HET GRUWELIJKE DRAMA VAN
PIETER SAKES WEYNMA EN Z'N VROUW
2
STEENHOUWERU D. ARENDS
TROMP Technisch bedrijf - leeuwarden
GASHAARDEN nieuwste m odellen
Carel v. Manderstraat 1 - Telefoon 29714
't 3<-leine 5^rantóje leeót iedereen
Hoe het brave boerenvolk van het
Friese dorpje Hommerts de
eerbare vissersdochter Hiltje
Rimmerts Zijlstra ook afraadt
een huwelijk aan te gaan met de
zedeloze en als zeer wellustig
bekend staande arbeider Pieter
Sakes Weynma, de een en twin
tigjarige schone blijkt niet van
haar trouwplannen af te brengen
te zijn. Ondanks een vloed van
vermaningen komt in juni 1836
de door zo velen betreurde ver
bintenis tot stand, die beide
jongelieden binnen de tijd van
een jaar in het graf zal brengen.
In een woonscheepje, door Hil-
tje's ouders voor vijftig gulden
gekocht, trekken de jonggehuw
den naar Wieuwerd, waar de
man in dienst konit van de land
bouwer Teake Klazes van der
Valk.
Daar werkt hij - zes maanden na
de trouwdag - nog, wanneer zijn
zwangere vrouw plotseling ern
stige ziekteverschijnselen ver
toont. Ze wordt, kort na het eten
van wat karnemelkse brij, hevig
benauwd, moet braken en krijgt
krampachtige pijnen. Direct
strompelt ze naar boer Van der
Valk om haar man te vragen
door haar buurvrouw Jetske Rui-
tinga een dokter te laten halen.
GEEN PANIEK
Maar Pieter Sakes Weynma ant
woordt, dat de pijnen weldra
zullen afnemen en hij blijft koel
en onverschillig aan zijn werk.
De jonge vrouw gaat naar haar
scheepje terug, waar de bollen-
loopster Tjitske Visser korte tijd
later, om ongeveer drie uur in de
middag, slechts een flauw ant
woord op haar roepen krijgt en
het zwakke verzoek om buur
vrouw Jetske Ruitinga te vragen
direct bij haar te willen komen.
Die wacht geen moment, maar
spoedt zich, in de mening, dat er
in het scheepje wel een ontijdige
bevalling zal plaats vinden, naar
haar vriendin, die ze gefolterd
door smart en pijn, in haar bed
aantreft.
"Heeft Pieter je niet gewaar
schuwd?" vraagt de zieke vrouw.
"Nee" zegt Jetske, "hij is om één
uur wel langs mijn huis gekomen
en hij heeft me ook wel gezien,
maar niets gezegd."
"Och Jetske" vervolgt Hiltje
kreunend, "wat heb ik het be
nauwd. Ik had m'n werk af en
was fris en gezond; toen heb ik
van de brij gegeten, die er nog
stond en toen ik ze op had voelde
ik wat onder de tanden knarsen -
daarna werd ik zo raar en zo vre
selijk pijnlijk".
Terwijl ze dit vertelt wordt ze
weer erg benauwd, krijgt een ver
scheurende pijn en moet telkens
hevig braken. Verontrust door
deze ernstige verschijnselen
spreekt de gepijnigde vrouw zelf
het vreselijke vermoeden uit, dat
er rattenkruid in de brij is ge
daan.
Maar de argeloze Jetske, een
weduwe, kan zich de mogelijk
heid van een vergiftiging niet in
denken en tracht haar vriendin
melk moet zijn.
Weer vraagt Hiltje haar man om
de dokter te halen, maar Pieter
meent, dat die toch niet helpen
kan.
De vrouwen dringen echter aan
en wanneer Jetske voorstelt, dat
de boerenknecht Auke Cornelis
het voeren van de koeien van
Pieter zal overnemen, zodat die
naar de dokter kan gaan, stemt
Pieter Sakes Weynma toe en
vertrekt.
GEENHULPNODIG...
Tegen half zes komt de man
van.zijn vrouw lange tijd onbe
wogen aan.
