HERINNERINGEN AAN MARKANTE
TABAKSWINKELIERS
UIT DE TIJD VAN 'FANSELS'
STADSNIEUWS
VAN VROEGER
'Pinkie' Veenstra - "in stomme
verbazing aanschouwden wij zijn
'vingervlugheid'
zonder ouders was. Zij was toen
zestien jaar. Dan zei hij met zijn
zachte, vriendelijke stem: "Tineke,
je hoeft niet bang te zijn - er blijft
genoeg voor je over en ik zal zor
gen, dat jij flink wat vlees in je por
tie krijgt!"
Dan klapte Tineke van blijdschap in
haar handen.
De heer Steenbergen was diep be
wogen als een vader met dit blinde,
lieve meisje - ik zal 't nooit verge
ten. Zodra hij Tineke zag, riep hij:
"Dag Tineke!" En Tineke riep:
"Dag lieve meneer!"
Nu koop ik altijd mijn "Kleine
Krantsje" bij Klaas Kuindersma in
de Vijzelstraat. Hij heeft de tabaks
zaak overgenomen van zijn twee
tantes, de Gezusters Kuindersma -
er waren in totaal vier, die op 't
Emmaplein woonden (wonen) en
gemeubileerde kamers verhuurden
en ik heb daar vijfjaar in gewoond.
Leeuwarden O. de Roos
Onze 101-jarige
"Ik kan me 't zelf niet denken",
zoo leidde Grietje van Heerewaar
den, die heden 101 jaar is gewor
den, het gesprek in, toen we hede
nochtend haar even de hand kwa
men drukken en gelukwenschen
met dezen voor haar blijden dag.
Gisteren had zij nog den geheelen
dag het bed gehouden, doch van
daag was alle ziekte geweken. Het
oudje schijnt nog over een groote
dosis wilskracht te beschikken.
Vanmorgen vroeg had haar jongste
dochter, bij wie zij inwoont, al haar
oorijzer moeten opzetten en nu was
zij blij, gezeten in haar knus hoekje
in een gemakkelijken stoel, dezen
merkwaardigen dag in alle stilte te
mogen doorbrengen. Want de
grootsche huldiging van verleden
jaar was haar wel wat te bar ge
weest.
Prettige en minder prettige jeugd
herinneringen worden vervolgens
nog eens opgehaald. Zij wist zich
nog zoo goed den "Franschen tijd"
te herinneren, waarin haar vader 4
jaar als krijgsgevangene te Maas
tricht was opgesloten geweest.
Haar eerste "dienst" was bij de fa
milie Bolman. Nog levendig stond
het haar voor den geest, dat zij den
grootvader van den heer Bolman in
een wagentje had gereden en dat zij
van deze familie haar eerste oorij
zer, dat toen 6,- kostte, had ge
kregen.
Op onderhoudende wijze vertelde
ze maar voort, meermalen haar
dank uitende jegens God, die haar
zoo lang gespaard had en jegens
haar dochter, die haar zoo goed ver
zorgde.
(1924)
Hoewel ik niet rechtstreeks abonnee
ben, lees ik al sedert 1964 dit blad,
eerst samen met de heer Nico Drijf
hout. die evenals ik bij Philips
werkte en 'n geboren Liwwadder is
- wij kwamen juni 1933 hier in 't
toen splinternieuwe Westen te wo
nen, maar sedert 1926 ging ik op 't
Gereformeerd Gym in Huizum en
door in de lunchpauze de binnenstad
en vrijdags 't Zaailand te bezoeken,
leerde ik zo enkele bijzonderheden
kennen van stadsbewoners zoals
Pinkje op de Voorstreek, waar wij
uit louter nieuwsgierigheid een
pakje cigaretten haalden en in
stomme verbazing zijn "vin
gervlugheid" aanschouwden, of op
de Wirdumerdijk bij een sigaren
zaak dicht bij bakkerij Dijkstra,
omdat die man stotterde, wat voor
ons op onze jeugdige leeftijd ook al
'n vermakelijkheid was na de lange,
taaie lesuren, of ertegenover bij
"Fansels" - zulks is wondergauw
bij iedereen bekend en de betrokken
tabakswinkeliers hadden er ook nog
voordeel van! Ja, die oude roman
tiek is met die tabakswinkels voor
goed verdwenen zeker mede door
de Grootwarenhuizen, waar apart
en vlak bij de kassa's cigaretten en
sigaren en pijptabak (pruimtabak is
er niet meer bij, meen ik) te koop
zijn. Een gezellig praatje is er nu
niet meer bij, zoals dat er voor de
oorlog steevast bijhoorde en nie
mand zich 'n dood nummer hoefde
te voelen, zoals in onze na-oorlogse
geperfectioneerde winkelwereld,
waar wij als vale schimmen aan el
kaar voorbij glijden!
