STADSWALLEN WAREN VROEGER
HOGER DAN NU
9
ülCleine ^Lranteje Iceet iedereen
Dank zij het kostelijke verhaal
van stadarchivaris Wopke Eek-
hoff van een wandeling om
streeks 1550 om en door de stad
in zijn Geschiedkundige be
schrijving van Leeuwarden, kun
nen we ons nu nog helder voor
ogen stellen, hoe onze stad er vier
eeuwen geleden moet hebben uit
gezien.
Het is dan ook de moeite waard
deze Leeuwarder uit het verleden
(Eekhoff stierf, een en zeventig
jaar oud, in 1880) na te praten
om even de sfeer te proeven van
de tijd, waarin de Leeuwarders
de stad nog kenden als een kleine
plaats, die zich voor de in onze
ogen vrij onschuldige gevaren
van toen veilig voelde achter de
hoog opgeworpen aarden wallen
en het brede water van de gracht
er om heen. Die gracht zal
overigens nauwelijks zo breed
zijn geweest als nu, de aarden
wallen echter waren veel hoger
dan de restanten, die onze voor
ouders zo goed waren te bewaren
voor het nageslacht. Ze waren
dus ook veel steiler dan nu en om
het beklimmen door vijanden te
verhinderen was de wal over de
hele lengte met hagedoorns
beplant.
Om te voorkomen, dat deze
hindernissen werden vernield,
was kinderspel op de bolwerken
ook toen al niet toegestaan en
zelfs hengelen en met bootjes
varen in de gracht was een voor
ieder verboden zaak.
Op dit schilderij van A. van Bce
res tratcn is de omgeving van de
Brol wel bijzonder romantisch
voorgesteld. De hele rechterkant
van de Kelders heeft de schilder
onbebouwd gelaten, het spitse
torentje in de Grote Hoogstraat
zag er ook wel een beetje anders
uit. Het schilderij dateert van
1662 en hangt in het Fries
Museum.
Aan de binnenkant van de wal
liep een pad, dat bedoeld was om
het bolwerk goed bereikbaar te
maken, vooral ook voor het
geschut, wanneer dat in actie zou
moeten komen. De naam van dit
pad - de Nieuweweg - is bewaard
gebleven voor de straat langs de
stadsgracht tussen Wirdumer-
dijk en het Blokhuisplein.
Voor wat de waterwegen en de
overbruggingen daarvan betreft,
was er in deze tijd al sprake van
de Thyes of Tyessematille over de
gracht bij Camstraburen - de
tegenwoordige Verwersbrug, die
toen de stad met de Zwarteweg
verbond en dus een aanzienlijk
belangrijker functie mocht ver
vullen dan nu als verbindings
bruggetje met de Oldegalileën.
En in de binnenstad waren er op
de helft van deze zestiende eeuw
uiteraard al heel wat meer
BABBELTJES
OP DE BRUG
overspanningen over de grachten
dan honderdvijftig jaar eerder,
toen men de eerste verdedigings
gracht groef.
De Nieuwestad, in de letterlijke
betekenis van het woord dus het
nieuwe gedeelte van de stad, was
met niet minder dan zeven
bruggen of pijpen verbonden met
het oude deel. zodat de Leeuwar
ders van toen nooit ver hoefden
te lopen om van de ene naar de
andere kant te komen.
Enkele van deze bruggen werden
door Eekhoff met naam en
toenaam genoemd, zoals de
Waags- of Tontjebrug bij het
begin van de Sint Jacobsstraat en
de Duco Martenapijp tegenover
de Kleine Kerkstraat, die volgens
een oude overlevering z'n naam
Ook dit schilderij van de voor
malige vismarkt op de Konings-
of Vischmarktpijp tussen de
Koningssteeg en de Worteihaven
kunnen we in het Fries Museum
vinden. Izaak Reyr.ders is er de
maker van; waarschijnlijk schil
derde hij het in 1845.
zou danken aan de edelman
Duco Martena of Doeke Martens
de bewoner van een aanzienlijk
huis bij deze brug.
De Brol of Brolbrug tussen de
Kelders en de Groentenmarkt
was in die dagen al net zo breed
als nu en diende als marktplaats
voor de kaas- en boterhandelaren
terwijl ook de groentehandelaren
er hun kratten en kisten
opsloegen.
Door de markt van de manden
makers in de Korfmakersstraat
kreeg de nabijgelegen Franciscus
brug de bijnaam van Korfma-
kersbrug, maar naar Franciscus
van Minnema, die woonde in het
vroegere Minnemahuis (wijlen
het hotel de Doelen) werd deze
overkluizing ook wel Minnema-
brug genoemd.
Het brede brugplein tussen
Wortelhaven en de Koningstraat
was de marktplaats voor de vis
handelaars, die er hun zee- en
riviervis verhandelden, of, zoals
oude kronieken memoreren
„meervysck, schollen, verschen
hernick, laberdaan, stockvisch,
spierinck ende mosselen" en zelfs
ook „salmen, elften, bruunviss,
stoer ende robbe", zodat de
huisvrouwen in die tijd bij het
kopen van vis maar te kust en te
keur konden gaan.
Van de andere bruggen in dit
deel van de stad tenslotte
noemde Eekhoff de Cammingha-
of Heer van Amelandsbrug, die
wij nu kennen als de Ameland-
pijp, de Dubbelebrug tegenover
de Nieuweburen in de Voorstreek
en de Papebrug, die eveneens
over het water van de Voor
streek lag en wel tegenover de
vroegere Hoeksterkerk en het
Dokkumerend, dat toen nog met
een mooier woord Lutkeburen
werd genoemd.
FENNO L. SCHOUSTRA
Bevrijd uw huisdieren van ongedierte Was uw hond met Vlodoshampoo de shampoo
met insecticide, behandel uw poes met Vlododex en hond, kat en vogel met Dex Derris-
poeder. Verkrijgbaar bij dierenzaken. Produkten van Beaphar, Raalte.
Kent U uw Bijbel Op 21 september a.s. start de Brandpunt Bijbel School Leeu
warden. Deze interkerkelijke cursus biedt U een unieke gelegenheid tot verdieping en
verrijking van Uw geestelijke leven.
Docent is ds. W. Hessels bekend door radio en t.v. en ds. W. van Petegem. Bel voor
prospectus 05116-1931 of schrijf de heer J.L. v.d. Meer, Dr. Hornstrasingel 50 te
Bergum.
