J
HANDELSDRUKKERIJ: TRADITIE
VAN RUIM HONDERD
JAAR
Een week naar Elf bergen: wat een plezier
r
BEDRIJVIG LEEUWARDEN 8
Friesland Bank
7
Uw eigen bank
De Handelsdrukkerij - officieel:
BV De Handelsdrukkerij van 1874
- is in dat jaar opgericht als
naamloze vennootschap de Coöp
eratieve Handelsdrukkerij met een
unieke rechtsvorm, die nu niet meer
bestaat. Behalve aandeelhouders uit
de kapitaalsfeer kende men ook
aandeelhouders, die als gezel-
drukker of gezel-zetter in dienst
waren van het bedrijf.
Later werd het een Naamloze Ven
nootschap zonder de aanduiding
Coöperatie in de naam en in de
rechtsvorm van nu kennen we de
Handelsdrukkerij als een besloten
vennootschap.
BEKENDE NAMEN
Wie zich verdiept in de ge
schiedenis van het bedrijf komt
namen tegen, die eens in
Leeuwarden een bekende klank
hebben gehad; de Suringars, vader
G. T. N. en zoon R. W. Hugo, S.
Draisma van Valkenburg, Jhr. Mr.
I. F. van Humalda van Eysinga, no
taris Mr. Horatius Alberda, Mr. C.
W. A. Buma, J. Troelstra, Mr. J.
Minnema Buma, N. T. Haver-
schmidt, de Bloembergens, R. en
E. P., Mr. J. L. van Sloterdijck,
notaris Nanne Ottema en boter-
O. Rommerts
F. Rommerts
C. Kiestra
er de-Friese
en is be relt
en provinciale
te dienen.
Na dik honderd jaar te hebben geresideerd in 't hart van de oude binnenstad verhuisde de vorige zomer de
Handelsdrukkerij van de Pijlsteeg naar het industrieterrein aan de Celsiusweg in Leeuwarden west. Op een lap
grond, die in de toekomst nog mogelijkheden voor verdere uitbreiding biedt, werd daar een hypermoderne
drukkerij opgezet op een bebouwd oppervlak van drieduizend vierkante meter met - voor de kantoren - een
bovenverdieping van nog eens zeshonderd vierkante meter. Zo kreeg deze oeroude onderneming een nieuw
bedrijf, dat zich gewoon niet laat vergelijken met de huisvestingen, zoals de Handelsdrukkerij die in de achter
ons liggende eeuw heeft gekend.
J. Stelpstra
Ook dc directeuren, die na hem
kwamen, eerst de heerJ. Stelpstra.
daarna de heer J. van Hes, genoten
hun opleiding in het bedrijf, dat
begin 1977 de drukkerij Eisma BV
te Leeuwarden overnam en
daardoor ook uitgever werd.
ZEVEN EN HALF MILJOEN
De Handelsdrukkerij, die nu ruim
tachtig mensen in dienst heeft,
maakt een jaaromzet van omstreeks
zeven en een half miljoen T het be
drijf produceert nu niet alleen
drukwerk voor administratieve
verwerking, folders, brochures,
prijscouranten en jaarverslagen,
maar legt zich ook meer en meer op
het drukken van boeken en tijd
schriften toe.
En om dan tenslotte ook nog even de
heren Commissarissen te noemen;
dat zijn Mr. E. Oosterhoff, Drs. K.
Tjepkema, J. Stelpstra en Ir. G. W.
Meyer met Drs. J. R. Kuperus als
president-commissaris.
Jvan Hes
koopman Roel Buisman; zij
hebben zich, met anderen, als
commissaris verdienstelijk gemaakt
om de Handelsdrukkerij tot bloei te
brengen.
De eerste directeur van de Han
delsdrukkerij was Obbe Rommerts;
hij werd direct in 1874 als
„directeur- werkman" aangesteld
tegen een salaris van vijfhonderd
gulden per jaar, geen cent meer en
geen cent minder.
VAN VADER OP ZOON
Na zijn plotselinge dood in 1902
werd hij opgevolgd door zijn zoon
F. Rommerts, die de functie van
directeur zes en dertig jaar, tot 1 juli
1939, bekleedde.
Het pandje, waarin de Han
delsdrukkerij was gestart - in het
Nieuwstraatje - werd al natweejaar
verlaten en verruild voor het pand
Grote Hoogstraat 40, waarin de per
sen precies tien jaar hebben ge
draaid - toen verhuisde het bedrijf
-nogmaals en nu naar de panden
Grote Kerkstraat63en Pijlsteeg 18.
Bij verschillende daaropvolgende
uitbreidingen en verbouwingen was
ook die - in 1920 - waarbij de
hoofdingang van de Grote Kerk
straat naar de Pijlsteeg werd ver
plaatst - passanten in de Grote
Kerkstraat konden de drukkers van
dat punt af dan wel in actie zien,
officieel bleef het bedrijf daama ge
vestigd in de „Pielsteeg", zoals de
echte Leeuwarders dat zeiden.
