IN LEEUWARDEN Z
sa cine 3-iraritóje leeót iedereen
UILKE KLAZES KOOPM
OP TECHNIEK EN F All
KOOPMANS MEELFABRIEKEN EEN EEUW GELEDEN BEGONNEN AAN HET
VLIET, EEN OEROUD EN OP EN TOP LEEUWARDER BEDRIJF ALZO EN TOCH
GEEN LEEUWARDER BEDRIJF VAN ORIGINE.
DE STICHTER, DE MAN, DIE ER Z'N NAAM AAN GAF, WAS, DERTIG JAAR VOOR
HIJ NAAR LEEUWARDEN TROK, ELDERS IN FRIESLAND AL BEGONNEN AAN ZIJN
LOOPBAAN ALS FABRIKANT: KOOPMANS MAG DAN NU Z'N EEUWFEEST
VIEREN, IN FEITE IS HET BEDRIJF AL DRIE DECENNIA OUDER, DAN DIE
GEDENKWAARDIGE HONDERD JAAR.
HET WAS DUS IN 1846, TOEN HET ALLEMAAL BEGON MET HET BESLUIT VAN DE
JONGE BAKKERSGEZEL UILKE KLAZES KOOPMANS OM IN ZIJN GEBOORTE
DORP HOLWERD EEN MAALDERIJ EN GRUTTERIJ OP TE RICHTEN.
TECHNIEK EN FABRIEKMATIGE ARBEID TROKKEN DE ENERGIEKE UILKE
KOOPMANS ONWEERSTAANBAAR AAN EN ZIJN LEEFTIJD VAN AMPER VIER EN
TWINTIG VOND HIJ GEEN BEZWAAR OM DE VERANTWOORDELIJKHEDEN AAN
TE GAAN VAN EEN FABRIKANT.
DE JONGE BAKKERSKNECHT KREEG EEN PATENT ALS ONDERNEMER EN TOEN
ZIJN BESCHEIDEN FABRIEKJE WAS GEBOUWD EN INGERICHT, GING UILKE
KLAZES KOOPMANS ALS ZELFSTANDIG GRUTTER VAN START.
Boekweitmeel en boekweitgort
waren de producten, die er aan
vankelijk de deur uitgingen -
ook maalde hij mosterzaad en zo
nu en dan kerfde hij zelfs
tabak.Er was een eest om boek
weit te drogen, een waaiinrich-
ting om de doppen en grutten
van elkaar te scheiden.
Van electriciteit had de wereld
in deze dagen nog geen weet en
stoom was er in Holwerd ook
nog niet; voorlopig moest het
paard de molen malend houden.
Maar geleidelijk breidden de
zaken zich al uit en begon Uilke
Koopmans ook aan het malen
van tarwe te denken. Notities in
zijn dagboek, accuraat bijgehou
den, vertellen ons van telkens
nieuwe proeven met bepaalde
tarwesoorten en het is duidelijk,
dat Uilke Klazes Koopmans een
doel voor ogen had: hij wou
vooruit, hij wou niet klein
blijven, maar groter worden, hij
wou zijn vleugels uitsl an als het
even kon.
STOOMMACHINE
In 1867 kwam de eerste stoom in
het bedrijfje, een kleine machine
weliswaar met een vermogen van
precies 2 PK, maar het was
een begin. Vijf jaar later kon er
al een nieuwe stoommachine van
6 PK bij en intussen had de
energieke Uilke Klazes Koop
mans het al lang gezien: hoe
meer vermogen, hoe groter de
productie, hoe groter de moge
lijkheden.
Maar hier in Holwerd, met de
rug tegen de zee en ver verwij
derd van de grote land- en
waterwegen Nee, niet in Hol
werd, maar op een centraler
punt, in het hart van de provin
cie, in Leeuwarden wellicht.
