camera's en brillen in grote sortering
TERUGBLIK OP ONVERGETELIJKE
SINT NICOLAASFEESTEN
irHitiiï, 1
ViA/
RADIO van der WAL
NU ZE ER NIET MEER ZIJN.
TECHNISCH SPEELGOED
i
midden in de Peperstraat 9
Tel. 124258
en Bilgaardpassage 56
Tel. 663682
foto LEEUWARDEN
Berlikumermarkt 19 - Leeuwarden
bleeker
Nu de Sint Nicolaasfeeesten van de openbare scholen zijn afgeschaft, moet mij iets
van het hart, want het totstandkomen ervan is nog nooit door iemand verteld. Het
initiatief ervoor is indertijd genomen door de Bond van Nederlandse Onderwijzers en
het Nederlands Onderwijzers Genootschap na congressen in Amsterdam en Den
Haag, waar sprookjes van Freek Berends werden opgevoerd.
Wel was hier een uit drie dames uit de gegoede stand bestaande Commissie, die
cadeautjes en snoep kocht voor kinderen van kleuterscholen, maar van de 'grote'
scholen waren het alleen de zogenaamde 'kosteloze scholen', die wat kregen. In het
begin van de twintiger jaren kwam daar verandering in: toen begon de goede Sint zijn
gulle hand ook uit te strekken naar de leerlingen van andere scholen van lager
onderwijs.
In het begin van deze eeuw wa
ren er in Leeuwarden drie soor
ten van scholen. Voor de eerste
en tweede soort moest naar het
inkomen van de ouders school
geld worden betaald, voor de
derde soort hoefde dat niet de
volksmond bestempelde deze in
richtingen van onderwijs dan
ook als 'armenscholen'.
De leerlingen van deze kosteloze
scholen togen, met het personeel
en voorzien van een mandje,
naar de Harmonie om er te zin
gen voor de dames van het Co
mité. Zij kregen dan een taaipop
en wat snoep en ook wel eens
een das, handschoenen, een
hemd of een muts. De beste uit
elke klas kreeg een wat groter
geschenk.
MOOI WERK
Om dit alles te kunnen bekosti
gen, stuurden de dames van sep
tember tot december een man
door de hele stad. Zo was het in
1920. Het was mooi werk en het
werd ook gewaardeerd, maar
wat de onderwijzers eigenlijk
wilden was een feest en dan een
feest voor de kinderen van alle
scholen.
De drie onderwijskrachten, die
daar het meest voor ijverden wa
ren de heren H. van der Harst en
IJ. de Bruin, mijn man, en mej. P.
van der Veen. Juf van der Veen
was verbonden aan de enige
B.L.O.-school, de beide heren
zaten op een 'armenschool'. Dit
drietal is dus de initiatiefnemer
van het later zo mooie Sinter
klaasfeest geweest.
heeft dat, ik meen tot zijn pen
sionering, gedaan.
SPANNING
Elk jaar in september ontstond er
een spanning in de scholen, wie
mee mochten spelen; liefhebbers
genoeg! Voor de vaste rollen
kwamen al gauw vaste klanten,
de boze fee, mej. Auk Westra, de
prins Gerrit Visser. De hofhou
ding kon kleiner of groter zijn.
De kabouters en de elfjes wer-
Onze abonnee de heer Rommert Talman bezorgde ons deze foto van 1951, toen het sprookje Vrouw
Holle werd opgevoerd. Er deden o.a. aan mee Juf Westra als Vrouw Holle, Lies Sipma, prinses en Gerrit
Visser, prins, Jan Boersma, oude man met sikje en bij het volk Jan Rodenhuis, Marijke Kloosterman, Piet
Landman, Dick Post, Van Kuik, Bilstra, Kramer, Westerhuis, Hoekstra, De Vries, Janny Cieraad, Trijn en
Ge de Jong, Hennie Bosma, Hinke Kuipers, Jo Carels, Corrie Meyer, Hillie van der Schaaf en Minke
Kalsbeek.
Een poging om samen te werken
met het damescomité mislukte
jammerlijk; na een bedenktijd
lieten de dames in september
1921 weten weinig te voelen
voor een samengaan. Voor het
opvoeren van een sprookje was
het toen al te laat, maar de initia
tiefnemers, die ook de ouders
van de leerlingen in hun plannen
betrokken, wilden toch al wat
doen en werkten de gehele stad
af voor een geldinzameling. De
opbrengst, die meeviel, werd
naar het aantal leerlingen ver
deeld over de verschillende
scholen en iedere onderwijs
kracht maakte er toen in zijn of
haar klas een feest van, waarbij
de Sint niet ontbrak.
