KOSTELIJKE HERINNERINGEN
AAN VROUWENARTS VROMEN
"ZEG VAN KOLLEM, WAAR LAAT JE AL JE KAK?"
Een zeer bekende en popidaire figuur in het vooroorlogse Leeuwarden was Dr. M.
Vromen, vrouwenarts in de Prins Hendrikstraat. De heer Vromen bewoog zich ook op
politiek terrein; hij was lid van de Leeuwarder gemeenteraad voor de Vrijheidsbond.
Verder was hij voorzitter van de Afdeling Leeuwarden van de Nederlandse
Zionistenbond en praeses van het Nederlands Israëlisch Armbestuur
De heer Vromen ontkwam als Jood aan de verschrikkingen tijdens de Duitse bezetting
door al veel eerder te emigreren naar Palestina. Na de oorlog dook hij plotseling weer
in Leeuwarden op. Toen een kennis dat vreemd vond, omdat hij meende, dat het
Vromen in Israël zo goed beviel, moet de arts het grapje hebben gemaakt: "Wel nee
man, veel te veel joden daar.
In dit verhaal haalt een van onze abonnees herinneringen aan Dr. Vromen op, waarbij
ook de niet minder bekende joodse tandarts Maurits van Kollem van het Ruiterskwar-
tier en eveneens lid van de Leeuwarder gemeenteraad, ter sprake komt.
Zat dokter Vromen voor de Vrij
zinnig Democraten in de Leeu
warder gemeenteraad, tandarts
Van Kollem had in hetzelfde
college een zetel voor de
S.D.A.P.
De rasgenoten waren niet be
paald van elkaar gecharmeerd.
Vromen vond Van Kollem een
poenig man, die zich wel tandarts
noemde, maar in feite niet meer
dan een tandtechnieker was.
Eens, toen Hitler in Duitsland al
aan de macht was, moest de
gemeente nieuwe vuilniswagens
aanschaffen en de raadsleden
werden verschillende alternatie
ven voorgelegd. Uitgerekend
Van Kollem hield toen een vurig
pleidooi ten behoeve van een.
Duits merk. Waarop Vromen het
woord vroeg: "Meneer de voor
zitter, mag ik na dit betoog van
een technieker, nu dit van een
technicus horen?"
In dezelfde periode hield een
christelijk-historisch raadslid een
rede, waarin hij telkens werd
onderbroken door Van Kollem,
die als zo vaak, ook nu met
opvallend witte slobkousen aan
de raadstafel zat.
WIT VOETJE
De spreker, geïrriteerd door de
herhaalde interrupties, verzocht
tenslotte via de voorzitter van
deze onderbrekingen ver
schoond te blijven, "maar niet
meneer de voorzitter, omdat ik
enig persoonlijk bezwaar tegen
deze afgevaardigde heb - inte
gendeel, ik waardeer hem zeer."
Waarop Vromen, met een duide
lijke blik op de slobkousen, op
merkte: "O nee, die heeft bij ons
allemaal een wit voetje!"
Dat Van Kollem daarop schielijk
zijn voeten onder de tafel introk,
maakte de hilariteit alleen nog
maar groter.
Toen de brug bij de Westersingel
eens geruime tijd openstond
vormde zich een lange rij auto's,
waaronder een prachtige nieuwe
slee van Van Kollem. Andere
autobezitters kwamen er met ja
loerse blikken omheen staan.
Onder hen ook dokter Vromen
die er wel wat meer van wou
weten.
ONZINNIGE VRAAG.
"Zeg Van Kollem, waar heb je
nou je w.c.?"
"Nareageerde Van Kollem,
"weer zo'n onzinnige vraag van
Vromen!"
"Waar laat je dan al je kak?"
repliceerde Vromen onmiddel
lijk.
Eens werd er langdurig geproce
deerd over het bezit van goede
ren, die volgens de hervormde
gemeente van haar waren, maar
volgens de burgergemeente niet.
B. en w. wonnen het proces en
werden daarmee door enkele
raadsleden gefeliciteerd. Dit tot
ergernis van een afgevaardigde
van de C.H., die op grond van de
stukken meende te kunnen be
wijzen, dat de goederen toch wel
degelijk aan de hervormden had
den toebehoord.
"Meneer de voorzitter" sprak
een katholiek raadslid toen
plechtig, "mag ik de geachte af
gevaardigde eraan herinneren,
dat eenmaal, toen wij allen nog
tot eenzelfde kerk behoorden,
deze goederen ook tot die ene en
enige katholieke kerk behoor
den?"
Waarop Vromen opsprong: "Me
neer de voorzitter, mag ik mijn
voorouders vrijpleiten van alle
schuld?"
Op een avond kocht Vromen een
krant voor hij met de trein op reis
ging naar Heerenveen.
In de coupé tegenover hem zat
een man, die zich kennelijk ver
veelde.
"Wilt u deze krant soms ook
inkijken?" vroeg Vromen vrien
delijk.
"Nou nee, dank u wel" zei de
man.
Maar na een poosje kwam hij er
op terug.
"Ik zou nu toch wel graag even
die krant willen lezen", zei hij.
Waarop Vromen reageerde met:
"Accoord, maar nu moet u hem
huren
Als arts werd Vromen eens ge
roepen bij een vrouw van een
binnenschipper aan de Willems
kade. De vrouw moest bevallen
en had het ontzettend benauwd.