In 1876 kwam de grote kans,
toen de grutter Hein Blok
Wijbrandi zijn meelfabriek aan
het Noordvliet in Leeuwarden te
koop aanbood. Uilke Klazes
Koopmans hoefde zich niet lang
te bedenken om deze kans voor
de ronde som van veertien mille
te grijpen: op de 23e februari zat
hij met de verkoper op het
notariskantoor van Horatius Al-
berda tegenover de candidaat
notarissen Allert Olema en
Ritske Banda om het contract te
tekenen voor de aankoop van
"eene Koopmanshuizinge, ge
quoteerd letter M., nummer 17,
met stoomgrutterij, bergplaatsen
en open plaatsen, tuin en erf,
tezamen groot zes roede, een en
twintig el, te aanvaarden op 12
Mei 1876, tredende de kooper
daarmede in de regten en
verplichtingen van de voorwaar
den, verbonden aan de vergun
ning tot het drijven eener
stoomgrutterij".
STOOMMEELFABRIEK FRI-
SO
Met grote voortvarendheid werd
het bedrijfje hierna van Holwerd
naar Leeuwarden overgebracht
en op de traditionele verhuisda
tum van de twaalfde mei begon
de Stoommeelfabriek Friso - met
drie man personeel - onder
leiding van Uilke Klazes Koop
mans aan het Noordvliet te
draaien.
Het werd in alle opzichten een
nieuw begin - vandaar ook, dat
latere geslachten niet dat wat vage
jaar 1846, maar dit belangrijke
jaar 1876 aanhielden als het
begin van Koopmans Meelfa
brieken en dat ze ook niet
Uilke Klazes, imar diens zoon
Jan Koopmans beschouwden als
de grondlegger, de eigenlijke
stichter van de zaak in Leeuwar
den.
Als knaapje van vijftien was Jan
in Holwerd al in de zaak
gekomen en ook hij was geze
gend met voortreffelijke eigen
schappen, ook hij had een
haarscherp rnzicht in de moge
lijkheden en moeilijkheden van
de handel.
In 1881 nam Jan Koopmans de
leiding van het bedrijf van zijn
vader over en in de loop der ja
ren lukte het hem de zaak de
hechte fundamenten te geven,
waarop nu nog steeds wordt
voortgebouwd.
Een foto uit 1920: Koopmans gaat bouwen aan het Nieuwe Kanaal.
UILKE KLAZES KOOPM
TEGENSLAGEN
Toch bleef het jonge bedrijf in
Leeuwarden niet gespaard voor
tegenslagen. Een grondige mo
dernisering viel ongelukkig sa
men met een slechte uitkomst
van het bedrijf, er kwamen
ongunstige oogsten, er kwam
ook tegenwerking. In sombere
woorden schilderden de jaarver
slagen de moeilijkheden, maar
toen, plotseling, brak de zon
weer door: "Op 12 mei 1.1. alles
donkerheid en druk, nu alles
omgeven door een krans van
licht en voorspoed. De toekomst,
toen nog in nevelen gehuld,
hoezeer vol hoop, thans alles op
geklaard en verhelderd. Wat al
omkeering en verandering ten
goede, welk een zalig gevoel, dat
alles zich zoo heeft kunnen
schikken. Gode zij dank
UITBREIDING PRODUCTEN
Eerst bleven boekweit en tarwe
nog de belangrijkste producten
van het bedrijf, maar in de
tachtiger jaren werd er toch ook
al rijst en roggemeel verwerkt en
verhandeld, er werd begonnen
met de fabricage van rogge
bloem, van veevoeder, van mais
en gerstmeel. Maar hoofdzaak
bleven voorlopig de grutterij en
de bloemmakerij. Tijdens de
grote crisis van 1893 met sterk
dalende graanprijzen, die ook
nog in de jaren daarna bleven
kelderen, kon Koopmans niet
alleen staande blijven, maar
zelfs nog behoorlijke winsten
maken.
Nieuwe gevaren dreigden er door
de concurrentie van Amerika,
dat zeer goedkope, maar toch
prima tarwebloem og de Euro
pese markten bracht, zodat de
tarwebloemfabricage hier nauw-
lijks meer loonde - bij Koop
mans kwam er een succesvolle