Na dit goede begin kon in 1922
het eerste sprookje worden op
gevoerd, Appelsteeltje, alleen op
de vrije woensdag- en zaterdag
middagen voor de vierde, vijfde
en zesde klassen en de vervolg-
klassen 7 en 8.
De heer R. van der Noord, die bij
de toneelvereniging Ten Kate al
veel ervaring had opgedaan,
werd belast met de regie en hij
TREINEN EN TOEBEHOREN IN ALLE
JÉ MA TEN, HOUT ÊN PLASTIC
MODELBOUW, HOBBYGEREEDSCHAP,
W MIN'A TUUR A UTO'S, MECANO, LEGO,
HOBBYLEKTUUR ENZ.
RADio^ft m m
BIJ DE OSSEKOP
AL MEER DAN 46 JAAR
den in de scholen gekozen door
de juffen, de hofdans werd op
zondagmorgen bij dansmeester
Leviet ingestudeerd en later ja
renlang door mevrouw Jo Smit-
Heybrock verzorgd.
De eerste vijf sprookjes, Appel
steeltje, Asschepoester, Doorn
roosje, Vrouw Holle en Zwaan
kleef aan werden herhaaldelijk
opgevoerd. Toen later ook de
eerste drie klassen naar het feest
in de Harmonie gingen werden
er nieuwe sprookjes bijgemaakt
door de heren Van der Noord,
Krips en Schilt.
Met nu eens een werkelijke put
op het toneel, dan weer een echt
rijtuig met koning, koningin en
prinsesjes, met dansjes van elfjes
en kabouters met lantarentjes
werd het al mooier en mooier.
Nog eenmaal waren de dames
van het oude comité de gasten
van de nieuwe Sinterklaascom
missie; daarna hielden zij met
hun werkzaamheden op. Dg
kleuterscholen waren in navol
ging van onze regeling ook met
lijsten geld gaan ophalen en toen
konden de juffen ook voor de
kleintjes heel mooie cadeaux
gaan kopen.De katholieke scho
len deden hetzelfde, zodat er in
de novembermaand drie ver
schillende Sinterklaaslijsten
kwamen, maar in onderling
overleg kregen de verschillende
commissies beurtelings de pri
meur - de eerste collecte immers
leverde altijd het meeste op!
Bij het tienjarig bestaan werd
een groep buitenscholen rond
Leeuwarden een gratis uitvoe
ring aangeboden. Dat viel erg in
de smaak en is nog jaren her
haald de kinderen spaarden er
voor als voor een schoolreisje.
In overleg met Volksonderwijs
kwamen er ook al gauw avonden
voor ouders bij, eerst twee op
proef, het jaar daarna al vijf. De
penningmeesteresse kreeg zo al
drie boekhoudingen; voor de
stad, waarvoor gecollecteerd
was, voor de buitenscholen en
voor de ouderavonden, die zich
zelf moesten beruipen.
Met onze vijftien opvoeringen
was de Harmonie aldus een ge
hele week bezet en dat is wel het
hoogtepunt geweest, een situa
tie, die trouwens jaren heeft
voortgeduurd. Ook in de oor
logsjaren hebben we het feest
door kunnen laten gaan - met
inlevering weliswaar van bon
nen voor taai, suiker (een ons
per kind), voor borstplaat en
voor snoep.
Bij mijn afscheid in 1952 vertel
de ik de opgang van de feesten
meegemaakt te hebben en sprak
ik de hoop uit, dat er nooit een
neergang zou komen. Gelukkig
is die heel lang uitgebleven. Er
kwamen veel nieuwe spelers, er
kwamen ook nieuwe commissie
leden, allen met eigen wensen en
gewoonten en het feest werd er
alleen maar mooier van.
Maar de laatste jaren is de neer
gang dan toch gekomen en nog
wel in een vlugger tempo dan
men kon verwachten. De meeste
schoolkinderen van nu hebben
door langere vakanties, soms
doorgebracht in het buitenland,
en door de radio en de televisie
al zoveel van alles gezien, dat ze
gewoon niet meer door een
sprookje worden aangesproken.
En als dan door sommige kinde
ren de baldadigheid van de straat
zich ook nog bij deze mooie kin
derfeesten komt vertonen en de
Harmonie er na het festijn niet
zo netjes meer blijkt'uit te zien,
als wij gewend waren in vroeger
tijd, "wordt de lust bij de onder
wijzers om met zo'n stel op stap
te gaan er niet groter op.
Natuurlijk-zal het niet altijd zo
zijn, maar het komt toch voor;
het zijn de omstandigheden van
nu, die een eind hebben gemaakt
aan een stuk mooi gemeen-
schapswerk uit 'de goede oude
tijd'.
Leeuwarden
C. de Bruin-Vrijburg
