DE NOODLOTTIGE POOLVLUCHT
VAN SALOMON AUGUST ANDREE
t Vileine ^.rantóje leeet iedereen
Andree's expeditie vertrekt. Links Salomon August Andrée zelf met
z'n zeer indrukwekkende snor.
LANGER DAN DRIEKWARTEEUW IS HET NU ALWEER GELEDEN, DAT DE EERSTE
POGING WERD GEDAAN DOOR DE LUCHT DE NOORDPOOL TE BEREIKEN. OP DE
ELFDE JULI 1897 STEEG DE ZWEEDSE ONTDEKKINGSREIZIGER SALOMON
AUGUST ANDRéE MET ZIJN BALLON OP OM NOOIT TERUG TE KEREN. EERST
DRIE EN DERTIG JAAR LATER VOND MEN DE OVERBLIJFSELEN VAN DEZE
PIONIER IN HET IJS VAN DE NOORDELIJKE IJSZEE. DE TOCHT VAN SALOMON
AUGUST ANDRéE MET DEZE ZO NOODLOTTIGE AFLOOP WERD EEN VAN DE
GROOTSTE DRAMA'S UIT GROOTVADERS TIJD.
De manschappen van het bege
leidingsschip stonden verzameld
om de loods, waarin de ballon
zolang ondergebracht was. De
wind gierde door het latwerk van
de hangar, die op het strand
opgezet was, de beide stuurvlak
ken van de ballon klapperden.
Tussen de touwen stonden de
figuren van de drie dapperen.
Andrée zelf was zeer rustig.
"Alles klaar?", riep hij. "Los
dan!"
Het ankertouw werd doorgesne
den, de ballon steeg op en de
hangar dreunde van het gejuich
der mannen.
„Groet het lieve Zweden van me",
waren de laatste woorden, die
men van Andrée hoorde.
Eeen windstoot drukte de ballon
tegen de balken van de hangar,
doch daar deze met vilt bekleed
waren, werd er geen schade
aangericht. Daarna steeg de bal
lon snel tot tweehonderd meter
boven de zee. Een andere wind
stoot echter dreef hem weer
omlaag; de mand kwam in het
water te hangen. Ballast werd
uitgeworpen en toen steeg het
gevaarte weer omhoog. Doch het
stuurtouw was onklaar geraakt,
het scheurde af en viel in het
water. Van zijn last bevrijd, steeg
de ballon snel omhoog, tot de
wind hem uit het gezicht van de
achterblijvenden dreef.
Direct al was dat het begin van
het einde. Het verlies van het
touw had de ballon tot een
onbestuurbaar ding gemaakt!
De tijd verging. Week na week,
maand na maand, jaar na jaar.
Andrée bleef weg. Op 17 juli
1897 had een schip aan de
Moermankust het ballonomhul
sel op zee zien drijven en op 17
augustus van datzelfde jaar
schoot een matroos van walvis
vaarder „Alken" een postduif uit
de mast, die een boodschap van
Andrée bij zich had. Het was de
enige van Andrée's 32 postduiven
die ooit de bewoonde wereld
bereikte. Op 14 mei 1899 dreef
op de IJslandse kust een zwem
gordel van de Zweedse ingenieur
aan, die hij op 11 juli 1897 in zee
geworpen had en op 27 augustus
1900 landde een dergelijk ding
aan de noordkust van Noorwegen
Zes gordels dreven vervolgens op
verschillende kusten aan, de laat
ste in 1912. Daarna hoorde men
niets meer van Andrée. Het
raadsel scheen eeuwig onopgelost
te blijven.
Talrijke onderzoekingstochten
zijn ondernomen en zij brachten
niets terug. Niettemin hebben
mannen van een zo'n expeditie in
1898 boven de ondergesneeuwde
Tijken van de drie omgekomen
mannen gestaan. Eerst op 6
augustus 1930 stiet een aantal
matrozen van een voor weten
schappelijke doeleinden uitge
ruste walvisvaarder, die aan land
naar drinkwater zochten, op een
ingevroren vouwboot. De boot
van Andrée! En een poos daarna
Het was het jaar 1897 en in die
dagen had nog geen sterveling er
ooit aan gedacht met een lucht
ballon een expeditie te onderne
men. Dat vond men slechts in
fantastische romans van Jules
Verne, doch dergelijke dingen
ten uitvoer brengen, daar was
men nog ver af. Maar de zwijg
zame ingenieur met de grote
snorren waagde het. Hij wilde
van Spitsbergen starten en via de
Noordpool naar Alaska, in het
uiterste noorden van Noord-
Amerika vliegen. Hij waagde het
enige jaren te vroeg
Een voordracht van de beroemde
Poolonderzoeker Nordenskjöld
had Andrée op de gedachte aan
een poolvlucht gebracht. Dat, en
het feit, dat het hem meermalen
gelukt was om een ballon door
middel van een sleeptouw be
stuurbaar te maken. Weliswaar
was het moeilijk om een zuiver
uitgestippelde lijn te volgen, doch
de afwijking van de koers, ver
oorzaakt door wind en lucht
stromingen, bedroeg slechts en
kele graden. Verder rekende hij
erop zich met zijn ballon dertig
dagen in de lucht te kunnen
houden. Maar wat wist men in
die dagen van de Poolstreek en
wat wist men van luchtballons?
