,Mijn vader miste geen enkele
van de dramatische zittingen"
'T KLEINE
KRANTSJE
HET SCHANDAAL VAN DE HOGERHUIS-ZAAK
3
Onze abonnee de heer Sal de Jong
te Amsterdam, de auteur van de
boeken "Joods leven in de Friese
hoofdstad 1920-1945" en "Joodse
Oorlogsherinneringen 1940-
1945" is op dit moment bezig met
het schrijven van een nieuw ma
nuscriptdat waarschijnlijk vol
gend najaar in boekvorm onder de
titel Van pacifist tot zionist'ver
schijnt. De heer De Jong heeft ons
een kijkje gegund in het nu reeds
voltooide deel van het manuscript
en stelde enkele fragmenten voor
publicatie ter beschikking van onze
krant. In het hierbijgaande frag
ment haalt de auteur herinneringen
op aan het schandaal van de Ho-
gerhuiszaak, waar in vroeger jaren
zoveel over te doen is geweest. Hij
beschrijft daarbij de bewogen hou
ding van zijn vader, die naar
zijn zeggen geen enkele van de dra
matische zittingen van de rechtbank
heeft gemist'
Een onuitputtelijk gespreksthema
was bij ons thuis in de jaren van
mijn lagere schooltijd het doormijn
Vader ophalen van zijn herinnerin
gen aan de Hogerhuis-zaak! De
zaak-Hogerhuis, het "proces", als
men in histories perspectief deze
brutale demonstratie van klassejus-
titie in Leeuwarden nog een echt
"proces" noemen mag, deze Ne
derlandse Dreyfus-affaire hield
mijn Vader nog jarenlang emotio
neel in zijn greep. De kern van de
zaak was, dat op hoogst dubieuze
aanwijzingen drie gebroeders Ho-,
gerhuis uit Beetgum, Wiebren,
Marten en Jan verdacht van inbraak
met geweldpleging, vooriedermeer
dan tien jaren de cel in gingen! Het
vonnis werd geveld in de zomer van
het jaar 1895, maar nadat in de
anarchistische beweging de revi
sieverlangens doorhet hele land met
kracht werden geëist, speelde de
slotacte tot in het jaar 1900! Vijf
lange jaren heeft dus deze zaaik het
Nederlandse proletariaat vooral met
de meeste felheid beziggehouden,
omdat men wist, dat het hier niet
alleen om de drie Hogerhuizen
ging, doch om het met alle politio
nele en justitiële middelen onder de~
duim houden van de opkomende so
cialistische arbeidersbeweging in al
hare verschijningsvormen, vanaf de
regelrechte anarchisten rondom de
legendarische ex-predikant Fer
dinand Domela Nieuwenhuis, tot en
met de in die jaren zich con
stituerende sociaaldemocratie, met
haar in die jaren onbestreden leider,
de Leeuwarder advocaat Pieter
Jelles Troelstra. Het was nog in die
heerlijke tijd dat de arbeiders en hun
vrouwen des avonds voor demon
straties naar de "meeting" gingen,
het huishouden het huishouden la
tende. Het was die heerlijke tijd
toen de TV nog niet uitgevonden
was, dit liederlijke apparaat, dat in
ternationaal de mentale verlamming
van het proletariaat tot gevolg heeft
gehad, deze overwinning van de
burgermansvadsigheid op de laatste
druppel revolutionair elan en de
monstra tie wil.
NIKS GEMIST
Mijn Vader was bij het begin van de
Hogerhuiszaak precies dertig jaar,
nog ongetrouwd en hij heeft volgens
zijn zeggen geen enkele van de
dramatische zittingen gemist, noch
de eerste voor de Leeuwarder recht
bank, noch die waarin het Hof de
eerste poging tot revisie afwees,
noch de allerlaatste, waarin Marten
Hogerhuis naar ik meen vijf jaar
"afslag" van straf kreeg!
