Koninklijke Rederijkerskamer
TEN KATE BESTAAT AL 112 JAAR
10
't 3^-leine 3<Crcw'ójè leeót iedereen
Ruim twaalf jaar is het alweer geleden, dat de Koninklijke Rederijkerskamer Ten Kate op een
bijzondere manier in de schijnwerpers van de publieke belangstelling kwam, omdat toen - maart 1962 -
het honderdjarig bestaan van deze toneelvereniging kon worden gevierd. Nóg eens ruim twaalf jaar
zullen er nu voorbij moeten gaan, voor Ten Kate opnieuw feestvierend de vlag kan uitsteken, want dat is
het nadeel voor organisaties, die zo stokoud zijn: als eenmaal het eerste eeuwfeest is gevierd, zal het
telkens op z'n minst een kwarteeuw duren, voor opnieuw op een gepaste manier het heugelijke feit van
de oprichting kan worden herdacht.
Gelukkig daarom, dat niet het
organiseren van Feestavonden
het uiteindelijke doel van Ten
Kate is - de vereniging is er om
ons te vermaken met goed
toneel, al werd ze dan ook niet
als een toneelvereniging, maar
als een "Reciteer- of Declama
torisch Collegie" opgericht.
Zie maar, wat er in de circulaire
stond, die verschillende ingezete
nen van Leeuwarden ontvingen,
toen het goede jaar 1862 net z'n
intrede had gedaan:
waren het de "vergaderingen",
waaraan de leden de meeste
waarde hechtten.
Gedurende meer dan vijftig jaar
werden deze vergaderingen, zo
wel 's-winters als 's-zomers, eens
Deze foto van het bestuur van Ten Kate is gemaakt in 1912 bij het vijftig jarig bestaan. Zittend:
IJl flater us, WJH.W. van Calsbeek, H. Hoogeveen, HJ. Craye, en J.C. van der Meulen. Staande: M.
Schuurmans, J.C. Annokkee, S. Hoogterp, A. van der Veen en J. Dijkstra.
NUTTIGE AVONDEN
"Mijnheer,"
"Reeds sedert geruime tijd heeft
bij ons het voornemen bestaan,
om, daar er in deze stad weinig
of geene gelegenheid voor jonge
lieden bestaat tot fatsoenlijke en
nuttige uitspanningen, een Reci
teer of Declamatorisch Collegie,
onder elkander opterigten, doch
daar het hun tot heden aan
goede en krachtige medewerking
ontbroken heeft, nemen zij de
vrijheid Ued. bij deze uittenoo-
digen tot het Lidmaatschap van
deze Vereeniging toetetreden en
door Uwe medewerking, alsmede
door die van anderen, nuttige en
aangename avonden te hebben.
Wij hadden hiertoe besloten
eens in de 14 dagen te
vergaderen op nader te bepalen
plaats, avonden en uren, en
alsdan stukken voortedragen uit
de Vaderlandsche Geschiedenis
als anderzints, naar ieders goed
vinden, en wel één der Leden
eene voorlezing en één eene bij
drage.
Mogt UEd. tot deze Vereeniging
wenschen toetetreden het zal ons
zeer aangenaam zijn, daar het
tot onderling genoegen en tevens
tot oefening in de welsprekend
heid is.
De Contributie zal zoo laag
mogelijk en naar onderling
goedvinden gesteld worden.
UEd. wordt verzocht, indien
UEd. lid van deze Vereeniging
wenscht te worden, zulks hieron
der met Uwe naamteekening te
bekrachtigen."
Geen toneelspel dus, maar
oefeningen in de welsprekend
heid en dat tot onderling
genoegen en niet ten pleziere
van derden buiten de groep.
Trouwens, ook van de naam Ten
Kate hadden de slechts tien
jongelieden, die gehoor gaven
aan deze oproep van een viertal
initiatiefnemers, nog geen weet.
Zij gaven hun college de wat
zonderlinge zinspreuk "Oefening
kweekt kennis" mee.
Pas in 1868 besloten de leden
het college te verheffen tot een
Rederijkerskamer en daaraan de
naam "Ten Kate" te verbinden,
naar de toen bijna vijftig jaar
oude in Den Haag geboren
dominee-dichter Jan Jacob Lode-
wijk Ten Kate.
Daarvoor evenwel hadden de
leden van het declamatorisch
collegie zich al toneelspelend op
de planken gewaagd, nadat in
het eerste jaarverslag het opvoe
ren van dramatische stukken al
was bepleit.
