GEZELLIGE STAD OP VRDDAG
'T KLEINE
KRANTSJE
Bernina specialist
Herinneringen aan Hendrik Burger
BERNINA
3
JORDAN
Dameskapsalon
DEPQSITAIRE
"KERASTASE"
Ger. Doustraat 31
Telefoon 25883
't 3l(eine Z^Crantaje lee^t iedereen
Met genoegen vervolgen wij hier
bij de herinneringen van Hendrik
Burger aan het Leeuwarden van
zijn jeugd.
Vrijdag.- De belangrijkste dag
van de week! Na de ochtend en
voor de namiddagschooltijd na
men wij onze weg over de Nieuw-
stad, de Brol en de Kelders. De
grootste marktdrukte was dan
voorbij, maar er was toch heel
wat meer te beleven dan op
gewone dagen. Er waren nog veel
schepen in de grachten en aan
beide kanten waren de kooplui
bezig hun uitstallingen op te
ruimen. Maar in de vakanties
waren wij Vrijdags de hele och
tend op straat.
NIETTE GELOVEN
Het is niet te geloven hoeveel
voertuigen er in de vroege och
tenduren langs de straatwegen de
"Stad kwamen binnen rijden: be
halve diligences, vracht-en vee
wagens, ontelbare tilbury's en
kapsjezen, met boeren en boerin
nen, ook handkarren en honden
wagens. De boeren wagens wer
den uitgespannen bij vast be
klante herbergen. Wie uit het
noorden en westen kwamen,
spanden uit buiten de Vrouwe-
poortsbrug, bij Simon de Roos
("De groene Weide"). Deze was
ook stalhouder en hij bediende
de meeste trouwpartijen in de
stad. De boeren uit het zuiden
legden bij voorkeur aan bij Pieter
de Boer, buiten de voormalige
Wirdumerpoort. Hier kregen de
boerenpaarden een door een hek
je omzoomd, driehoekig grasveld
tot hun bescikking. De De Boers
waren echte paardenkenners,
sommige van hen goede pikeurs.
Het grasveld (tussen Zuiderplein
en Baljeesstraat) is thans groten
deels volgebouwd, maar de her
berg is er nog, verbouwd en
herdoopt als "café". De eigenaar
van heden is een afstammeling
van de beroemde schaatsenhard-
rijder Marten Kastelein van
Warrega. Het aankomen en uit
spannen van al die wagens; het
uitstappen van de boeren en de
vrouwen en meisjes was een
genoeglijk schouwspel.
Niet minder druk was het op de
waterwegen. In het adresboek
van 1872 zie ik, dat het aantal
geregelde beurt- en vrachtsche
pen wel tweehonderd bedroeg,
waarvan de meeste Vrijdags om 1
of 2 uur uit de stad weer
afvoeren; stoomboten waren toen
•nog erg in de minderheid. Er
waren destijds nog veel trek
schuiten, door een "jagertje" ge
trokken. Langs alle grotere wa
terwegen was een jaag-of trekpad
Zeilschepen werden, als er niet
kon worden gezeild, geboomd of
geweldig druk. Het mooiste von
den wij de boterkeuring. Een
lange van onderen open, holle
metalen staaf werd door de boter
heen tot op de bodem van het vat
gestoken, zodat de boter erin
bleef zitten. Er was een open
eenzaam en geërgerd daar staat
in zijn armelijke omgeving, was
de Nieuwetoren, oud en scheef,
maar nog sierlijk en vol leven, het
middelpunt der stad. Zijn gewo
ne dagelijkse dienst was geen
sinecure. Elk half kwartiertje
door mensen getrokken. Voor
grote schepen liepen wel eens
twee of drie mensen, elk aan een
lijn, te trekken. Ook wel vrouwen,
zwoegende met de brede riem
voor de borst; het heeft mij altijd
pijn gedaan, als ik het zag.
