FRIEZEN DIE OUD WERDEN
Gosse Halder deed alles anders
hij werd honderdnegentien jaar!
en
7
STADSNIEUWS VAN VROEGER
EENE HEVIGE
ONTPLOFFING
Romantisch
tafelen
aan de Terpenroute
Henk en Tity Hasz
Toeval, dacht u, dat de gefortuneerde Dokkumer koopman Gosse Halder met z'n honderd en negentien
jaar ouder werd dan - mogen we wel aannemen - alle Nederlanders, die voor hem hadden geleefd?
Geen sprake van!
Want toen deze hoogstbejaarde heer in zeventien twee en twintig voorgoed de ogen sloot, had hij een leven
achter zich, waarin hij eigenlijk alles anders had gedaan, dan wat we mogen beschouwen als normaal"
- het veel langer in leven blijven dan ieder ander paste helemaal in zijn lijn.
Alzo: een tegendraadse figuur, deze Fries, een echte dwarsdrijver, een exentriekeling, van wie zijn
omgeving de vreemdste grillen kon verwachten.
Als baby liet Gosse zijn ouders al
versteld staan door zich in z'n wieg
voortdurend om te draaien - niet
zodra hadden ze zijn kleine koppetje
op het kussen gelegd, of het wurm
begon zo te woelen, dat het hoofd
op het voeteneind kwam.
Nog geen jaar oud kende hij het
verschil tussen de lepels, waarmee
hij werd opgevoerd. Hanteerde z'n
moeder een zilveren lepel, dan be
geerde hij een houten, pakte ze de
volgende keer een houten, dan
prefereerde het dwarskopje een zil
veren en zo ging het dag indag uit
Op school verpofte Gosse het om
het abc te leren, voor hij het schrij
ven had geleerd - overigens ver
scheen hij meestal pas in het
schoolgebouw tegen het eind van de
les.
VERLIEFD
Nauwelijks achttien jaar oud deelde
Gosse zijn ouders mee, dat hij van
plan was een vrouw te zoeken - toen
hij uit de instemmende reactie be
greep, dat dit de ouwelui niet on
welkom zou zijn, besloot hij er nog
maar even mee te wachten.
Pas tegen z'n dertigste werd hij ver
liefd op de dochter van een wedu
we. Gestreeld door de attenties van
de reeds al rijk bekend staande
koopman, gaf het meisje te kennen
zo snel mogelijk te willen trouwen.
Prompt verbrak de man de verhou
ding om direct daarna .haar moe
der het hof te maken. Maar die ont
stak in woede en wees Gosse de
deur met het strikte verbod ooit nog
een vinger naar haar kind uit te ste
Gosse Halder, de merkwaardigste Fries, die ooit heeft geleefd, deed
alles anders, dan een ander
ken. Het gevolg: binnen de kortste
keren trouwde Gosse de dochter en
het werd nog een goed huwelijk
ook.
Met stijgende verbazing zagen de
Dokkumers daarna hun stadgenoot
ook in gehuwde staat de gekste stre
ken uithalen.
Pas tegen het opkomen van de zon
placht hij naar bed te gaan om tegen
zonsondergang op te staan - 's
avonds nam hij zijn ontbijt, om
twaalf uur 's nachts gebruikte hij het
middagetenen 's morgens vroeg z'n
avondmaal.
In de zomer liet hij in alle kamers de
kachel branden, 's winters mocht er
alleen in de keuken, maar niet in de
kamers worden gestookt.
's Zomers ook at hij bij voorkeur
ingelegde en gezouten winterkost;
in de wintermaanden deed hij z'n
uiterste best verse groenten aan te
schaffen.
Liet hij een rijtuig komen, dan at hij
er zelden in, maar liep hij er meestal
naast of er achteraan.
Als spreker had hij de naam ver
standig en betooverend" te kunnen
redeneren, maar vaak hield hij mid
den in een gloedvolle speech z'n
mond en ging hij er vandoor, z'n
toehoorders verbaasd achterlatend.
Productief als schrijver was ,,zijn
stijl" schoon, z'n smaak onver-
valscht en verheven en zijn vernuft
onuitputtelijk in de keurigste vin
dingen" Maar werden zijn opstellen
of gedichten geprezen, dan wierp
Gosse zijn werk in het vuur of ver
scheurde het tot snippers.
Een van zijn eerste gedichten daar
entegen, ,,door alle kenners afge
keurd" liet hij in druk verschijnen.
GEBROKEN
Bijna veertig jaar was Gosse Halder
getrouwd, toen zijn vrouw over
leed, Gebroken zat de koopman,
drie dagen en nachten, zonder te
eten of te drinken, bij het lijk. Tot
hij na het lezen van een ontvangen
troostbrief opvloog en besloot een
plezierreis te gaan maken, de begra
fenis van zijn vrouw overlatend aan
de meid en een oude knecht.