Maar wanneer de hevige pijnen
de jonge vrouw ineen doen
krimpen springt Pieter Sakes ge
prikkeld op.
"Je moet niet zo kreunen" roept
hij fel. "Ik kan dat gekerm niet
horen!"
"Och Pieter" steunt de arme
vrouw, "knor niet zo, je weet niet
hoe benauwd ik ben
Na nog enkele uren van lijden
lijkt de vrouw, door de afmatting
vermoeid, in slaap te zullen val
len. Wanneer ze begint te klagen
over koude voeten geeft Jetske
Het oude dorp Wieuwerd, onder de rook waarvan het drama van Pieter Sakes Weynma en zijn vrouw zich
heeft afgespeeld.
deze gedachten uit het hoofd te
praten.
"Toch zou ik wel zeggen, dat er
een zakje met strooisel in gedaan
is" antwoordt Hiltje, wanneer ze
tot haat ontsteltenis een korrel
achtige substantie op de bodem
van de brykom vindt.
Een uur later komt Pieter Sakes
Weynma het scheepje binnen.
Hij schrikt, wanneer hij buur
vrouw Jetske ziet.
"Hoe is het met Hiltje?" wil hij
weten.
"Doodsbenauwd" zegt Jetske.
"Jongens, wat is het raar, Hiltje
heeft brij gegeten en is terstond
daarvan zo bitter benauwd ge
worden".
"Je moet niet zeggen, dat Hiltje
brij gehad heeft, maar dat ze ge
schrokken is" reageert Pieter om
daarna rustig de brijkom te
onderzoeken en na enig naden
ken vast te stellen, dat het korrel
achtige goedje op de bodem
ervan het bezinksel van de karne
terug en op de vraag van Jetske
of hij of Auke Cornelis naar de
dokter zal gaan, antwoordt Pieter
Sakes, dat Auke's vrouw hem af
geraden heeft hulp van een
dokter in te roepen.
Even blijft hij in het schip zonder
naar zijn steunende en kreunen
de vrouw om te zien. Dan staat
hij weer op om, zo hij zegt, de
koeien te gaan voeren. Ook
Jetske verlaat voor een moment
het ziekbed. Ze gaat melk halen
bij de 'boer, maar keert spoedig
terug.
Om half negen komt ook Pieter
Sakes weer in 't scheppje. Wan
neer de beide vrouwen hem nog
maals vragen, of de dokter kofnt,
zegt Pieter andermaal, dat ze het
hem hebben afgeraden.
"Het zou nachtwerk worden"
mompelt hij.
Hij gaat er nu gemakkelijk bij
zitten, stopr een lange pijp, rookt
die rustig op en ziet het lijden
LEEUWARDEN
HARLINGEN
LEEUWARDEN: VOORSTREEK 90 TELEFOON 05100 25067
Het oude vertrouwde adres voor Uw
GRAFWERK en ALLE NATUURSTEENWERKEN.
Werkplaatsen: James Wattstraat, telefoon 05100 - 26805
Harlingen - Fabriekstraat 7 Telefoon 05178 2895
Pieter de raad naast zijn vrouw te
gaan liggen.
Zonder nog de ernst van de toe
stand in te zien gaat de buur
vrouw nu naar huis. Pieter brengt
haar een eindje op weg en Jetske
belooft dadelijk terug te zullen
komen, wanneer Hiltje dit ver
langt.
HETISZO RAAR
De volgende morgen om half zes
klopt Pieter Weynma weer aan
de deur van Jetske's huisje.
"Jetske, Jetske, wil je nu komen?"
roept hij. "Het is zo raar, ik kan
haar niet onder de dekens
houden".
Haastig kleedt de vrouw zich
aan, maar wanneer ze een
moment later buiten staat komt
Pieter haar alweer tegemoet.
"Hiltje is al weg" zegt hij.
Even later buigt Jetske zich over
het lichaam van de gestorven
vrouw in de roef van het scheepje.
Het is alsnog Hiltje Rimmerts
Zijlstra rustig slaapt - ze ligt
languit gestrekt op de rug met
beide armen langs het lichaam.
