DE MENSEN WERDEN ER
VERMAKELIJK GENEPT
FRANSCH SOLDAAT KON
DUITSCHER NIET DODEN
'TKLE1HE
KKAHTSJE
KERMISSEN IN VROEGER TIJD
3
Enkele jaren geleden is bjj de Uitgeverij "Westfriesland" in Hoorn een boek verschenen onder de titel "Het
bonte leven van Jan de Danser, zwerver langs 's Heeren wegen, waarin de auteur verhaalt van zjjn
ervaringen uit het circus- en kermisieven van z'n jonge jaren.
Hy spreekt daarbij ook over de kleine kermisattracties van weleer, de vele minuscule tentjes, die de ouderwetse
kermis zo'n apart karakter gaven en die er nu jammer genoeg niet meer zijn.
In het kostelijke hoofdstuk "Gaat dat zien" haalt Jan de Danser herinneringen op aan een tentje, waarin het
kermisvolk op een vermakelijke manier werd genept, zoals dat in vroeger jaren in meer van die primitieve
gelegenheden het geval is geweest.
Graag willen zij dit hoofdstuk even voor de lezers van 't Kleine Krantsje overschrijven.
Kermislui zijn - laat ik het maar bliek is, werd nog niet zo heel lang
neus. Bij het eerste kijkgaatje kwam
ook al dadelijk de eerste ontnuchte
ring, want men zag alleen maar in
de verte een leeg conservenblik
staan. Dan kon men maar twee din
gen doen, vloeken of lachen. Mees
tal kwam er een lachje te voor
schijn, maar dan vaak als van een
boer die kiespijn heeft. Toch werd
eerlijk zeggen - bijzonder vinding
rijk waar het er om gaat het publiek
een rad voor de ogen te draaien. Dit
overigens op een fatsoenlijke ma
nier en vaak zelfs zo, dat men er na
afloop nog smakelijk om kan la
chen. Zo was het althans in het ver
leden. In dit verband is hier plaats
voor de uitspraak van een beroemd
man, die al eeuwen geleden zei:
"De wereld wil bedrogen zijn, wel
nu, bedrieg haar". Daar is door de
tijden heen maar al te veel misbruik
van- gemaakt. Het aantal flessen
trekkers en oplichters is legio en
veel van wat er in hogere kringen
achter de schermen gebeurt, kan het
daglicht niet velen. Daarbij gaat het
niet om luttele centen, maar vaak
om grote kapitalen. Schatrijke men
sen zijn op deze wijze meer dan eens
bankroet geraakt en slimme gasten
wisten maar al te vaak door de ma
zen van het net heen te kruipen. Zou
men achter de schermen van de
grote financiële wereld kunnen kij
ken, dan zou men versteld staan van
de geraffineerde praktijken, die hier
wel worden toegepast en waarvan
de argeloze burgers de dupe zijn.
Hoe goedgelovig het gewone pu-
kende iedere Leeuwarder Marcus
Aal, een bij-de-hand wijlje, dat als
verhuurster van gammele roeiboo
tjes een grote vermaardheid had in
de stad. Aal woonde, met haar man
Marcus, die tussen twee haakjes
Lageweg heette, aan het Noordvliet
en ze dreef haar verhuur- annex
winkelbedrijfje op een punt, waar
de stad aan de groene greiden
grensde. Aal had blijkbaar meer te
vertellen, dan Marcus, want we
hebben nooit anders gehoord, dan
dat Aal hier de scepter zwaaide.
geleden bewezen door het optreden
van de beruchte kruidendokter Van
de Mooswijk, die dagelijks twintig
wagens waardeloos spul het land in
stuurde, dat goed heette te zijn tegen
alle mogelijke kwalen waar de ge
wone dokter geen raad meer mee
wist. De lapjes van honderd werden
er gretig voor neergeteld en de man,
die voorgaf voor het heil van de
mensheid te werken, spekte alleen
maar z'n eigen portemonnee. Dat
zulke lieden bij de kraag worden
gegrepen is niet meer dan recht.
