HALF LEEUWARDEN
OP Z'N KOP DOOR
SCHAATSER JAN FERWERDA
OPSPORING VERZÓCHT
ZEVENTIG JAAR GELEDEN
LITERATUUR LEEUWARDEN
DE SIGAAR
Het is nu precies zeventig jaar geleden, dat half Leeuwarden op z'n kop kwam te staan door de
opzienbarende prestatie van een jonge beroepsmilitair in de Friese Elfstedentocht. Tot ieders verrassing
zag de sergeant Jan Ferwerda kans in deze befaamde schaatsmarathon van 1912 tweede te worden achter
de formidabele Coen de Koning, de oud-wereldkampioen op de lange baan en nog altijd houder van het
werelduuurrecordLang leek het erop, dat onze Jan de koninklijke kampioen nog ernstig zou bedreigen,
maar een val in een plas water bij de ijsherberg De Dille, halfweg Sneek, besliste de strijd: Jan Ferwerda
gaf zich toen gewonnen en Coen de Koning kwam uiteindelijk met een voorsprong van een kwartier als
winnaar in Leeuwarden aan.
De prachtige prestatie van de Leeu
warder Jan Ferwerda bracht een golf
van vreugde in de Friese hoofdstad
teweeg. De kameraden uit de Prins
Frederikkazeme waren door het
dolle heen en droegen de premie-
winnaar triomfantelijk op de schou
ders van het hotel Weidema aan het
Groot Schavemek, waar de finish
was, dwars door de stad naar het
kazerneterrein.
Via de Nieuwestad en de Sint Ja-
cobsstraat ging het naar het Hof
plein, waar de militairen, met de
glunderende Jan hoog in de lucht,
een rondedans maakten om het
standbeeld van Us Heit - daarna
werd de zegetocht via Eewal en
Tuinen voortgezet.
NIET TE HOUDEN
Op de Nieuwekade was het enthou
siasme zo hoog opgelaaid, dat de
juichende burgerij gewoon niet
meer te houden was - de mensen
gingen met de hele stoet de kazerne
in en daar werd op de binnenplaats
bij wijze van afscheid nog eens een
rondedans gemaakt.
Later op de avond maakte Jan
Ferwerda in een rijtuig nog een tour
door de stad, op weg naar de
prijsuitreiking in de Harmonie,
waar hij weer oog in oog kwam te
staan met de magistrale Coen de
Koning, de grote kampioen.
Of dat een prettig weerzien is 'ge
weest? We wagen het te betwijfe
len. Jan Ferwerda voelde zich im
mers raar bij de neus genomen door
zijn machtige tegenstander, die er
tussen Sloten en IJlst met zijn
bijzonder sterk rijdende "gids", de
schipper Klinkhamer, vandoor was
gegaan, in weerwil van de afspraak,
eerder op de dag gemaakt, dat
Coen de Koning, Jetze Keizer,
Sjoerd Swierstra en Jan Ferwerda
bijelkaar zouden blijven.
"Eensklaps merkten wij, dat Klink
hamer en De Koning waren begon
nen te spurten" aldus verklaarde
Jan Ferwerda later zwart op wit.
"Eerst vermoedden wij nog niets en
wisten van den Prins, pardon De
Koning, geen kwaad, maar toen de
afstand tussen ons steeds grooter
werd, begonnen wij er toch anders
over te denken. Ik vroeg Keizer,
wat hij ervan dacht, doch deze
verdedigde den heer De Koning en
zeide, dat hij hem niet in staat
achtte, om zich op zulk een wijze
aan onze afspraak te onttrekken. Hij
zou aanstonds zijn vaart wel weer
minderen en ons inwachtten. Niets
van dit alles gebeurde, de heer De
Koning, achter zijn reuzenschipper,
was en bleef aan het spurten. Nu
vielen ons de schellen van de ogen
en zetten wij er ook de sokken in".
Wel, dat heeft dus niet mogen
baten. De Koning bleef de leiding
houden en hij won de race.
De verhouding tussen beide heren
kwam vijfjaar later aardig tot uiting
bij de Elfstedentocht van 1917. De
Koning en Ferwerda troffen elkaar
toen op de vooravond in het hotel
De Klanderij. En wat voegde de
Arnhemmer de Leeuwarder toen
toe?
DOODKIST
"Nou kan er morgen maar een ding
gebeuren" gromde hij, "óf de Ko
ning wint deze Elfstedentocht óf jij
kunt voor De Koning een doodkist
bestellen!"
Welnu, die doodkist hoefde er niet
te komen: Coen de Koning was nu
ver- en veruit de sterkste en hij won
inderdaad opnieuw. Bijna twee uren
later kwam Jan Ferwerda nu als
zevende over de streep.