OASES
Pinkje, de Stotteraar. Fansels en
vele andere winkeliers, zoals ook
nog Tom van "De hut van oom
Tom" op de Voorstreek, waren Oa
ses vol verkwikking in onze vaak zo
bikkelharde mensenmaatschappij.
Iedere winkelier had zo zijn eigen,
aparte en vaak humoristische ma
nier van 't bedienen van zijn klan
ten, zoals ook kruidenier Andries-
sen vooraan (of achteraan?) op de
drukke kant van de Nieuwestad.
Een vriend van mij haalde er eens in
de dertiger jaren azijn - de heer An-
driessen, 'n blozende, stevige korte
man, bleef hem vragend aanstaren -
"Azijn zeg je?" - Mijn vriend:
"Jazeker!" Andriessen weer: "En
hoe wil je dat meenemen In je pet
of in je broekzak?" Mijn vriend
stomverbaasd: "In een flès natuur
lijk!" "Oooo - dan moet je die fles
er wel even bij betalen, jongeman."
Andriessen bracht hem zo aan 't
verstand, dat hij ook van thuis al 'n
fles had mee kunnen nemen, zoals
toen veelal gedaan werd.
Zie, zo'n opmerking geeft kleur en
geur aan ons dorre bestaan en onder
elkaar hebben wij er nog vaak om
gelachen - zijn zoon Jan was bo
vendien 'n vriend van onze groep
als Gereformeerde Jongeren en Jan
had ook 'n paar knappe zusters, zo
dat wij ook graag bij hem aan huis
kwamen en bij de grappige vader,
"Wat hoorde ik" zegt een jong
vrouwtje tegen een oudere vriendin,
"mut jouw man vannne docter cog
nac drinke tegen sien rummetiek?
Nou, en helpt het oek?"
"Ja. wat mut ik daar nou fan segge"
antwoordt de oudere vrouw, "self
seit ie dat het hem helpt, mar at je
het mij frage het ie nou nog veul
meer an vallen dan vroeger.
De oude Wirdumerdijk met links op de hoek de sigarenwinkel van 'Fansels'Ook aan de rechterkant, naast hotel De
BeuFs, was èeh sigarenzaak. 1
Helaas zijn wij mensen niet in staat
de "vooruitgang" van de weten
schap en sociale toestanden te be
heersen - wij worden onherroepe
lijk meegesleurd door onze eigen
uitvindingen.
En zo is ook nu de vanouds zo be
kende sigarenzaak Schierbeek op de
Kelders ter ziele gegaan aan de mo
derne bloedarmoede van onze maat
schappij.
Zelf heb ik nog een heel bijzondere
herinnering aan de oude heer Steen
bergen, alias Schierbeek.
In het laatste jaar van de oorlog kre
gen wij in 't Westen 'n Centrale
Keuken en wel in de Kwartelstraat,
waar nu de Ijsfabriek de "Friesche
Koe" is. Daar konden de omwo
nenden dan een soort aardappelpu-
ree-met-hier-en-daar een stukje
verdwaald vlees en groente halen in
een kom of pannetje of emmer, naar
gelang van de grootte van 't gezin.
'SCHIERBEEK'
Eén van de beheerders en uitdelers
van deze maaltijd was de heer
Schierbeek, zoals wij hem steevast
noemden. Alle rokerij kwam al
gauw op de bon, iedereen kreeg
mondjesmaat, de fleur was er dus
helemaal uit, vanwege de beperkte
hoeveelheid, veel zgn. "Belgische
Sjek (Shag)" werd zwart gekocht,
soms leek dat wel op Beddenma-
trasvulling! Ook teelden sommigen
zelf tabak, droogden en sneden die
en verkochten die weer "zwart".
