HOE MUTTE WE HET LIWADDERS NOU
,s de vmag: EIGELUK SKRIEVE?
9
't 3^-leine 3Crantóje leeót iedereen
VREEMD EN EIGEN
Met de heer Westra ben ik het
geheel eens, dat iemand, die een
ander afkamt om het gebruik
van vreemde woorden, zelf er
zich niet aan moet bezondigen
(KI. Kr. 216 pag. 4). Wat ik er in
een klein stukje zoveel bijeen
bracht, heeft met geleerdheid
niets te maken. Het was alleen
m'n bedoeling door deze over
daad een loopje te nemen met het
veelvuldig gebruik door „een
ander". Ik dacht, dat ieder dat
wel zou snappen. Dit is dus een
vergissing geweest. Jammer!
Nou een (of un?) woo(r)dsje over
de spelling van ons (oans) eigen
Leeuwarders (Liwwadders, Lu-
wadders, Leewaddes). Ja, daar
sitte we meteen midden in 'e
stiekels. Die Oud-Weerklankers
oek met harren boek (KL Kr. 214
pag. 3). Daar komme heel wat
woo(r)den in voor, die 't ik nooit
hoo(r)d hew.
De heer Westra meent, „dat ze
daar misschien wel zo spraken in
dat het Vlietsters ook bijzondere
woorden schijnt te hebben ge
had." Dat is heel wel mogelijk. In
der tied skreef us iemand in het
KI. Kr., dat sien moeke an het
praten hore kon, of 'n persoon
uut 'e Butterhoek, fan 't Fliet of
fan Achter de Hoven kwam. D'r
suden dus verskillende Leewad-
der dialekten weest hewwe.
Prof. Burger merkt in z'n boek
over „Stadsfriese letteren" op,
dat er in Dokkum meerdere dia-
lekten sproken wudden, elk in
een bepaalde wiek. En dat sal
dan bij ons vroeger oek wel soa
weest hewwe. Mar ofskoon ik uut
'e tied bin, dat onze stad nog mar
'n goeie 30.000 inwoanders had,
hew ik daar nooit wat van merkt.
Toch mutte we wel wat voorsich-
tig weze, want volgens prof.
Burger komt in 't oud Liwadders
o.a. het woo(r)d twie en twiede
wel degelijk voor, - en dan is 't in
'e Weerklank hangen bleven.
Mar goed, laat die Weerklankers
mar enkelde ongewoane woo(r)-
den hewwe, en ze wat nuver
skrieve. De vraag is: hoe mutte
D'r is feul in ons taaltsje skreven,
dat ons daarbij helpe kan:
Brolsma: „Gesprekken op de
brug", jarenlang in 't
Leewwarder Nieuws
blad.
„Onder het klokje", 'k
meen door 'n wethou
der van Leeuwarden, in
„De Leeuwarder Ge
meenschap".
'n Enkele keer in de
Leeuwarder Courant,
b.v. 6.11.72 door Kees
van Wijk'; „Liwwad
ders kanne niet klok-
kieke."
Dan in boekvorm:
DR. K. Fokkema: „De Liwwad
ders an 't woord".
Prof. K. Fokkema: het stads
fries." (poer wetenschappelijk en
moeilijk). -
Prof. H. Burger: „Avondrood";
een boek vol verhalen in 't
stadsfries van Liwwadden, Dok
kum, Sneek, etc. en 'n eenvoudig,
begriepelijk hoofdstuk over spel
ling.
Van prof. Burger is oek Viog 'n
boekje over L „Jeugdherinne
ringen".
Hij is n.l. op 'e Put groot wudden
in 't huus, waarin nou de Loge
van Vrijmetselaars zit. Sien vader
was prof. Burger, de eerste sirec-
teur van de Liwwadder H.B.S. 'k
Sien Vm nog dribbelen, 'n kelin,
rond heerke met 'n hoge hoed op.
Mar laat ik nou niet meer over
hem vertelle en over mevr.
Burger, regentes van het Stads-
weeshuus.