Welk een sensatie veroorzaakten
Andrée's plannen in die dagen
van crinoline en karossen! De
ganse wereld was buiten zichzelf
van op\yinding. Dèt zou eindelijk
de eerste schrede zijn op het pad
der verbeterde techniek, de eerste
stap, die de toenmalige geografie
een nieuw fundament zou bezor
gen! Maandenlang praatte men
over de palnnen van de Zweedse
ingenieur, zelfs in de scholen
schonk men grote aandacht aan
de voorgenomen tocht. Want
reeds het vorige jaar had Andrée
een poging gewaagd om met een
ballon van Spitsbergen op te
stijgen. Toen ging het evenwel
niet door het slechte weer en de
kranten lieten hem in de steek.
Zij schimpten op de dwaas, die
dergelijke waaghalzerij uit wilde
halen. Andrée gaf de moed niet
op en reeds een jaar later her
haalde hij de poging.
DE DOOD TEGEMOET
De Zweedse millionair Nobel en
de Zweedse koning hadden An
drée voor zijn, voor die dagen
hopeloze, onderneming, rijkelijk
van de nodige fondsen voorzien.
De zwijgende man, die zich
geheel aan de wetenschap wijdde
en die, sinds de dood van zijn
moeder, geen enkele waarde aan
het leven schonk, heeft nooit met
gebrek aan geld te kampen ge
had.
Op 30 Mei 1897 landde zijn
expeditie voor de tweede maal op
Spitsbergen om daar de ballon te
vullen en om gunstig weer af te
wachten, want van weerberichten
en dergelijke was in die dagen
geen sprake. Bovendien bestond
er geen enkele verbinding met
Spitsbergen dan die met een
schip. Een telegram, door Andrée
op 30 Mei verzonden, belandde
eerst op 25 Juni in Zweden. Deze
voorgenomen vlucht was een
tocht, die een zekere dood tege
moet ging. Maar noch Andrée
noch Strindberg en Frankel, zijn
beide metgezellen, hielden daar
mee ernstig rekening. Zij waren
overtuigd, dat het hun lukken
zou de Pool te bereiken.
Op 11 juli 1897 was alles in
gereedheid, een gunstige wind,
noord-noord-oost, blies en om
half drie in de middag stegen de
drie mannen in de ballon.
vond men zijn skelet, met daar
naast zijn geweer, een ongeopend
pak kogels en een petroleumtoe-
stel. Die waren bestand geweest
tegen 33 jaar ijs.
VERSCHRIKKELIJK DRAMA
Zelfs de petroleum in het toestel
was goed gebleven en toen de
mannen het apparaat probeer
den, werkte het goed. Vlak bij
vond men het gebeente van de
beide metgezellen, Strindberg en
Frankel, en de notitieboekjes. De
laatsten hebben de wereld verteld
van het verschrikkelijk drama,
dat zich daar in de barre vlakten
van het poolgebied heeft afge
speeld. Ontzettend is de ellende
geweest, die de drie pioniers
hebben geleden, verschrikkelijk
hun wanhopige tocht naar het
vasteland, drijvend in hun vouw-
bootje of op ijsschollen, die tel
kens weer afbrokkelden. Leef
tocht hadden zij genoeg, want
beren en zeehonden waren er in
overvloed. Maar de sleën konden
de vracht niet dragen en zakten
in elkaar. Moeizaam zwoegden
de drie mannen voort over ijs en
sneeuw, trachtend ergens aan de
vaste wal te komen.
In sobere bewoordingen is An
drée's dagboek samengesteld. Op
17 september schrijft hij; „Wij
zien land. De drift loopt daar
voorbij. En het ijs brokkelt af.
Kleiner en kleiner wordt de
schots..." Op 2 oktober breekt het
ijs in stukken. Op 5 oktober
bereikt men het eiland Vitö, waar
ze overvallen worden door een
wilde sneeustorm... Het dagboek
breekt plotseling af.
Het verloop van de gruwelijke
tocht is als volgt geweest;
De ballon heeft zich tot de
morgen van de 14 juli 1897 in de
lucht gehouden. De Noordpool is
nooit bereikt. Rijp heeft het
gevaarte zo zwaar gemaakt, dat
het neergevallen is op ijsschotsen.
Toen begon een terugtocht, waar
bij ieder 230 kg. op een slee te
trekken had. Het ijs, waarop zij
marcheerden dreef in de andere
richting. Ondanks de koude en
de angst heeft Andrée toch nog
kans gezien om allerlei dingen
bijeen te garen: drijfhout, plan
ten, aardsoorten, die hier en daar
op het ijs verspreid lagen. Op het
eiland Vitö bouwden zij zich uit
walvisbeenderen en drijfhout een
hut die dienst deed zolang de
sneeuwstorm duurde. Hier is
eerst Strindberg gestorven, toen
Frankel en tenslotte Andrée.
De oorzaak van hun dood laat
zich gemakkelijk gissen. Pro
viand hadden zij genoeg, van
honger is geen sprake geweest.
SPORTKLEREN
Doch de mannen waren gekleed
in sportkleren, daar geen van
hen gerekend had op een lang
verblijf aan de Pool. Andrée en
zijn metgezellen zijn doodgevro
ren. De beren deden de rest!
De laatste zin uit het dagboek
van Strindberg is tevens de ver
schrikkelijkste: „Naar huis, 7.05
in de morgen".
Naar huis! Wanneer men dat
leest vraagt men zich af of de
drie pioniers ooit geweten heb
ben, waaraan zij toe waren, of zij
niet tot het laatste toe geloofd
hebben nog eens weer thuis te
komen. Hier is echter nooit spra
ke van geweest. Van begin af aan
is Andrée's expeditie gedoemd
geweest te mislukken.
Salomon Angost Andrée: onverschrokken Poolreiziger dreef de dood
tegemoet»