Vandaag de dag herinner ik mij nog
de namen van de hoofdfiguren in dit
historische drama: Gatze Haisma,
de beroofde boer, Ympkje Jansma
zijn meid-huishoudster en bijslaap,
Siets Jansma haar sullige broer. Dan
de belangrijke getuige decharge
voor de Hogerhuizen, waarvan de
heren rechters jarenlang nauwelijks
notitie namen, de amateur-
bunzingjager Hoyenga, die voor
Wiebren Hogerhuis voor de hele
bewuste inbraakavond een absoluut
waterdicht alibi had, maar zoals ge
zegd door de heren rechters bewust
jonge Sam, Pieter Jelles, een góó-
geme jonge." Het was nu precies
deze typering, dit haarfijn
aanwijzen van het politiek oppor
tunisme door een a-politieke figuur
als mijn Vadertoch wel was, die mij
als resultaat van het "normale"
contraminespel vader-zoon, partij
deed kiezen voor de rebèl Domela
Alfred Dreyfus (1859-1935)
genegeerd werd. Dan de jarenlang
steeds maar zwijgende Klaas
Stienstra en vooral niet te vergeten
"meneer-de-commissaris" van
Leeuwarden, Heg. Nou, van
"meneer-Heg" heb ik door de
Hogerhuis-zaak wel een heel ander
idee gekregen als uit de latere ro
mantiserende stukjes in de
"Leeuwarder Courant". Mijn
Vader stond, geheel overtuigd van
de onschuld der Hogerhuizen, met
zijn hele persoon achter de figuur
van Pieter Jelles. "Een googeme
Nieuwenhuis. Ikhoornögde namen
van de beide verdedigers, de
Leeuwarder advocaat Okma en de
heer Woelders, uit Assen meen ik.
Met mijn hele fantasie was ik in de
celdaar bij die drie onschuldig ver
oordeelden, daar in de grauwe
Leeuwarder Strafgevangenis met
die hoge muren.
Er moet natuurlijk over deze straf
zaak enorme litteratuur zijn. Het
merkwaardige in deze zaak was dat
zij vrijwel tegelijk speelde met het
Dreyfusproces! Terwijl echter de
kranten in Holland zich wèl bezig
hielden met al de ontwikkelingen in
dit antisemitisch drama, waren de
mededelingen vooral in de liberale
pers, en de kranten waren toen in die
tijd van minister Cort van der
Linden vrijwel allemaal "liberaal",
vervolg op pagina 15
De beklagenswaardige broers Hogerhuis: Keimpe, Wiebren en Marten.
Boerderij - Restaurant
RIJPERKERK, TEL. 05118-1920
Speciaal ingericht voor al Uw
PARTIJEN en FEESTEN.
Zondags geopend vanaf 13.00 uur
Overige dagen voor partijen
ROEL DE WILDE
voor Leeuwarden en de
wijde wereld er omheen.
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Publlci-
teitskantoor.
Verschijnt eenmaal in de
veertien dagen.
Redactie, Administratie
en Advertentieafdeling:
Vredeman de Vries-
straat 18921 BP Leeu
warden.
Telefoon (05100) 20302
Postgiro 98 10 62
Bank: Rabobank
Geopend: van dinsdag
tot en met donderdag,
uitsluitend 's morgens
van 9 tot 12 uur.
's Middags en van vrij
dag tot en met maandag
gesloten.
Abonnementsprijs:
voor Nederland f 1.21.00
per jaar; voor het buiten
lands. 37.50 per jaar.
Losse nummers: afge
haald fl. 1.25 per stuk.
Per giro besteld: f 1.2.00
voor 1 ex., fl.3.50 voor 2
ex., fl.5.00 voor 3 ex.
Het lidmaatschap van 't
Kleine Krantsje is alleen
mogelijk voor lezers, die
akkoord gaan met de
bepaling, dat het abonne
mentsgeld vooruit moet
worden voldaan.
Op de Ie februari dient
het abonnementsgeld
voor het dan lopende jaar
te zijn betaald.
Geschenk-abonnemen ten
en abonnementen van
lezers in het buitenland
moeten op de 31e decem
ber van het voorafgaande
jaar zijn betaald.
Lezers, die zich niet tele
fonisch of schriftelijk,
maar per giro-overschrij
ving als abonnee aanmel
den, worden verzocht op
het girostrookje te ver
melden: Nieuwe abonnee.
Abonnees, die zijn ver
huisd, dienen er op te
letten, dat hun giro-over-
schrijvingskaart het nieu
we adres vermeldt - het
oude adres moet worden
doorgehaald.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden
van de abonnee, voor wie
wordt betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor
het verhuizen worden
doorgegeven.
Abonnementen, die niet
voor 1 december zijn op
gezegd, worden automa
tisch verlengd.