VOL SCHUITEN
Destijds lagen in de binnenstad
de grachten vol met schuiten; het
Schavernek met trekschepen; bij
de Waag tal van schepen, die
boter en kaas hadden aange
bracht en de boter weer vervoer
den naar Harlingen, met bestem
ming voor Londen. Het vee werd
grotendeels op pramen aange
voerd en gelost in de buurt van
de Wirdumerpoortsbrug.
Vandaar werd het naar de vee
markt gebracht door drijvers,
waarvan sommige onnodig veel
hun stok gebruikten.Langs de
Kelders was een doorlopende rij
van verkoopkarretjes en -tentjes,
waar alle denkbare dingen te
krijgen waren. En zo was het op
de andere grachten, de Voor
streek, de Tweebaksmarkt en het
meest van al op de Nieuwstad.
Hier stonden, op de brede zijde,
in een lange rij meer deftige
kramen, waarvoor zich boeren
vrouwen verdrongen.Stoffen wer
den met de ellestok uitgemeten.
En ondanks deze mededeling
was het ook in de winkels stamp
vol. Er stonden toen, broederlijk
naast elkaar, twee reusachtige
manufaktuurwinkels: Bahlmann
en Sinkel. Deze laatste liep langs
de gehele Bargesteeg door tot op
het Ruiterskwartier. Al deze en
ook kleinere winkels deden op
die ene weekdag grote zaken.
Bijzonder boeiend was de boter
markt rondom dat zestiende
eeuwse pronkjuweeltje, de oude
Waag. De luifel van dit gebouw
tje werd Vrijdags door brede
houten luifels verlengd en ver
breed, en daaronder was het
rand in de staaf, zodat men de
boter kon zien. De keurmeesters
.namen hier wat af; soms beten zij
er hapjes uit en knikten dan
goedkeurend.De staaf ging er
dan weer in, op de oude plaats en
werd er met de duim op de boter
weer uitgetrokken. Straatjonge
tjes kregen op meegebrachte
stukken brood wel eens een
klodder boter.
Het slot van onze wandeling was
altijd de veemarkt; eerst op net
oostelijke deel van het Zaailand;
van 1874 af op het nieuwe terrein
tussen de Sophialaan en de Har-
lingervaart. Wat was het daar
vol! En lawaaiig! En smerig! Wat
een vies gekletter als zo'n koe,
/onder waarschuwing, zijn bood
schappen op de vloer deponeer-
de!En wat een knorrende protes
ten als een man in het varkens-
verblijf stapte om één der dieren
hardhandig naar een bepaalde
kant te drijven! En wat een
omslag, voordat zo'n koe einde
lijk verkocht was! praten, praten
en voelen aan de onderkant van
het beest, en dan handjeplak:
Klets, zegt de een, dan de handen
omgedraaid en klets, zegt de
ander. En als de koop gelukt is,
samen in de herberg. Het was
eigenlijk een wonderlijke zaak,
dat zonder jenever geen koe kon
worden verkocht. Van de vee
markt ging onze tocht soms naar
het station, waar het vee voor
Engeland in de Harlingertrein
werd geladen. Wat aan de markt
dag zo'n fleur en feestelijke
stemming gaf, was het klokken
spel van de Nieuwetoren, dat
buiten zijn gewone dienst, elke
Vrijdagochtend van elf tot twaalf
zijn blijde tonen uitgoot over de
stad. De bruingelokte beijaardier
en pianostemmer Sartorius, bijna
blind, werd iedere Vrijdag voor
deze marktmuziek door een
jongetje naar de toren begeleid.
Veel meer dan de Oldehoof, die
eerbiedwaardige steenklomp, die
FA. F. JAGERSMA
VOORSTREEK 37 - LEEUWARDEN
TELEFOON 05100-21555
's Werelds beste naaimachines Bernina gaan een
levenlang door dik en dun.
deed zijn speelwerk zich horen;
het langst op de hele uren, een
paar tonen slechts op het halve
kwartier, de "klik", 's Avonds was
klik voor tien het sein voor de
dienstmeisjes om zich van de
pantoffelparade op de Nieuwstad
en Voorstreek naar huis te spoe
den. Het was een bekend grapje
van de Nieuwetoren te verwijten:
"Eerst speult ie en/lan slaat ie".