't Ging over spelling en as d'r be
langstellenden binne, die 't ut
baltsje, dat de heer Schoustra
opgooid het, opfange wille, dan
kanne se o.a. bovenstaande
boeken, die 't allemaal in de
Provinciale Bibliotheekin 'e But
terhoek aanwezig binne, de spel
ling van honderden Liwwadder
woo(r)den fiene en nar spelregels
zoeke.
Waarom ikself niet met doen? 'k
Sit fuuls te fer weg en 'k bin van
„lichting '83; 'k hew d'r gien tied
genoeg meer foar.
Heelsum W. Kreger
we het Liwadders eigenlijk
skrieve?
De heer Westra wil „un koei"
hewwe, maar meneer Schoustra
wil hem „een koei" geve. Dat kan
tweederlei betekene: S. bedoelt:
„één, ien, 1, koei, daar het ie
genoeg an", of hij het 'n rojale
vast even uut, 't was 'n vergissing.
En bovendien, in dit skriefsel fan
mij binne oek genoeg onregel
matigheden te tienen).
De gedachtenwisseling, die de
heer Schoustra opgang wil
brengen om wat orde in de spel
ling te brengen, liekt mie dus 'n
is an 'e gang.
De taal is niet onveranderlijk: 't
is een ding, dat groeit. En dat
bringt met, dat de skriefwiese, de
spelling, na verloop van jaren oek
veranderd wudde mut, anders
passé ze niet meer bij mekaar.
Mar as ik b.v. nou altied
„Nou sit 't su joiigos: at 't Kleine Krantsje seil, we muite liet so en so skrieve, dan mutte we ons er oek an
limine, gien flauwekul."
bui en seit: „nou, gèèf em dan un
koei."
Daar sitte we nou, in plaats fan
met: - een koei, un koei, één koei.
'n koei - met onze gebakken
peren. Heer W. het gien ongeliek.
mar wat heer S. wil is eenvoudi
ger. In 't Nederlands bruukt men
„een" en spreekt het al naar de
behoefte verskillend uut en
daarom kan „een" voor 't „Leeu
warders,, oek bruukt wudde.
(Even fedder skrieft ie wèl
„Leewaddes,, en nou durf ik niet
te sêggen: „dat was seker 'n slip
of the pen, want dan krij ik weer
last met de heer W. en dus maak
ik er maar fan: „sien pen gleed
goed idee. Hij komt dan in 't
sehuutsje van mevrouw Schuite-
makèr-Schaafsma, die wel weet,
„dat er gien officiële schriefwiese
bestaat voor het stadsfries, mar
het mut wel een bitsje overeen-
komme met de ütspraak" en oek
van de heer Westra, die de wens
heeft, „dat ér nog eens woorden
lijsten van 't Leewadders samen
gesteld worden."
Mar 'k mut wel even waar-
skouwe, dat men over de spelling
in 't Nederlands en in 't Frys al
jarenlang an 't harrewarren is. Ik
hef in 'e loop fan 'e jaren van
beide al twee van die spellingge
vechten metmaakt en het derde
„Leeuwarders" sien hef, en se
sette mei „Liwwadders" voor
mien bril, dan mien ik een spook
te sien en mu tik daar niks van
hewwe. In wezen is dizze behoud
zucht onverstandig, want het
leven van de taal gaat deur, de
ütspraak verandert, d'r komme
nije woo(r)den bij, de spelling
mut daar rekening met houwe.
'n Levendige gedachtenwisseling
daarover liekt mie wel spannend
foor ons KI. Kr. Voor de redak-
teur geldt: „Aafke, beraad je".
D'r mutte gien minsen boas
futlope. Er kan wel wat voor 'n
algemene, officiële skriefwiese
van 't Leewadders daan wudde.
Lezers klommen in de pen
wel. Weg in de prullebak, waar
wie 'em om vrei uur weer
uutvisten en afspoelden bij de
kraan. Op 'e kermis, Fransen kan
ik nog best. Hij sei altid „De
muzikanten worden uit geblazen
en de lichten gaan naar binnen."