Na z'n terugkomst kreeg Gosse
Halder bezoek van een hervormde
dominee, die hem vermanend toe
sprak en hem zei, neet zo door te
kunnen gaan met z'n gekke grillen.
..Gij hebt mij overtuigd en zie nu,
wat het gevolg uwer raadgeving
zij", antwoordde onze koopman,
die nog dezelfde dag naar Brussel
vertrok - daar werd hij Rooms Ka
tholiek en trok hj zich in een kloos
ter terug.
Toen de kapper kwam liet hij zich
zijn kruin slechts voor de helft
kaalscheren, waarna hij de grootste
pruik kocht, die er in heel Brussel te
vinden was.
Bij het begin van de vastentijd liet
Gosse in het klooster een tafel met
een overvloed van vlees en wild
aanrichten - tegen het eind van de
vasten zond hij alle eetwaar naar een
armhuis, zonder er zelf iets van te
hebben gehad.
Mocht er geen vlees, maar wel vis
gegeten worden, dan at hij niets,
mocht het wel dan bestelde hij voor
zich alleen een portie van de lekker
ste vis.
Hoewel het kloosterleven de Dok
kumer goed leek te bevallen, be
sloot hij kort voor het einde van het
proefjaar naar Friesland terug te ke
ren - als afscheidsgroet liet hij hon
derd roggebroden van elk tien pond
en honderd geselroeden naar het
klooster brengen.
Twee dagen voor zijn overlijden, al
honderd en negentien jaar oud dus,
kwam Gosse Halder op het idee zijn
testament te maken.
Maar welke notaris hij ook liet ko
men, niemand bleek bereid zijn
laatste wil zwart op wit te zetten -
Gosse's wilsbeschikking was ge
woon te absurd om over te praten en
„liep volstrekt tegen alle regels van
regt en billijkheid en gezond ver
stand in".
Zo stierf de exentrieke Gosse Hal
der, Frieslands merkwaardigste
Fries, zonder testament en werd zijn
lijk - wat hij graag had gewild - niet
in stukjes onder de Dokkumer be
volking verdeeld; noch ontstond er
een fonds, waaruit iedereen met
premies zou worden beloond, die
zich vrijwillig zou ophangen, of
zich een kogel door het hoofd zou
schieten
ontploffing van buskruid plaats, dat
de bediende bezig was fijn te wrij
ven en waarin, daar het van militai
ren was aangekocht, naar men ver
moedt, een percussie-dopje of een
gedeelte daarvan was overgeble
ven. De glasruiten van het vertrek
werden aan stukken en eenige pan
nen uit het dak geslagen, terwijl de
bediende, benevens de zoon des
vuurwerkmakers, die zich met hem
in het vertrek bevond, op deerlijke
wijze met brandwonden werden
overdekt. Ofschoon dadelijk naar
het Stadsziekenhuis ter verpleging
overgebragt, is de bediende bereids
in den volgenden nacht overleden.
Hij was 70 jaren oud en laat eene
insgelijks bejaarde weduwe achter.
De andere gewonde blijft mede in
gevaarlijken toestand verkeeren.
Ofschoon de brandspuiten spoedig
op de plaats des ongevals tegen
woordig waren, was hare hulp on-
noodig. daar men het begin van
brand in het vertrek reeds had ge-
bluscht.
(1857)
Het vijfhonderdjarig bestaan van de stad Leeuwarden in 1935, is met een dusdanig feestvertoon gevierd, dat er door
oudere Leeuwarders nu nog vaak over gesproken wordt. Een groot succes werd de allegorische optocht met honder
den fraai verklede stadgenoten als deelnemers. Hier zien we. met waardige tred. de bisschoppen naderen. In de
voorste figuur zullen velen de heer Boekema herkennende achterste bisschop werd door de heer Vossenberg van de
Tuinen vertolkt. Wie de koorknapen waren weten we niet. maar de monnik rechts is wel bekend - dat is de heer Jopie
Trimbach, ietsje slanker dan nu. dik veertig jaar nadat deze foto werd gemaakt.
- Verleden zaturdag namiddag, om
streeks 1 uur, had in het bovenhuis
van den vuurwerkmaker Schuur-
mans, over de Kelders, eene hevige
Een waar
genoegen
Uw gastheer en gastvrouw
Bosweg 25, tel. 05103-2266
Reservering gewenst
's Maandags gesloten.
ironwitisch restiuriat t-,
M herberge 183
l®-"e,rro0.»" iM
