GESCHIEDKUNDIGE BESCHRIJVING
VAN LEEUWARDEN
DOOR WOPKE EEKHOFF
lllllllllllllllllllll
Li
□sma
HIER TELEPHOON
WILSON
GLENNY
DE RIEKSDAALDER VAN BOUKE
ABONNEES
IN 'T
BUITENLAND
15
VJ
HERINNERING AAN DE
STILLE OUDE TIJD
3. Invloed en Gevolgen van de ver
melde Gebeurtenissen op den toe
stand des Volks, en op het ontstaan
van Steden in ons vaderland.
Invloed der invoering van het Chris
tendom.
Nooit waarderen wij de Godsdienst,
die wij belijden, hooger, - nooit
verschijnt zij ons in weldadiger
licht, dan wanneer wij haar en haren
invloed op de regeling en bescha
ving van de burgermaatschappij uit
een geschiedkundig oogpunt be
schouwen; - wanneer wij inzonder
heid onzen tegenwoordigen toe
stand vergelijken met den woesten
staat, waarin onze heidensche voor
ouderen voor elf eeuwen verkeer
den, toen het licht der Evangelies
hen nog niet had beschenen. Als
ruwe natuurmenschen leefden zij op
deze lage landen en in de bosschen
verspreid van elkander. De voort
brengselen van den grond of van de
zee konden gemakkelijk in hunne
weinige behoeften voorzien. Er was
onder hen bijna geen andere band
dan die van gemeenschappelijk ge
vaar, en geene andere hulp dan de
vereeniging van de onderlinge
krachten. In geheiligde beelden en
boomen vereerden zij hunne Go
den, en kwamen op sommige tijden
op heilige plaatsen te zamen om
Hun te offeren en de groote volks
feesten te vieren. Aan die wijze van
godsvereering waren zij zeer ge
hecht; en geen wonder dus, dat de
Geloofsverkondigers, die hier reeds
in de 7e en 8e eeuw de christelijke
leer poogden in te voeren, weinig
duurzame vruchten van hunnen ar
beid zagen. Nog onvatbaar, om de
leer van liefde en vrede te verstaan,
vielen zij telkens weder tot het oude
volksgeloof terug.
Maar sedert Karei de Groote de
Friezen na langdurigen strijd had
verwonnen, werd hier de christe
lijke godsdienst te gelijk met het
Frankische bestuur ingevoerd en
aan elkander verbonden. Van toen
af kon men zich niet tegen de eerste
verzetten zonder het laatste te we-
derstaan, en dit werd met den dood
gestraft. Eerstelijk werden alle hei
densche tempels, bosschen en of
ferplaatsen verwoest, en daarna
christenkerken en scholen, zoo veel
mogelijk op de zelfde plaats, ge
sticht. Er werden Frankische wetten
en bepalingen ingevoerd, waarnaar
dit volk zich moest regelen en ge
dragen, opdat het uit den staat van
woestheid tot eene ordelijke maat
schappij gebragt wierde. Franki-
kwamen onder hen wonen, even als
een aantal Geestelijken, die hen in
de christelijke godsdienst onder
wijzen - en de kerkdienst waar
nemen moesten. Deze, allen af
komstig uit een land, waar de zuid
elijke beschaving reeds was door-
WOPKE EEKHOFF
gedrongen, moesten dus een even
grooten invloed uitoefenen op de
godsdienstige en zedelijke vorming
als op dekennis, zeden, levenswijze
en huishoudelijke behoeften van dit
volk. Zij leerden den Friezen het
geld en verschillende handwerken
kennen; vermoedelijk ook hunne
dijken verbeteren, en sluizen en
bruggen aanleggen, tot meerdere
beveiliging en onderlinge gemeen
schap. Verbeteringen in den land
bouw en de scheepvaart waren een
gevolg van dat alles en van de toe-
genomene behoeften.
Vooral droegen de Franken veel bij
om de oude, alom verspreide hut
ten, van takken en aarde zamenges-
teld, te doen verbeteren, en nieuwe
houten woningen te doen bouwen
op geschikter hoog gelegene plaat
sen, inzonderheid daar, waar men
reeds eene kerk had gesticht, of
voornemens was te stichten. De ge
legenheid om de godsdienst te kun
nen uitoefenen, moest het middel
zijn, om de verspreide stammen en
gezinnen te vereenigen rondom een
gebouw, waaraan men hen nader
wilde verbinden. Had Karei de
Groote hun, op straffe des doods,
verboden, de lijken hunner afge
storvenen te verbranden en derzel-
ver asch, in urnen bewaard, te be
graven in de terpen, welke zij be
woonden, - zij vonden nu in en bij
de kerk gelegenheid, hunne dooden
der aarde toe te vertrouwen. Ook dit
hechtte hen op nieuw nader aan de
kerk en aan de gemeenschappelijke
woonplaats.
Zóó werden de gevolgen der ver
overing van eenen buitenlandschen
vijand voor deze volken een middel
tot beschaving, tot kennis en tot
verheffing uit den staat der woest
heid; en zóó ontstonden de eerste
gemeenten en dorpen, als een der
eerste uitwendige blijken van de ze
genrijke gevolgen van de christe
lijke godsdienst.
Invloed van de Kruistogten.
Onder zulk een verbeterden maat-
schappelijken toestand nam het
vermogen der landzaten in de drie
opvolgende eeuwen evenzeer toe,
als het gezag en de invloed der
Frankische regering verminderde.
