STAD LEEUWARDEN KREEG
EEN ECHTE SCHOUWBURG
alles voorde bouw
KOR
VEIMEMA
Honderd vijf en zeventig jaar geleden
5
goede schoenreparatie
bespoort geld
op tyd naar schoenmakery
't Z^Llei)te Z^Crantejè ï'éeei iedereen
ZUIDVLIET 290
LEEUWARDEN
TELEFOON
05100-37662
U kunt het (haast) niet zo gek bedenken of wij heb
ben het: Teerprodukten en touw, Gereedschappen,
Aluminium ladders en trappen, afscheidingen voor
de tuin enzjenz.
AUKE RAUWERDA BV
Westerplantage 12-14 Leeuwarden - tel. 05100-26829
Grote Kerkstraat 53 -
05100 - 37404
GR HU0GS1R I? ItlUWARDIN lil O'j 10U - ?'jA8?
Het is nu precies honderd en vijf en zeventig jaar geleden, dat de stad Leeuwarden met een echte
schouwburg werd verrijkt. In februari 1802 konden de eerste voorstellingen worden gegeven in een paar tot
toneelzaal verbouwde pandjes aan de zuidoostkant van de Haniasteeg, vlak bij het Ruiterskwartier. Dat is
het begin geweest van wat tachtig jaar lang voor onze stad de enige echte Schouwburg zou zijn. Pas na het
oprichten van de Harmonie verbleekte de glorie van deze toneelzaal van Leeuwarden.
De energieke-initiatiefnemer en
oprichter van Leeuwardens eer
ste Schouwburgzaal was de or
ganist-muziekmeester Johannes
Posthumus, die in het Marianna-
straatje woonde en daar op de
zolder van zijn huis voor vrien
den met het vertonen van toneel
stukken begon.
De belangstelling voor dit initia
tief was boven verwachting groot,
zeker, wanneer we weten, dat in
de bekrompen wereld van toen
"het frequenteren van comediën"
door velen als schadelijk voor
"Godsvrucht en goede zeden"
werd gezien.
ONVERWACHT SUCCES
Toen Johannes Posthumus, ge
steund door het onverwachte
succes, in de winter van 1800 de
achterzijde huurde van het be
kende huis De Toren van Babel
aan de Nieuwestad om ook daar
toneeluitvoeringen te geven, bleef
de toeloop zo groot, dat hij direct
al begon te denken aan het
stichten van een eigen schouw
burg.
Een jaar later kocht de onder
nemer twee woningen aan de
zuidoostkant van de Haniasteeg,
die hij tot een bescheiden
Schouwburg liet verbouwen met
een boven- en een benedenzaal.
In februari 1802 kon de nieuwe
inrichting haar poorten openen
met het opvoeren van het blijspel
"Vriendschap en eerzucht", ge
volgd door een allegorische voor
stelling onder de fraaie titel
"Men doet wat men kan".
Dat er in het kleine Leeuwarden
met nog geen twintigduizend
inwoners behoefte aan een derge
lijke toneelzaal was, bleek al heel
snel, want in het tweede winter
seizoen kon de heer Posthumus
alle toneelliefhebbers al niet
meer bergen - er waren telkens
gewoon plaatsen tekort.
Johannes Posthumus te overlij
den - hij was toen zeven en
zeventig jaar en had meer dan
zestig jaar van z'n leven aan het
toneel gewijd.
In 1916 kreeg het oude Schouwburggebouw de bestemming, die het nn nog altijd heeftsociëteit van de
Friesche Club. Hier zien we het Clubgebouw nog met de oude voorgevel
Met hulp van vermogende lieden
kocht Posthumus in 1803 nog
acht aangrenzende woningen
met een stuk tuingrond aan. De
huizen werden gesloopt en er
kwam een nieuwe Comediezaal
met Toneel voor in de plaats.
Verbonden met de al bestaande
zalen vormde de nieuwbouw een
royaal geheel, maar nog was het
Posthumus niet genoeg - ook
kocht hij nog een pand aan het
Ruiterskwartier, dat hij tot woon
huis liet verbouwen en dat hem
tevens de gelegenheid gaf zijn
onderneming van een representa
tieve toegang te voorzien.
Werden er aanvankelijk in de
nieuwe Schouwburg aan het Rui
terskwartier uitsluitend populai
re en oppervlakkige stukken ge
speeld, later wisten ook gerenom
meerde toneelgezelschappen^
niet alleen uit Holland, maar
zelfs uit het buitenland, het
toneel van de Leeuwarder
schouwburg te vinden.
De algemeen toegejuichte succes
sen op de planken leidden in
1811 tot het oprichten van een
Liefhebberij-toneel, dat elf jaar
lang een ongemeen grote bijval
mocht ondervinden.
In mei 1843 kwam de heer
Plannen van de gemeente om na
het overlijden van Posthumus op
deze zelfde plaats een nieuwe en
grotere Stadsschouwburg te
stichten, raakten van de baan,
maar wel verleende de stad een
financiële bijdrage in de kosten,
die een grondige verbetering met
zich mee zou brengen.
In 1847 ging de Schouwburg over
in eigendom aan het genoot
schap Archimedes, dat gesticht
was met het doel een geschikt
lokaal te krijgen voor de Vrijmet
selaarsloge "De Friesche Trouw".
Bovendien stelde het genoot
schap zich voor de schouwburg
als zodanig te exploiteren.
Er brak nu een nieuw tijdperk
van grote bloei voor de schouw
burg aan, ook al omdat het
gebouw voorlopig de beste gele
genheid bood voor het opvoeren
van toneelvoorstellingen. Veel
vooraanstaande acteurs en actri
ces traden dan ook in de gezellige
van twee galerijen voorziene Leeu
warder Schouwburg op: de
Bouwmeesters, Peters, Kleine
Gartmann, Ristori, Agar en Ma
rie Seebach, om er voor de vuist
weg maar een paar te noemen.
EINDE GLORIETIJD
Het totstandkomen van de nieu
we Harmonie in 1881, ook aan
het Ruiterskwartier en scheef
tegenover de oude Schouwburg,
luidde het eind van de glorietijd
in en enkele jaren later al ver
kocht het genootschap Archime
des het gebouw in openbare
veiling-de vergaderingen van de
Loge zouden voortaan gehouden
worden in de Harmonie
De nieuwe eigenaar van de oude
Schouwburg achtte het pand
voor de exploitatie te groot, zodat
hij een deel van het complex,
namelijk de beneden- en boven
zaal aan de Haniasteeg, waar
Johannes Posthumus zo geest
driftig begonnen was en die later
als koffiekamers waren gebruikt,
van de hand moest doen.
Nadat de Schouwburg nog aan
een combinatie van acht mensen
had toebehoord, ging het gebouw
in 1895 over aan de heer F. van
der Meer, die het nogmaals
verfraaide en verbeterde en ook
nog eens vergrootte door het
aankopen van twee woningen,
een in de Haniasteeg en een aan
het Ruiterskwartier.
Maar een grote toekomst had de
Schouwburg als toneelzaal niet
meer en in 1916 kreeg het oude
gebouw de bestemming, die het
nu nog altijd heeft: de Friesche
Club, in 1902 opgericht en al
jaren zwervend van de ene naar
de andere lokaliteit, kon het
Vervolg op pagina 7