Hevig ontsteld waarschuwt Jets
ke onmiddellijk boer en boerin
Van der Valk. De reactie van de
boer is verrassend.
"Pieter is een deugniet" zegt hij.
"Hij zal zijn eigen dokter wel zijn
geweest".
Ook bij Jetske neemt nu het wan
trouwen toe. Want hoe is het
mogelijk, dat een dode, na zo'n
gruwelijk lijden in deze houding
ligt? En hoe komt de muts van de
overleden vrouw achterstevoren
op haar hoofd en de halsdoek
helemaal verkeerd om haar hals?
Bovendien is het lijk zo stijf en
koud, dat de vrouw uren geleden
al gestorven moet zijn.
Een is er, die onder het overlijden
van de jonge vrouw volkomen
onbewogen blijft. Het is haar
eigen man, Pieter Sakes
Weynma, die rustig aan zijn
dagtaak begint en nauwelijks
reageert op de driftige verwijten
van zijn boer, dat hij de vrouw,
door geen dokter te halen, on
menselijk behandeld heeft.
"Pieter, Pieter! Die brij heeft
Hiltje de dood gedaan!" zegt
Jetske, wanneer Weynma na het
melken van de koeien weer naar
zijn scheepje gaat.
"Zo?" vraagt Pieter verschrikt.
"Heb je dat al gezegd van die
brij?"
VERGIFTIGING
"Ja" antwoordt Jetkske, die haar
vermoeden, dat er vergiftiging in
het spel is ook al meegedeeld
heeft aan de boerenknecht Auke
Cornelis.
En die, dit vermoeden maar al
te zeer delend, rekent het tot zijn
plicht er met de veldwachter over
te spreken, opdat het feit ook ter
ore van de grietman komt.
Dan beginnen de molens van de
gerechtigheid te malen. Pieter
Sakes Weynma wordt eens ge
ducht aan de tand gevoeld. Maar
hij ontkent! Wat zou hij weten
van de doodsoorzaak van zijn
vrouw!
Haarfijn zoekt de politie nu uit,
wat Pieter Sakes Weynma in de
dagen voor het droeve gebeuren
heeft gedaan.
Er worden getuigen gehoord.
Pieters buurvrouw Jetske Ruitin
ga-
Pieters baas Taeke van der Valk.
Pieters collega Auke Cornelis.
Pieters vroegere vriendinnetje
Trijntje Jildets Dijkstra.
Buurvrouw Jetske verhaalt van
Pieters zonderlinge gedrag tij
dens het vreselijke lijden van zijn
vrouw.
Boer Van der Valk weet te ver
tellen. dat Pieter de laatste
zondag al voor het middageten
het zondagse pak aan had en
toen omstreeks het middaguur
ongewoon snel vertrok.
Knecht Auke Cornelis zegt, dat
hem diezelfde zondagmiddag
opviel, dat Pieter niet bij hem
binnen kwam om een kopje thee,
maar haastig naar zijn scheepje
ging, terwijl Pieters vrouw wel bij
de Cornelissen aan het theedrin
ken was.
En het gewezen vriendinnetje
Trijntje Jilderts Dijkstra deelt de
politie mee, daf ze Pieter
Weynma op deze zondagmiddag
onder Sneek heeft gezien, terwijl
Pieter zelf tegen Auke Cornelis
had gezegd, dat hij in Rien was
geweest!
IN LEUGENS VERSTRIKT
Ijverig breit de politie verder aan
het net, waarmee ze straks Pieter
Sakes Weynma denkt te kunnen
vangen. En hoe verder het breien
vordert, hoe lelijker begint het er
voor Pieter Sakes uit te zien.
Vooral, wanneer Trijntje Jilderts
Dijkstra nog vertelt, dat Pieter.
toen hij haar acherop liep op het
Trekpad bij Sneek eerst net deed,
of hij haar niet zag, hoewel die
twee elkaar wel degelijk kenden.
Net of die Pieter wat te verbergen
had
Dan wordt Pieter Sakes zelf weer
gehoord.
Vervolgop pagina 9
