HET GROTE MYSTERIE VAN
EEN MILJOENENERFENIS
HET GEHEIM VAN
EEN LETTERLAP
MOORDAANSLAG OP HET
WILHELMINAPLEIN
EEN VAN DER KOOI LIET VERMOGEN NA...
Het is nu precies een eeuw geleden, dat er bij alle Friezen met de naam Van der Kooi
grote beroering ontstond na het gerucht, dat zij alserfgenamen recht zouden hebben op
een nalatenschap van maar liefst veertig miljoen gulden. De enorme erfenis zou
afkomstig zijn van een familielid, een Bonne van der Kooi, die dienstneming in de
legers van Napoleon ontliep door eerst onder te duiken en daarna te vluchten en die
later schat- en schatrijk werd in het buitenland. In de jaren 1878 - 1886 kwamen tal
van Van der Koois en verdere familieleden ettelijke malen in Leeuwarden bijeen om er
over te beraadslagen hoe het kolossale kapitaal in de wacht te slepen.
Toen de zoldering van zijn huis in Deinum nogal wat begon door te
zakken besloot de heer J. Feenstra: daar wat aan te gaan doen Hij
verwijderde een paar planken en zag toen tot z'n niet geringe schrik,
dat er een enorme hoeveelheid zaagmeel naar beneden kwamdat
spul was er kennelijk in 1937, toen het huis werd gebouwd, als
isolatiemateriaal aangebracht. De heer Feenstra brak toen nóg wat
planken weg en werd nu niet alleen door verdere golven zaagsel
verrast, maar ookdoor een prachtige lettering die met het
zaagmeel naar beneden kwam. "M. Westendorf 1884 stond erop de
lap. De heer Feenstra veronderstelt, dat de lap met het zaagsel van de
zagerij van Overmeer aan Schenkenschans naar Deinum is vervoerd,
maarzeker weet hij het natuurlijk niet. Hij is brandend benieuwd, wie
die M. Westendorf kan zijn geweest en hij wept daarom nu de hulp
van de lezers van 't Kleine Krantsje in. Wie is in staat het raadsel op te
lossen? Wie is die M. Westendorf geweest? Wie heeft enig idee van hoe
de letterlap na al die jaren tussen dat zaagmeel in Deinum is beland?
geweest, maar een Eabe Zand-
burg uit Bergum.
De boer van de Kobbekooi even
wel heette Bonne van der Kooi,
maar die bleef altijd waar hij was
en hij werd, helaas, niet schat
rijk.
En daarmee spatte de hele mil
joenenaffaire als een zeepbel uit
elkaar, al bleef tot de dag van
vandaag onbeantwoord de inte
ressante vraag, hoe het fraaie
detectiveverhaal kon ontstaan.
(Jok zijn blijkbaar de lotgevallen
van die Wybe in Oost Indië met
nader onderzocht, zodat er, als u
het ons vraagt, voor de Van der
Koois van vandaag nóg altijd
lanleiding kan zijn zich af te
vragen of hen ooit nog eens iets
van het veronderstelde immense
vermogen in de schoot zal vallen!
Interessant beraad om de miljoenen in de ivacht te slepen.
Zaterdagavond 28 februari
1931. Op de hoek van het. Zaai
land bij de Zuiderstraat staat een
stel lichtekooien, wachtend op
klandizie. Lammigje H., Johanna
L.. Henderika W., Aaltje N.,
Grietje H.
Plotseling klinkt er een kreet: "Ik
steek je dood!" en toevallige
passanten zien, hoe een man
komt toeschieten en een van die
straatmadelieven begint te be
werken met een mes.
Het gillende slachtoffer is Grietje
H, die haar belager wel kent,
want een jaar lang heeft ze met
hem samengewoond.
"Dat heb je er nou van"
schreeuwt de tweeënveertigjari-
ge, in de Keizersbuurt wonende
pakhuisknecht Cornelis A. en hij
brengt de vrouw steekwonden
toe in de wang, in het dijbeen en
aan de hand.