GENEPT IN 'T KLEIN
Op kermissen werd je alleen maar
genept in het klein. In het ergste
geval tikte je hoopvol een paar dub
beltjes af wanneer je dan later moge
lijk een tikje teleurgesteld was, dan
was het nog altijd aan de armen be
steed. Hierbij moet ik onwillekeurig
terug dénken aan de kijktent, die ik
samen met een collega heb geëx
ploiteerd en waarbij de brave boe
ren, burgers en buitenlui werd voor
speld dat ze wonder wat te zien zou
den krijgen. Door de opschriften al
leen al werd hun nieuwsgierigheid
geprikkeld. "Een blik in de verte"
voorspelde al allerlei mogelijkhe
den, "Schip in noot", (wij stomme
lingen werden verondersteld niet te
weten dat het woord met een d
moest worden geschreven) zou wel
een ijselijk schouwspel zijn van
moedige zeelieden die een wanho
pige strijd voerden met de dood.
"Parijs bij nacht!" wekte illusies,
die in het werkelijke leven wel nooit
zouden worden vervuld. "Een
nummertje in het gras" was iets,
waar je van alles achter kon zoeken.
Het wekte in hoofdzaak erotische
gevoelens op en men kon maar niet
goed begrijpen dat zo'n sexuele ver
toning door de politie werd toe
gestaan. Dan waren er nog "De
meisjes van de walletjes", waar
schijnlijk ook al een pikant geval
van "Striptease", dat de belofte in
hield aan veel bloot. Tenslotte kon
men door een gaatje turen om te zien
"Waar Abraham de mosterd
haalt". Dit laatste zouden de men
sen wel ervaren wanneer ze goed en
wel waren uitgekeken.
Voor personen beneden de zestien
jaar was de toegang ten strengste
verboden, en dat prikkelde nog
meer de nieuwsgierigheid. Er was
echter één voorwaarde: eerst moes
ten de titels worden gelezen voor en
aleer er werd gekeken, anders zou
het effect geheel verloren gaan..
ONTNUCHTERING
Al spoedig stroomde het publiek toe
en de dubbeltjes en kwartjes werden
gretig door de kassa opgeslokt. Nu
zou je beleven wat nog nooit eerder
op een kermis was vertoond. Maar
die het onderste uit de kan wilden
hebben, kregen het lid lelijk op de
(Met enige vertraging binnengekomen bericht van onze speciale
verslaggever aan het Frans-Duitse front)
De speciale verslaggever van 't
Kleine Krantsje aan het Frans-
Duitse front.
Het ging niet. Een Fransch onder
wijzer, die als telefonist aan het
front is, vertelt:
Op een goeden dag kwam ik bij een
onderaardschen post, op enkele
schreden van de draadversperring
van de vijandelijke stelling gelegen.
Twee soldaten spraken zachtjes,
maar opgewonden met elkaar. Ik
kon gedeelten van hun gesprek op
vangen.
„Schiet jij hem maar neer", zeide
de een. „Ik heb er geen moed
voor", antwoordde de andere, „hij
is al op leeftijd, hij moet een gezin
hebben."
„Neen, ik kan het niet over mijn
hart verkrijgen."
Ik trad nader en vroeg den mannen,
waarover zij het hadden. „Och",
antwoordden zij, „op een paar pas
sen van ons verwijderd bevindt zich
een Duitscher, die blijkbaar gelooft,
dat onze post verlaten is, want hij
zaagt rustig zijn hout achter de
draadversperring. Wij kunnen hem
gemakkelijk neerschieten, maar
hebben er eigenlijk niet het hart
voor - hij heeft een gezin."
„Maar", zeide ik daarop, bedenkt
wel, dat, als jullie hem niet doodt,
hij het jullie morgen wellicht doet.
„Ja, dat is wel zoo", was het ant
woord, „maar wij kunnen er niet
toe besluiten. Wij zouden ons als
moordenaars gevoelen. Doet u het
maar."
Ik bracht het geweer in den aanslag
en zag den Duitscher, die rustig met
zijn werk voortging. Na een paar
seconden zette ik af en zeide:
„Neen, ik kan het ook niet doen" -
en zoo bleven wij naar den Duit
scher kijken, tot deze, zich van niets
bewust, zijn houtblokken bijeen
bond en in zijn onderaardschen
gang verdween, zonder te weten,
dat zijn leven eenige minuten aan
een zijden draad had gehangen.
(1915)
in geen enkel opzicht de waarheid
geweld aangedaan.
