
aantal mensen". De vereniging wilde
het hare bijdragen om de plannen te
verwezenlijken, doch zonder finan
ciële steun van overheid of andere
instellingen zou het niet gaan, want
het volksbad zou een eigen bassin
krijgen, waar gratis of tegen zeer
geringe vergoeding gezwommen zou
mogen worden.
Een volledig plan werd opgesteld
en aan burgemeester en wethouders
van Leeuwarden gezonden met ver
zoek om medewerking.
In diezelfde tijd was er ook sprake
van de aanleg van een tram langs de
Groninger straatweg. De gedachte
van een volksbad had mede daar
door gestalte gekregen. De tram is
er echter nooit gekomen, hoewel
de plannen in 1916 nog niet waren
opgegeven, getuige een adhaesiever-
klaring in dat jaar van het bestuur
van de Grote Wielen aan de Raad
der Gemeente Leeuwarden inzake
deze tramaanleg. De tijd van dit
logge, niet te snel gaande maar wel
gemoedelijke middel van vervoer
begon in die dagen eigenlijk al op
een einde te lopen. Andere steun
voor een volksbad bleef ook uit,
behalve van de Spaarbank in Leeu
warden, die zich bereid had ver
klaard f 100 - in de oprichtingskos
ten bij te dragen. Overheid en enke
le andere benaderde instellingen
hielden zich echter afzijdig en zo
bleek tenslotte de gedachte aan een
volksbad een fata morgana te zijn
geweest.
De behoefte aan een openbaar mid
del van vervoer naar de Wielen werd
echter steeds groter en het bestuur
bleef aktief om hiervoor een op
lossing te vinden.
Het lukte niet. Pas in 1920 kwam
een serieus gesprek tot stand met de
eigenaren van de Leeuwarder Auto
bus Onderneming, die bereid waren
tegen speciaal tarief voor abonnees
op gezette tijden heen en terug naar
de Wielen te rijden. Het bleef bij een
gesprek, dat eerst in 1924 werd
hervat en waarbij in 1925 ook de
wethouder van Onderwijs werd in
geschakeld. De bedoeling was als
proef 14 dagen om het uur een
autobus naar de Wielen te laten
rijden. Een retourrit inclusief bad
zou 30 cent gaan kosten, waarvan
10 cent voor het bad en 20 cent
voor de rit. Een eventueel tekort
op de exploitatie van de bus zou
door Gemeente en zwembad voor
gelijke delen worden gedragen. Al
spoedig bleek het bestuur dat men
zelfs deze proef niet tot uitvoering
wilde of durfde brengen. Wel werd
van alle kanten medewerking van
het bestuur gevraagd voor het laten
zwemmen van schoolkinderen onder
leiding van hun gymnastiekonder-
wijzers en voor leden van vereni
gingen enz., waaraan ook gehoor
werd gegeven, hoewel de lasten van
de vereniging er door toenamen;
maar als de Wielen om medewerking
verzocht, dan bleek daartoe steeds
geen of weinig bereidheid te be
staan.
VOORTBESTAAN
IN GEVAAR
In de notulen van een bestuursver
gadering van 27 februari 1927 lezen
wij dan ook de klacht, dat zij, die
de hogere lasten van de Wielen
veroorzaken, aan de andere kant
voortdurend trachten tot de op
richting van een bad- en zwemin
richting in de stad te komen, waar
door de Wielen in een moeilijke
positie zou kunnen geraken en haar
voortbestaan wellicht zelfs in gevaar
zou komen.
(Wordt vervolgd)