Maar de populariteit van de jonge
beroepsmilitair werd er nauwelijks
door aangetast. Voor de Leeuwar
ders was en bleef Jan Ferwerda de
grote held.
Later is Jan Ferwerda naar Amers
foort verhuisd en ook daar werd hij
een beminde figuur. "Ome Jan"
noemden de Amersfoorters hem.
Maar het is, jammer genoeg, raar
afgelopen met Ome Jan. In 1952,
toen hij een en zeventig jaar was,
raakte hij door een aanrijding van
een stadsbus dodelijk gewond.
GOUD
Nabij Verona zijn twee groote krui
ken gevonden met een schat aan
munten uit de oudheid. Haar aantal
wordt op niet minder dan 50.000 a
55.000 geraamd. Zij hebben een
gewicht van 500 halve kilo's. Al die
munten dagteekenen uit de tijd van
den Romeinschen Keizer Gallienus
en van zijne opvolgers, die honderd
jaar na hem geleefd hebben.
(1877)
Bij de redactie van 't Kleine Krantsje binnengekomen literatuur met
betrekking tot Leeuwarden en omstreken
BRINIO 100 JAAR; Uitgave van de Koninklijke Gymnastiek
Vereeniging Brinio Leeuwarden, opgericht 2 mei 1882; Gedenk
boekje, samengesteld door Willy de Jong, Wim van der Veen en Kees
de Vries.
GOUDEN JAREN TUSSEN INKTMOP EN CHIP; Uitgave Perso
neelsvereniging AGO Leeuwarden, samengesteld door J. G. Boontje
en H. T. ten Have, Druk: BV Handelsdrukkerij van 1874; Niet in de
handel.
LEEUWARDEN, Een korte beschrijving van de stad, Uitgave van
het Bureau Voorlichting van de gemeente Leeuwarden. Tekst Hans
Bakker, foto's Jan van der Hoek, druk: Drukkerij KeizerB.V. Niet in
de handel; verkrijgbaar bij Bureau Voorlichting.
GOEIE SCHOURE EN TREIFENE SCHOURE. Het joodse leven
in de Leeuwarder binnenstad door ds. Ype schaaf. Uitgave Friesch
Dagblad, geïllustreerd. Verkrijgbaar bij 't Kleine Krantsje, prijs
8,50.
Kind te water
Zaterdagmiddag tegen zessen viel
een kind van stucadoor J. Stein-
voorte, wonende Hoeksterkerkhof,
in de gracht bij de Verwersbrug.
Toen het kind reeds zinkende was
bemerkte de heer H. Ringnalda,
wonende Hoeksterplein, het onge
val; hij sprong te water en wist
den kleinen drenkeling van een wis
sen dood te redden.
(1924)
Wij hebben, bij ons geschrijf over
sigarenzaken in de binnenstad, die
er na de oorlog nog waren en er nu
niet meer zijn, nóg een winkel
vergeten, zo horen wij van de kant
van onze abonnees en dat klopt: in
de Kleine Kerkstraat, vooraan bij de
Nieuwestad, heeft de bekende oud
voetballer van Leeuwarden, Dirk
Steenbergen, jarenlang een sigaren
zaak gehad. Zouden er nu nog méér
zijn, die wij over het hoofd hebben
gezien? Zo ja, dan zijn we ook mooi
de sigaar.
"Garage Piet Wiersma - Verhuur, verkoop, reparatie, stalling"
Tja, het staat er zo mooi, maar ook dit is alweer verleden tijd. De heer
Wiersma heeft zijn bedrijf aan het Oldegalileën opgeheven. Geen
groot nieuws, maar toch. Veel bekende beelden vervagen, het
geldt niet alleen voor stadsgezichten, het geldt voor oude bedrijven
evenzeer.
(vervolg van pag. 1
Ook in Israël heeft mevrouw Cnos-
sen-van Leeuwen al naspeuringen
verricht, helaas echter zonder resul
taat. Tips graag naar de redactie van
't Kleine Krantsje.
In 't K.K. nummer 403 heeft onze
abonnee, mevrouw D. van der
Geest-Faber te Haarlem opsporing
verzocht van de dames WOLLEN-
STEIN - met de meisjes Wollen-
stein speelde zij in haar jeugd veel
op het "heuveltsje", zoals het bol
werk bij de Westerplantage weleer
werd genoemd.
Naar aanleiding van dit verzoek
kregen wij een brief van onze abon
nee, mej. H. W. Bijlstra uit Leeu
warden, die - stellig tot genoegen
van de aanvraagster - volledige
informatie verschaft.