Hierdoor werd de vrijheid des volks
bevorderd, en de zucht naar onaf
hankelijkheid opgewekt. Dat volk
bestond destijds hoofdzakelijk uit
drie standen: uit edelen of grondbe
zitters, uit vrije boeren en uit lijfei
genen of dienstbaren. De Adel ver
kreeg door zijn vermogen natuurlijk
veel invloed en gezag op de beide
andere standen. Ook de tijdsom
standigheden droegen veel bij om
dat gezag te vermeerderen. De ede
len waren de eersten, die op hunne
landgoederen groote steenen huizen
of stinzen lieten bouwen, toen alle
andere huizen nog van hout waren.
Wegens de onveiligheid op het land
en de rooverijen en aanvallen van
andere strijdzuchtige edelen, noo-
digden zij vele personen uit, om
hunne woningen naast of rondom
hunne weerbare kasteelen op te
slaan, waartoe zij hun eene plek
gronds, tegen erf- of grondpacht, ter
bebouwing afstonden. Hierbij
voegden zich de hutten der boeren
of vrijen, die met hunne dienstbaren
of lijfeigenen de landen van den
edelman bewerkten. Allen genoten
hierdoor bescherming en veiligheid
van dien edelman en zijne knechten,
terwijl hij wederkeerig op hunne be
schermende hulp kon rekenen,
wanneer hij werd aangevallen of
een ander wilde aanvallen. Deze
gemeenschappelijke ondersteuning
gaf aan vele dorpen het aanzijn, en
is welligt de oorzaak, dat er in Fries
land zoo menigvuldige gevonden
worden.
vervolg van pag. 3
Meensen, die dit ongelieke tweetal
lopen zagen, keken wel wat vreemd
op maar daar trok Bouke zich niks
van an. Hij stevende regelrecht op-
MOOE VOOR MANNBM
LtÊLIWAROEN-ASSËN
pet huus oppe Nijburen an waar de
dames woonden
Bij et bewuste huus belde ie an en
even later wudde de grote zwatte
deur opendaan deur een aardig
blond dienstmeiskedat Bouke met
stomme verbazing ston an te kieken
Terwiel Bouke heur ston an te kie
ken zag Petertje kans zich los te
rukken en stoof, luud keffend, de
gang in. Et gekef miste zien uutwer-
king niet.
De dames waren helemaal over
stuur.
Och, och. Petertje, hun troetel-
hondsje was terug. Wel, wel, Bouke
must inne gang komme om te vertel
len hoe ie Petertje vonnen had.
Wacht even goede manwacht even
De beide dames stonnen even wat te
fluusteren terwiel et poedeltsje al
maar teugen hun opsprong en daar
kwam bij één van de dames de knip
te voorskien en Bouke wudde een
rieksdaalder inne hannen drukt en
toen wasset de beurt an Bouke om
stomverbaasd te kieken.
Hier, dat is voor jou, man, en onze
hartelijke dank.
Bouke ston even later weer oppe
Nijburen mette rieksdaalder inne
han. Een grauwe rieksdaalder
Bart van der Weerdt
Willen de in het buitenland wonen
de abonnees er ook aan denken, dat
het abonnementsgeld voor het ko
mende jaar tijdig wordt betaald?
Kostuums van
hoogwaardige kwal'teit
"Staat er nog wat nijs in 't Krantsje, Kees?" "Ja, de datum"
Een kleine bijzonderheid aan de voorgevel van het pand van ons Kleine
Krantsje aan de Vredeman de Vriesstraat: een driehoekig rood bordje met
een witte letter T. Het is een - uiterst zeldzaam geworden - herinnering aan
de tijd van vroeger, toen er in Leeuwarden nog maar heel weinig panden
waren met een telefoonaansluiting
De witte T. op het rode vlak betekende, dat hel betreffende pand van telefoon
was voorzien en dat hier zo nodig politie en brandweer konden worden
gealarmeerd. Ook in de nachtelijke uren konden voorbijgangers-in-nood de
bewoners opkloppen om van de telefoon gebruik te maken.
Het pand van t Kleine Krantsje met het belendende kaasjpakhuis is in 1900
gebouwd door de sigarenfabrikant K. E. Hoekstra, die het huis maar enkele
jaren heeft bewoond. Toen werden woonhuis en pakhuis door de handelaar
in koloniale waren D. Boersma aangekocht.
De heren Hoekstra en Boersma hoorden in het begin van deze eeuw tot de
weinige Leeuwarders met telefoon en we mogen wel aannemen, dat het
bordje met de letter T het perceel al van de ingebruikneming af heeft gesierd.
Ook verschillende andere panden met een telefoonaansluiting hadden zo'n
letter T op de pui: de apotheek Vogel (met het telefoonnummer III), Attema
de goudsmid, Beeling de antiquair, de Broodfabriek Van den Berg, het
Burger Weeshuis, de firma Bokma de Boer, de firma Slager in de Korfmaker-
straat en de apotheek Sonne ga om er maar enkele te noemen.
Maar voor zover we konden nagaan zijn bij al die adressen de letters T
verloren gegaan - de T op de muur van 't Kleine Krantsje zou wel eens de
allerlaatste kunnen zijn, die er nog is. De oorspronkelijke betekenis is het
bordje natuurlijk al heel erg lang geleden kwijtgeraakt. In plaats van een
enkeling heeft nu iedereen telefoon misschien komt het ooit nog eens zo ver,
dat de weinige panden zonder telefoon met een speciaal kenteken worden
gemerkt