Zelfs kon "Oefening kweekt
kennis" zich nu precies een eeuw
geleden verdienstelijk maken
met een weldadigheidsvoorstel
ling in de Stadsschouwbrug en
dat was toen niet in onze
Harmonie aan het Ruiterskwar-
tier, maar in het gebouw er
tegenover, waarin nu de Friesche
(Biljart) Club gevestigd is.
"VERGADERINGEN"
Maar heel lang moet hetj
toneelspelen bij Ten. Kate toch
een minder belangrijke rol
hebben gespeeld dan nu en
in de veertien dagen gehouden
en telkens kreeg een ander lid de
opdracht er een bijdrage voor te
leveren.
Zo werden er dus toch wel een-
of tweeacters opgevoerd, maar
wie nu de vergeelde notulenboe
ken doorneemt, ontkomt niet
aan de indruk, dat het in feite
om het gezellige samenzijn
daarna begonnen was.
Vergaderingen, die om half acht
begonnen, konden zo voortduren
tot het kraaien van de haan: het
was soms zes uur en alweer licht,
wanneer de deelnemers huis
waarts keerden.
Begrijpelijk, dat Ten Kate toen
al geen mannengemeenschap
meer was; in 1869 waren de
eerste dames bij de Rederijkers
kamer op het toneel verschenen
en we mogen wel aannemen, dat
het jonge vrouwvolkje in de
gezelligheid van die bijeenkom
sten-tot-in-de-kleine-uurtjes een
belangrijk aandeel heeft gehad.
Overigens meenden de grondleg
gers van de Rederijkerskamer
het niet zonder een ijzeren tucht
te kunnen doen en bijvoorbeeld
met behulp van een boetestelsel
trachtte men de leden, die ook
"van ongesproken en goed zede
lijk gedrag" moesten zijn, aan de
touwtjes te houden.
ER UIT
Wie de vergaderzaal binnen
kwam, nadat de president al
geopend had, moest een boete
van vijf cent betalen, wie er
zonder kennisgeving helemaal
niet verscheen, raakte aan de
vereniging een dubbeltje kwijt.
Die straf stond dan gelijk aan
een gele kaart, want het lid, dat
tot tweemaal toe niet ter
vergadering verscheen, kreeg
prompt een rode en werd zonder
pardon geroyeerd.
Vermakelijk is het in de oude
jaarboeken te lezen, dat in de
tweede vergadering van de
vereniging besloten werd er al
een van de oprichters uit te
smijten - deze heer. had na het
enthousiaste plaatsen van zijn
handtekening onder de oprich-
tingsacte taal noch teken meer
van zich laten horen.
Een opvallende bepaling was
aanvankelijk ook die, welke gold
voor leden, die op de gewone
vergaderingen bleven plakken
tot na elf uur - die werden met
een boete van een kwartje belast.
Het is niet aannemelijk, dat deze
bepaling ook nog gold bij de
latere marathonbijeenkomsten
tot het ochtendgloren van de
volgende dag
UITSLUITEND TONEEL
Ten tijde van de eerste wereld
oorlog moet de animo voor deze
tweewekelijkse vergaderingen
zijn verflauwd en toen werden ze
ook afgeschaft; sindsdien legt de
Rederijkerskamer zich uitslui
tend op het toneelspelen toe en
hoe, wel, dat is hier genoegzaam
bekend.
Toen Ten Kate in 1937 het vijf
en zeventig jarig bestaan kon
vieren, werd het bereiken van
deze hoge leeftijd ten dele
Verder lezen op pagina 11
Janus Hummel, de heer en mevrouw Heerma van Voss, Roel van der Geest, Nel
Schaaf, Gerrit Visser, Saar Jansen, Koop de Jong, Griet Oltmans, Jikke van der Geest,
Henny Oltmans, Annie van Wallinga, Fridjof Hamel, Marie Kaastra, Piet Schaaf en
Mieke Giezen.
Ten Kate in feeststemming; een foto, gemaakt bij het 75 jarig bestaan voor een diner
in Hotel De Kroon. Zittend van links naar rechts: Doortje van der Veen, Meine
Kaastra, Dien Hummel, Harry Bleeker, Wim Jansen, Anja Bleeker, Jo Hovinga, Kees
Hovinga en Adrie van der Veen. Staand: Nancy Smit, Tiny Hamel, het voorhoofd van