"Mevrouw Van der Geest" schrijft
zij, "zal wel de drie jongste doch
ters bedoelen van de familie Wol-
lenstein, want er waren acht kinde
ren in totaal. De oudste van de drie
kinderen was Foekje Jaarsma-
Wollenstein. Jaarsma was kapper in
St. Jacob en is al overleden. Ook
Foekje leeft niet meer. Zij is in 1968
overleden, 59 jaar oud. Dan komt
Truus Jansen-Wollenstein; zij is al
jaren weduwe en woont in Leeuwa
ren in het Erasmushiem.
Verder Henriëtte Schaaf-
Wollenstein, de jongste, die al een
jaar of tien weduwe is. De heer
Schaaf was dames- en herenkapper
in Leeuwarden. Henriëtte Wollen-
stein woont nu aan het Dulfplein in
Leeuwarden'
Tot zover mej. Bijlstra, die een
nichtje van de dames is - haar
moeder is op een na de oudste uit het
gezin Wollenstein.
Onze abonnee de heer J. L. Schof-
felmeer te Wesel in West-Duitsland
wou graag in contact komen met
leden vande FAMILIE BRONGER,
die vroeger aan het Oldegalileën
heeft gewoond - zijn verzoek tot
opsporing stond onlangs in onze
krant.
Er zijn op zijn oproep verschillende
reacties gekomen, o.a. van onze
abonnee mevrouw T. Sannes-
Bronger, mevrouw H. Smeding-
Rauwerda en de heer Jac. Bakker te
Leeuwarden, wiens brief wij even
overschrijven.
De heer Schoffelmeer schreef over
vijf kinderen in het gezin Bronger,
maar dat klopte niet. Klaas, Hen
drik, Tjitske, Dirk en Jippe kende
hij al, maar dan waren er nog Akke,
de oudste en Jan en Anneke. Oude
vader Bronger overleed in de oorlog
en moeder enige jaren later. Akke
slaapwandelde vroeger en dan
schrobde ze de straat. Is overleden.
Klaas gehuwd met Saakje Rauwer-
da was bij de Genie en zijn beiden
overleden. Klaas is na het overlij
den van zijn vrouw Saakje nog
gehuwd geweest en woonde aan de
Groningerstraatweg tegenover de
Bleeklaan. Tjitske is daar ook ge
storven. Klaas had vier kinderen,
van wie Tetje in Leeuwarden,
Meindert in Zaandam en Piet in
Laren woont. Johanna overleden.
Hendrik gehuwd met Gretha Rau-
werda, beiden overleden in Zaan
dam waarheen Hendrik, die ook bij
de Genie werkte, overgeplaatst is
van Leeuwarden. Johanna Veld-
huis-Bronger woont in Leeuwarden
en is kokkin in een jongenstehuis.
Thea woont in Heemskerk en Akke
gehuwd met Van Nek, Saakje met
De Graaf, Meindert met Els Wol-
thaus en Pieter met Ans Mandjes
wonen in Zaandam. Tjitske is op
vijfjarige leeftijd overleden. Janne,
gehuwd met Gerrit Geurts, die bij
Koopmans Meelfabrieken werkte,
woont nog in Leeuwarden. Geurts is
overleden in Spanje waar zij op
vakantie waren.
Dirk heeft eerst met de viskar gelo
pen en is later bij de gemeente
gekomen als timmerman. Woont nu
met vrouw Dine in Eezicht. Jippe,
gehuwd met Ruurdje, woont in de
Willem Sprengerstraat tegenover
het Dienstencentrum. Jan heeft later
de viskar van Dirk overgenomen en
was een kameraad van mij. Geza
menlijk zijn we nog een paar maal
naar Duitsland geweest, éénmaal
met de vrouwen. Door een voetbal
uitwisseling van Nicator zijn we tot
de kontakten gekomen.
Jan had de palingrokerij in een
pakhuis achter Pniël aan het Olde
galileën. Daar hebben we wel eens
een harinkje uit het vat of palinkje
verorberd. Jan is op latere leeftijd
nog getrouwd met Jikke. Woont nu
in de Wilgenstraat. Anneke Bron
ger, de jongste, is gehuwd met Jan
Schaafsma en woont in Sexbierum,
na jaren in Zutphen gewoond te
hebben.
Kameraden van mij waren Jan
Bronger, Willem v.d. Veen, Rein
Bakker (neef) en Piet Dijkstra
(overleden)
Tot zover de heer Jac. Bakker, die
de heer Schoffelmeer de hartelijke
groeten doet, evenals mevrouw
Smeding-Rauwerda - zij meldt spe
ciaal voor de aanvrager nog even,
dat zij nu, drie en tachtig jaar oud,
bij haar dochter in het Limburgse
Hulsberg woont.
Oproepen voor deze rubriek
OPSPORING VERZOCHT kun
nen schriftelijk ingediend wor
den bij de Redactie van 't Kleine
Krantsje. De oproepen worden
gratis geplaatst. Deze service
geldt alleen voor abonnees van
't Kleine Krantsje.