TAXI TE WATER
(vervolg van pag.5)
De schipper was na het alarm
van zijn kinderen direct met ze in
een bootje overgestoken. De auto
stak toen nog een voet boven het
water uit. De 17-jarige A.Zwerver
sloeg zonder te aarzelen moedig
de achterruit in en vernam de
kreet "Houd me vast". Hij pakte
den chauffeur onmiddellijk bij
een schouder en wist de ongeluk
kige eenigen tijd vast te houden,
niettegenstaande dit door de
gladheid van de leeren uniform
bijzonder moeilijk ging.
Terwijl de auto bezig was lang
zaam te zinken kwam een man in
een praampje langszij, sneed met
een mes de kap van de auto open,
waardoor lucht kon ontsnappen
en met een plons verdween de
Zilvertax in de diepte. De schip
perszoon moest toen het slachtof
fer los laten; hij had zijn duim
door het inslaan van de achter
ruit bloedend verwond en moest
deze in het Stadsziekenhuis laten
verbinden.
Vanaf het schip van J.Bergsma,
dat direct van de overkant naar
de plaats van het ongeval was
gevaren, hebben de schippers
S.Hempenius, P.Jasper en W.Tel-
kens zich beijverd om te pogen
den inzittende te bevrijden. Alle
moeiten waren helaas tevergeefs.
De politie heeft naderhand de
auto aan een nauwkeurig onder
zoek onderworpen, doch deze
bleek noch aan het stuur, noch
aan de reminrichtingen iets te
mankeeren.
Een tragische bijkomstigheid is
nog, dat de vader van Kaspersma
een van de eersten was, die - niet
in het minst vermoedend dat het
zijn zoon kon betreffen - het
ongeval bij garage van Kampen
kwam melden. Hij was ook getui
ge van de reddingspogingen".
voor Leeuwarden en de
wijde wereld er omheen.
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Public!
teitskantoor.
Verschijnt eenmaal in de
veertien dagen.
Redactie, Administratie
en Advertentieafdeling:
Vredeman de Vriesstraat
1 (Naast Emmakade 39)
Leeuwarden.
Telefoon (05100) 20302
Postgiro 98 10 62
Bank: Rabobank
Geopend: van dinsdag
tot en met vrijdag, uit
sluitend 's morgens van
9 tot 12 uur.
's Middags en van za
terdagtot en met maan
dag gesloten.
Abonnementsprijs;
voor Nederland fl.19,50
per jaar; voor het buiten
land: fl. 35,00 per jaar.
Losse nummers: afge
haald fl. 1,00 per stuk.
Per giro besteld: fl. 1,80
voor 1 ex., fl. 3,20 voor 2
ex., fl. 4,70 voor 3 ex.
Het lidmaatschap van 't
Kleine Krantsje is alleen
mogelijk voor lezers, die
akkoord gaan met de
bepaling, dat het abonne
mentsgeld vooruit moet
worden voldaan.
Op de 1e februari dient
het abonnementsgeld
voor het dan lopende jaar
te zijn betaald.
Geschenk-abonnementen
en abonnementen van
lezers in het buitenland
moeten op de 31e decem
ber van het voorafgaande
jaar zijn betaald.
Lezers, die zich niet tele
fonisch of schriftelijk,
maar per giro-overschrij
ving als abonnee aanmel
den, worden verzocht op
het girostrookje te ver
melden: Nieuwe abonnee.
Abonnees, die zijn ver
huisd, dienen er op te
letten, dat hun giro-over-
schrijvingskaart het nieu
we adres vermeldt - het
oude adres moet worden
doorgehaald.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden
van de abonnee, voor wie
wordt betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor
het verhuizen worden
doorgegeven.
Abonnementen, die niet
voor 1 december zijn op
gezegd, worden automa
tisch verlengd.