En: mogen wij zwijgen? Die tent
waar de geslachts-ziekten uitge
beeld werden. Ongelooflijk, wat
daar uit voort kon vloeien. Nou,
dat was het dan weer.
Voor dubbeltsje oliekoeken bij
Vrouw Ozinga-ut Sneek.
Den haag Mevr. T. Bijlsma
TRAM-V ARIA
Naar aanleiding van de inhoud
van uw Krantsje nr. 216 van 4
mei j.l. gaarne enige aanvullin
gen:
1.de paardetram te Berlikuni
reed niet naar St. Jacobi Paro
chie maar naar St. Anna Paro
chie en gaf te Berlikum aan
sluiting op de stoomtram
Leeuwarden-St. Jacobi Paro
chie. Toen na enige jaren de
Noord Friese Locaal Spoor St.
Anna Parochie aandeed was
het redelijk gauw gedaan met
de paardetram (1 april 1898 -
1 januari 1917). Als bijzonder
heid blijkt uit een bewaard ge
bleven brief dat de paarden
werden gehuurd van de stal
houder Schaap aan de Span
jaardslaan te Leeuwarden.
2. over de bruggen in hetzelfde
blad: de bovenste foto is de
oude Verlaatsbrug; _de onder
ste de Vrouwenpoortsbrug,
waarschijnlijk is deze foto ge
nomen vanaf de Oldehove met
op de achtergrond het Vosse-
parkje.
Wat mij verwonderd is dat de
molen het Lam" er niet op
staat, wel het voormalige tram
station.
Op geen van beide foto's is de
tramlijn te zien van het tramsta
tion naar station N.S. via Vosse-
parkje, Verlaatsbrug, Willems
kade en Sophialaan, dit verbin
dingslijntje is reeds oktober 1901
tot stand gekomen en in 1927 op
gebroken.
Heerenveen JJt.Balink
REACTIES
Reeds enige keren heb ik een
artikeltje in bewerking gehad,
bestemd voor de rubriek „Lezers
klommen in de pen", doch inle
vering daarvan bleef achterwege.
Misschien waren die wel volgens
u, van enige waarde geweest voor
de opname in 't Kleine Krantsje,
doch bij het overlezen ervan,
dacht ik, „minderwaardig". Maar
als elk één er zo over denkt, had
die rubriek zijn tijd gehad. En
aangezien omschrijvingen van
vele herinneringen voor velen wel
aantrekkelijk zijn en aan de
vraag klaarblijkelijk zeer voldoen
wil ook ik mij niet langer afzijdig
houden. Uw blad neemt bij ons
steeds in belangstelling toe. Ver
schillende foto's worden er in
afgedrukt, 'waarop echter in het
geheel geen reactie volgt. Ik kan
mij niet voorstellen, dat er zulke
voorde abonnee's onbekend zijn,
of wel zij willen afwachten, welke
toelichting een volgende keer
daarop zal volgen.
Door deze hiaten te zien opge
helderd, word ik feitelijk uit de
tent gelokt om, indien dit mij
mogelijk blijkt, mijn gedachten
daarom aan u kenbaar te maken
en naar ik verwacht, met belang
stelling zouden kunnen opge
nomen ter verspreiding. Er zijn
meerdere schrijvers, die daarnaar
uitzien. Veel „oud nieuws"
behoeft men aan vele mensen
(jongeren) niet te vertellen. Deze
kunnen uit der aard daarover
geen aanvullingen geven. Het
Kleine Krantsje is de schakel,
waardoor de ouderen van Leeu
warden en de oud-Leeuwarders
zich meer gebonden gevoelen aan
de oude stad.
Geachte heer redacteur-uitgever,
vindt u dat dit schrijven wei voor
plaatsing in aanmerking komt,
dan kan ik u hiermede de ver
zekering geven, zolang ik nog
ambitie heb zulks te kunnen en
mogen doen, deze letteren door
meerdere zullen volgen. Van
Leeuwarden, omstreeks het begin
deze eeuw, ligt nog steeds vers in
mijn geheugen, vooral in de
omgeving van de Oldehove.
Leeuwarden J.T.