"Ik blijf wel bij haar in de roef"
zei Vromen toen tegen de schip
per, "breng jij het schip zo gauw
mogelijk naar het Diakonessen-
huis daar kunnen we haar beter
helpen".
De schipper, doodzenuwachtig,
pakte z'n vaarboom en duwde
het schip naar de Vrouwen-
poortsbrug. De brug werd ge
draaid, maar daar botste het
schip met een daverende klap
tegen een van de pijlers aan.
HOEFT NIET MEER.
Direct daarna zag de verbaas
de schipper het ronde hoofd van
dokter Vromen uit de roef te
voorschijn komen: "het hoeft
niet meer" riep hij, "t is al
klaar.
Vromen die behoorde tot de art
sen met principiële bezwaren te
gen het plegen van abortus,
kreeg eens bezoek van een Fries
meisje, dat verloofd was met een
jongen, die zijn opleiding nog
niet had kunnen voltooien. Zij
was zwanger en zei, dat ze onder
deze omstandigheden de zorg
Deze foto is in februari 1937 gemaakt, toen het vijf en tivintig jaar ge
leden was, dat Vromen promoveerde tot arts.
voor een kind niet op zich kon
nemen. Of dokter haar niet kon
helpen?
Vromen weigerde resoluut,
maar niet dan na het geven van
een goede raad: "Meisje, laat
alsjeblieft je kindje komen. Pak
heel hard aan, zoek werk, dat je
kunt doen zolang je verloofde
nog niet klaar is. Je zult harde
jaren krijgen, maar daar zullen
jullie je samen doorheen moeten
slaan".
Een kleine twintig jaar later
moest Vromen voor het Groene
Kruis spreken in een dorp in de
buurt van Leeuwarden. Toen hij
het café waar de vergadering zou
plaatsvinden binnenkwam, werd
hij door de waardin begroet.
"Dokter" zei ze, "U kent me
waarschijnlijk niet meer. Maar ik
ben dat meisje, dat indertijd bij
U is geweest en dat U toen
weigerde te 'helpen'. Mijn man
en ik zijn U iedere dag nog
dankbaar voor de raad, die U
toen gaf. Komt U even bij ons in
de huiskamer? Kijk, dit is onze
dochter - is 't niet een beeldscho
ne meid?"
Tijdens een lezingavond in de
Leeuwarder Synagoge werd er
fel gediscussieerd over zionisti
sche stellingen. Het bekvechten
werd zo hevig, dat Vromen de
zaal woedend wou verlaten. Hij
stond op en opende, tot heimelij
ke vreugde van zijn opponenten,
In gezelschap was tandarts Van Kollem letterlijk en figuurlijk graag het stralende middelpunt. Bekijk oude foto's en. hij staat altijd in
het midden vooraan. Zo ook op deze plaat van de Friese Motorclub, in 1922 gemaakt. Hier zit hij trouwens, op een van de drie stoelen,
die er beschikbaar waren. Het is de man met de mooie pet.
niet de deur bij de uitgang,-maar
per vergissing de deur van een
grote kast, waarin hij gedurende
een paar pijnlijke seconden ver
dween
In de tijd, dat hij arts was in
militaire dienst, moest hij eens in
duizend haasten naar een zieke
toe. Snel griste hij wat van de
kapstok en sprong in zijn uniform
op de fiets. Waarna de Leeuwar
ders, die hij passeerde, niet wis
ten wat ze zagen: een militair
met een gleufhoed op
INNERLIJK BEWOGEN
Zelf heb ik Vromen leren ken
nen en waarderen tijdens mijn
werk voor de revalidatie van
lichamelijk gehandicapten. Hij
was vooral de man, die met de
opbrengsten van kinderpostze
gels zoveel mogelijk steun wou
geven aan kinderen en hun ou
ders.
Je merkte telkens, hoezeer hij
'innerlijk bewogen' was als je
over hun problemen sprak. Met
een viertal artsen bezochten wij
enkele tehuizen in Denemarken,
o.a. een met vrij ernstig spasti
sche kinderen. Toen we het ver
lieten was Vromen erg stil en
aangeslagen. "Waarom ik ge
zond en die kinderen zo?" ver
zuchtte hij, "ik kom daar niet
uit".
De vergaderingen van onze
"Commissie voor het Gebrekki
ge Kind" in die jaren waren
vooral van betekenis door dokter
Vromens aanwezigheid.
GECHARMEERD
De voorzitter, professor Horn-
stra, even gecharmeerd van Vro
men als ik zelf, sputterde eens
"Revalidatie, tegenwoordig heet
alles revalidatie, revalidatie van
gevangenisboeven, revalidatie
nu ook al van prostituees".
"Zeker Hornstra" reageerde
Vromen, "heel terecht; je beter
geschikt maken voor je taak- dat
is revalidatie".
Tenslotte: ik heb dokter Vro
men nog een paar keer ontmoet
in zijn laatste jaren. Hij kreeg
keelkanker en hij wist uiteraard
wat hem boven het hoofd hing.
Maar hij droeg dat lot eerlijk,
zonder enig zelfbeklag, respecta
bel!
Wat ben ik blij dokter Vromen
in mijn leven te hebben ontmoet!