Kijkgaatje twee zorgde meteen al
voor de volgende desillusie. Geen
woelige baren, geen zeelui die met
hun leven vochten, doch alleen
maar een miniatuurscheepje in een
halve uitgeholde kokosnoot. Die
"t" in het woord was toch niet zo
stom als men eerst wel had gedacht.
Parijs bij nacht", was niets anders
dan een donker vlak, en zij die al
van de Place Picale of van de Mou
lin Rouge hadden gedroomd, viel de
teleurstelling van het gezicht te le
zen. Ze kregen om zo te zeggen een
morele klap en alleen het "Num
mertje in het graszou het nog goed
kunnen maken. Ze zouden voor hun
goeie geld dan toch nog iets van de
erotische sfeer mogen proeven. Nu,
geachte lezer, vergeet het maar,
want ze moesten het doen met een
paar losse graszoden, waarop heel
nuchter een kaartje met het nummer
17 was gespeld. Na deze zoveelste
ervaring waren de verwachtingen
van wat zou komen al minder hoog
gesteld en voor hen die een tikje
geestigheid niet konden waarderen,
werd het een complete afgang.
"De meisjes op de walletjes" wer
den uitgebeeld door enkele poppen,
die op een dijkje aan de rand van het
water waren neergezet en daar
stomweg voor zich uit zaten te sta
ren. Er kwam geen vlees en bloed
aan te pas en dus viel er ook niets
mee te versieren. De striptease,
waarvoor we van die zogenaamde
babypopjes hadden gebruikt, was
evenmin in staat om de zinnen ook
maar enigermate te prikkelen en wie
tenslotte wilde weten waar Abra
ham de mosterd haalde, werd ge
confronteerd met het opschrift: "Bij
Albert Heijn en de Gruyter".
Daarmee was dan het geld ver
snoept en menigeen droop met de
staart tussen de benen af. Maar
kermisklanten laten zich niet zo
gauw kennen en er waren er zelfs
die - zij het uit puur leedvermaak -
ook anderen animeerden om vooral
naar binnen te gaan. Dat kon alle
maal in die tijd en het was mede
bepalend door de sfeer van de ker
mis van vroeger, waaraan menige
oudere onder u nog wel eens met
enige weemoed zal terugdenken.
voor Leeuwarden en de
wijde wereld er omheen.
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Publlci-
teitskantoor.
Verschijnt eenmaal in de
veertien dagen.
Redactie, Administratie
en Advertentieafdeling:
Vredeman de Vriesstraat
1 (Naast Emmakade 39)
Leeuwarden.
Telefóonl051Ö0) 20302
Postgiro 98 10 62
Bank: Rabobank
Geopend: van dinsdag
tot en met donderdag,
uitsluitend 's morgens
van 9 tot 12 uur.
's Middags en van vrij
dag tot en met maandag
gesloten.
Abonnementsprijs:
voor Nederland fl.21.00
per jaar; voor het buiten-
land:fl. 37.50 per jaar.
Losse nummers: afge
haald fl. 1.25 per stuk.
Per giro besteld: fl.2.00
voor 1 ex., fl.3.50 voor 2
ex., fl.5.00 voor 3 ex.
Het lidmaatschap van 'f
Kleine Krantsje is alleen
mogelijk voor lezers, die
akkoord gaan met de
bepaling, dat het abonne
mentsgeld vooruit moet
worden voldaan.
Op de Ie februari dient
het abonnementsgeld
voor het dan lopende jaar
te zijn betaald.
Geschenk-abonnementen
en abonnementen van
lezers in het buitenland
moeten op de 31e decem
ber van het voorafgaande
jaar zijn betaald.
Lezers, die zich niet tele
fonisch of schriftelijk,
maar per giro-overschrij
ving als abonnee aanmel
den, worden verzocht op
het girostrookje te ver
melden: NieuWe abonnee.
Abonnees, die zijn ver
huisd, dienen er op te
letten, dat hun giro-over-
schrijvingskaart het nieu
we adres vermeldt - het
oude adres moet worden
doorgehaald.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden
van de abonnee, voor wie
wordt betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor
het verhuizen worden
doorgegeven.
Abonnementen, die niet
voor 1 december zijn op-
geïegd, worden automa
tisch verlengd.