De zwarte handel was vooral in 't
laatst van de oorlog de enige goede
handel en tenslotte enkel ruilhandel
-dus vlees, eieren, boter, kleren en
wat ook tegen tabak. Vandaar dat
"Schierbeek" beter bij de Centrale
Keuken kon werken.
Hij mengde met een grote sleef de
vreemde substantie eerst flink door
elkaar om zo eerlijk mogelijk ieder
een 'f zijne te geven,-daarbij nauw
keurig gadegeslagen door ons, die
in de geurige dampen doodstil onze
beurt afwachtten. Bij mijn buur
vrouw (zelf weduwe met 4 kinde
ren) in de Sperwerstraat vertoefde
'n nichtje Tineke, die blind was van
geboorte - geboren in Nederlands-
Indië, waar haar beide ouders en
jongste broertje in een Jappenkamp
zaten.
Ik nam Tineke wel eens mee, zij
was daar dol op, zij hield van een
stevige maaltijd, en als wij dan daar
stonden te wachten, riep Tineke:
"Krijgen wij ook nog wat?" En:
"Zit er ook lekker veel vlees in?"
De heer "Schierbeek" reageerde op
Tineke's woorden allervriendelijkst
- hij wist van mij, dat zij blind en
die boven de winkel woonde.
Zo is ook de echte huiselijke gezel
ligheid van vóór de oorlog verdwe
nen en ervoor in de plaats als surro
gaat voor de ouderen de televisie en
voor de jongeren de bar gekomen!
We menen nu er stukken beter voor
te staan dan vroeger in de dertiger
jaren. Vader en moeder kunnen nu
ongestoord "staren" naar wat het
"kastje" aanbiedt tot vulling van de
lege avonden en zich niet meer hoe
ven te vermoeien met 't bezighou
den van hun eigen bloed-en-vlees of
aanwezige huisorgel enkele psal
men, geestelijke liederen of uit de
bundel: "Kun je nog zingen, zing
dan mee" uit te galmen en met de
dochters en vriendinnen nog even 'n
slag om te lopen.
Toen was er een heel sterke, warme
band tussen ouders en kinderen en
ook tussen de mensen in 't alge
meen, echt niet alleen uitsluitend
van eigen kerk of politieke opvat
ting. Maar de vooroorlogse tijd van
huiselijke gezelligheid en verkwik
kende menselijkheid onderling,
Steenbergen, alias Schierbeek: Er blijft genoeg voor je over"
bezoek van vrienden en kennissen.
Ons nageslacht hoeft zich van de
ouders niets meer aan te trekken en
trekt vrij-en-blij 't ouderlijk huis uit
zonder dat vader en moeder weten
waar hun kinderen de lange avond
vertoeven, in elk geval naar één of
andere bar! En zo leven wij in onze
moderne tijd finaal langs elkaar
heen en glijden wij ook in ons eigen
huis als schimmen aan elkaar voor
bij.
GEZELSCHAPSSPELEN
Om maar eens 'n voorbeeld te noe
men: Wij gingen iedere zondag
morgen na de kerkdienst bij één van
ons koffiedrinken, 's middags weer
bij 'n ander theedrinken en 's
avonds nog eens weer bij 'n ander
op bezoek thuis, samen met de ou
ders en huisgenoten om met elkaar
allerleukste gezelschapsspelen te
doen en dan samen bij 't overal
vooral in de stadswinkels, die er
toen zoveel waren, is verdwenen.
De modeme techniek en nuchtere
zakelijkheid van "Zelfbediening"
is de doodsteek voor alle saamho
righeid als burgers van één dorp of
stad of van één land.
VERSCHILLEN
Niet dat dit er toen duimendik op
lag, zo was 't ook zeker niet - ook
toen waren er zeker bepaalde ver
schillen onderling, maar in elkaar
herkende je nog altijd "De Mede
mens", de medeploeteraar en me
destrijder voor een beter en hoger
levenspeil, al liepen de opvattingen
daarover soms sterk uiteen. Het
gekke was, dat toen de Duitsers on
verwachts ons land binnenvielen
wij ons allemaal, van welke opvat
ting we ook waren, ineens "Neder
landers" voelden en dit bewust
wisten.