Dan loopt hij rustig een eindje
verder, constateert voldaan: "De
prik is goed aangekomen" en
roept: "Hou je bek, anders krijg
Vervolg op pag. 7
De herberg van De Jong aan het Zuiderplein, later hotel Spoorzicht,
nu het Fries Rundvee Syndicaat. Hief kwamen de Van der Kooi's
bijeen om er hun schone dromen te bepraten.
en hij vluchtte naar het buiten
land. Zo kwam hij in Calcutta
terecht, waar hij werk kreeg op
de zeer uitgestrekte plantages
van een schatrijke Engelsman.
Daar trouwde Bonne van der
Kooi en op de een of andere
manier werd hij erfgenaam van
de Brit.
Toen onze landgenoot stierf -
merkwaardigerwijs onder de
naam Charles Smith - was hij
kinderloos en liet hij het giganti
sche vermogen van veertig mil
joen gulden na.
ALLES INGEPIKT
Een oproep voor eventuele erf
genamen in Britse bladen had
geen enkel succes, maar een der
gelijk bericht in Nederlandse
kranten wel: er meldde zich wel
geteld één familielid, dat kans
zag het gehele vermogen in de
wacht te slepen zonder dat ande
re wettige erfgenamen het merk
ten.
Toch lekte de zaak later uit,
waarna een mede-erfgenaam, de
schoolmeester Heidstra uit Har-
degarijp, in actie kwam om de
snodaard een proces aan te doen.
Ettelijke Van der Koois uit de
gehele provincie offerden geld
om dit rechtsgeding mogelijk te
maken en herhaaldelijk kwamen
zij beraadslagend bijeen, óf in het
café van Klopma, óf in de her
berg van De Jong aan het
Zuiderplein.
Maar tot een proces is het nooit
geKomen en de Van der Koois en
alle andere vermeende erfgena
men konden slechts blijven dro
men van de ongrijpbare miljoe-
nenschat.
Pas een halve eeuw later, in de
dertiger jaren, stelde de Dron-
rijpster arts Van der Kooi, samen
met zijn neef Oostenbrug, nog
eens een serieus onderzoek naar
deze mysterieuze affaire in.
Zij plozen de stambomen uit van
alle families Van der Kooi uit de
omgeving van Trynwalden en zij
vonden inderdaad de man met
wie alles begon.
Dat bleek echter geen Bonne,
maar een Wybe van der Kooi te
zijn en die zou niet in Brits, maar
in Nederlands Oost Indië overle
den zijn!
GEEN STREEP VERDER
De nijvere speurders kwamen er
geen streep verder mee, tot zij
attent gemaakt werden op een
oud bericht in de Bergumer Cou
rant van 1883, waarin redacteur
Tjibbe Geerts van der Meulen
melding maakte van het zeker
onthutsende feit, dat de onder
duiker op de Kobbekooi hele
maal geen Van der Kooi was
.f
ONDERDUIKER
De affaire zou begonnen zijn met
een Bonne van der Kooi, die in de
dagen van Napoleon, alzo om
streeks 1810, in militaire dienst
moest, maar onderdook op de
Kobbekooi, een boerderij dicht
bij de Grote Wielen ten westen
van Rijperkerk.
De onderduiker verbleef daar als
vrouw verkleed en hij had er een
schuilplaats onder het üleboerd.
Toch voelde hij er zich niet veilig
Nu, rond honderd jaar later,
werd 't Kleine Krantsje nog eens
op het spoor gezet van deze
spectaculaire zaak door onze
abonnee, de heer Beerend Wiets-
ma te Heemskerk, die onlangs in
onze rubriek "Langs oude Friese
kerkhoven" gewag maakte van
een verhaal over "een Van der
Kooy of Kooystra, die een grote
som geld zou hebben nagelaten."
Op dit schrijven van de heer
Wietsma reageerde een andere
abonnfee, de heer T. van der Vegt
te L'ëeuwarden, die ons een ver
slag in handen speelde van een
lang geleden gehouden vergade
ring van het Geneologisch Wurk-
forban van de Fryske Akademy -
op deze bijeenkomst haalde de
arts Drs. K. M. van der Kooi uit
Dronrijp herinneringen op aan
de sensationele zaak, die eens
zoveel tongen in beweging
bracht.