Opvolger als directeur van de heer
F. Rommerts werd de heer C.
Kiestra, die op zijn beurt afzwaaide,
toen hij in 1949 precies vijftig jaar
aan de vennootschap verbonden
was geweest - voor zijn benoeming
tot directeur had hij in het bedrijf
verschillende administratieve func
ties bekleed.
"Elfbergen" in Oudemirdum was
in de dertiger jaren een werkkamp
voor jonge werklozen. Jongens tus
sen de 16 en 25 jaar werden uitge
zonden om daar een week lang met
de spade te graven aan een enorme
vijver' temidden van het natuur
schoon der Gaasterlandse omge
ving. Jongelui uit verschillende
dorpen en steden in Friesland moch
ten daar acht weken werken, in ba
rakken slapen, eten, en met elkaar
leven, gein en ruzie maken in de
grote kantinezaal. kortom, de be
doeling was de werklozen een tijdje
in een andere omgeving te brengen,
daar even de troosteloze tijd van
werkloos-zijn te vergeten. Een stre
ven, als ik het wel heb, van de Raad
van Kerken.
ZWAAR WERK
Het was voor velen ongewoon en
zwaar werk, maar het tempo van
graven en met de kruiwagen 't zand
en grond wegvoeren lag dan ook
niet hoog!
Wij uit Leeuwarden stapten op
maandagmorgen op de fiets om via
Sneek en Balk naar het kamp in Ou
demirdum te trappen, een flinke
tocht per fiets doe het nü maar es! In
deze crisistijd waren de Fietsen ook
niet zo best en je kon best pech krij
gen onderweg. Daar we altijd met
een ploegje reden was helpen een
gewone zaak, want je moest wel
voor het middagmaal binnen zijn,
anders miste je de warme prak en
kon je het met brood doeneten was
in die tijd een hoogst belangrijke
zaak: thuis was 't geen vetpot!
Ik denk, dat er zo'n 50 jongens pro
fiteerden -van dit werkobject; be
halve kost en inwoning kregen we
dan ook nog 1,75 zakgeld, wat
toen een leuk bedrag was!
Weer of geen weer: zaterdag na het
middageten ging de reis op de fiets
weer naar huis, een weekendje
thuis, maar deze acht weken waren
zo snel om en er waren zovelen, die
dit ook wel eens wilden. Doordat ik
in de keuken terecht kwam, had ik
de mazzel vijf of zes kampen mee te
maken!
Het waren heel andere kampen, dan
die we in de oorlogsjaren meemaak
ten! Wat een plezier we in Elfbergen
hadden: om nooit te vergeten! In de
barakken huisden tien knapen van
wie één de "chef" was, tien houten
kribben één tafel en een
Salamanderkolenkacheltje waar
van alles in gestookt werd maar in
zo'n hok 't stikkend benauwd maak
te. 's Avonds tien uur moest het
licht en vuur uit zijn en kwam de
"kampkommandant" langs om
gauw de brand te blussen met z'n
eigen piesertje! De stank die dan
ontstond deden de ramen weer ope
nen, wat in de winter een stervens-
koude baarde enin dit christe
lijk kamp de vreselijkste vloeken!
STEMMING PRIMA
Toch was de stemming altijd goed
en de bonte avonden op vrijdag wa
ren een feest van gein en de malste
toneeltjes en gekheden maakten de
avond tot een festival, waar elke
week naar verlangd werd!!!
De fiets van de "kampkomman
dant" werd aan de vlaggemast bo
venop de kantine gehangen, de
stadsjongens namen dc "boer
tjes" in de maling en de boertjes
lieten de stadsers zich te pletter ser-
ken bij de vijveraanleg!! Gekheid,
humor, en werken in deze mooie
natuur, dat was Elfbergen!!
En nu, na 47 jaar ben ik dan nog een
keer terug geweest daar bij de vij
ver, het was zoeken na al die jaren,
en ik kwam in een verandere omge
ving, nog mooier dan voorheen,
maar de grote achtvormige vijver
was er nog!! Een belevenis: 't was
een hpel oude vijver geworden, ont
groeid door bos met hoge bomen die
in mijn tijd kleine struikjes waren.
De vijver met het houten bruggetje,
dat weer te zien is wat ik iedereen
aanbeveel, die daar vroeger ook
gewerkt heeft. Ze leven niet alle
maal meer, de jongens van toen,
maar wie heeft daar in die tijd ge
werkt? Laat alsjeblieft eens iets ho
ren als je door 't Kleine Krantsje dit
verhaaltje leest en ook weer her
inneringen oproept aan het leven,
die korte maar fijne tijd in het werk
kamp voor jeugdige werklozen:
Elfbergen!
DOOR WEER EN WIND
In déze tijd, nu weer de werk
loosheid vooral onze jeugd be
dreigt, denk je dan vaak terug aan
vroeger, toen je met de fiets door
weer en wind naar Oudemirdum
stampte en met éénvijfenzeventig
zakgeld, volop voedsel, zon en
frisse lucht een tijd beleefde die je
nooit zal vergeten!
Kom oude Elfbergers, laat eens wat
van je horen!!!
Amsterdam
Enne Rozema
