BRAND IN WEESHUISGEBOUW
IS NOG NIET VERGETEN
'T KLEINE
KRANTSJE
ONZE FOTOPRIJSVRAAG
De fotoprijsvraag van vier weken geleden was zeker niet de moeilijkste uit de al lan
ge reeks van opgaven, die we zo langzamerhand hebben gehad. Hoevelen het afge
beelde gebouw niet herkenden weten we natuurlijk niet, maar van alle inzenders zat
er maar één op een verkeerd spoor: een abonnee uit Hulsberg in Limburg dacht dat
we te maken hadden met het oude postkantoor aan de Tweebaksmarkt en op de
kaart, die zij inzond onderstreepte zij dat woordje oude, misschien niet wetend, dat er
geen ouder postkantoor aan de Tweebaksmarkt heeft gestaan, dan dat wat we nu nog
kennen. Maar dat was dus niet juist; het was niet het postkantoor, waarvan wij een
foto afdrukten, maar het Old Burger Weeshuis, dat tot aan het eind van de laatste
oorlog op de hoek van biet Zaailand en de Zuiderstraat heeft gestaan.
Voor veel inzenders was het be
antwoorden van onze vraag niet
moeilijk, omdat zij als wezen in
het gebouw hadden gewoond,
voor anderen evenmin, omdat
zij er nare herinneringen aan be
waarden uit de donkere oorlogs
tijd.
VEEL VERDRIET
"Een gebouw, waarin door velen
veel verdriet is geleden" schreef
ons de heer J. G. Jongebloed uit
Alkmaar, waarbij hij wees op
"de wezen, die er jarenlang zijn
opgevangen en er hun opvoe
ding genoten tot ze op eigen be
nen konden staan en vervolgens
de rol, die het weeshuis heeft
gespeeld in de Tweede Wereld
oorlog, toen het door de bezetter
in gebruik werd genomen en er
zich vreselijke toestanden in
hebben voorgedaan. Het eind
van de bezetting betekende te
vens het eind van het gebouw:
op de avond van de veertiende
april 1945, een zaterdag, zagen
we tegen de avondhemel grote
zwarte rookwolken. De bezet
ters hadden bij hun vlucht 'het
weeshuis' in brand gestoken. De
plaats, waar ze vele wandaden
hadden gepleegd verdween hier
door voorgoed uit het stadsbeeld
van Leeuwarden. Toen we de
volgende middag gingen kijken
was er slechts een aantal brok
stukken van enkele muren bij de
ingang overgebleven. Het vuur,
dat het gebouw vernietigde kon
door de inwoners van onze goe
de stad worden beschouwd als
een vreugdevuur voor de bevrij
ding, die zeer nabij was. De be
zetters verlieten de stad 's
avonds, op zondagochtend za
gen we voor het eerst mensen in
blauwe pakken op straat (de 'on
dergrondse') en om half een 's
middags de intocht van onze be
vrijders op de Groningerstraat
weg. Onvergetelijk! Allemaal
feiten, die slechts zijdelings met
de fotoprijsvraag te maken heb
ben, maar die naar voren komen
bij de gedachten aan de geschie
denis van 'het weeshuis'.
De verwoestende brandpwaaro-
ver de heer Jongebloed schrijft,
heeft zoveel indruk gemaakt, dat
er maar weinig inzenders zijn,
die er geen gewag van maakten
en vooral zij, die het huis als
wezen bewoonden, betreurden
het verlies van het gebouw in
hoge mate.
'Dertien jaar lang' aldus de heer
A. H. Bergsma te Haren, "van
1918 tot 1932, genoot ik mijn
nachtrust achter de bovenste ra
men van het afgebeelde gebouw.
Was de foto compleet geweest,
dan zou men ter linkerzijde nog
een aantal ramen hebben gezien.
Ik zeg dit, omdat deze kant tot
slaapzaal diende van de kleine
jongens en hetgeen is afgebeeld
tot slaapzaal van de grote jon
gens. Tussen beide slaapzalen in
was de slaapkamer van vader en
moeder. Achter de benedenra
men zetelden bij tijd en wijle de
regenten van het weeshuis, lie
den, die toentertijd met onder
danige eerbied werden beje
gend. Beneden is ook nog een
raam te zien van de woonkamer
van vader en moeder. Het zal
mij niet moeilijk vallen over de
periode dat ik in dit huis verbleef
een boek te schrijven, maar het
verdriet mij te zeer, dat barba
ren het verwoestten".
HORREN
De heer J. I. Kuhlmann te Berg
en Dal schreef ons o.a. het vol
gende: "Ik geloof niet, dat ik ver
mis ben, wanneer ik zeg dat de
schoorsteen rechts op het huis
staat van de familie Overmeer.
Het is dus de gevel aan het Zaai
land. De donkere gedeelten van
de benedenzijde van de ramen
zullen wel de horren zijn om in-
en uitkijk te verhinderen. Tussen
het huis van Overmeer en het
Old Burger Weeshuis was een
brede steeg, een brandgang of
gloppe. Ik meen, dat achterin die
gloppe een toegang was waar
men kon worden ingeënt met
'koepokken'. Als we als kwajon
gens zeiden "we gaan even sjot
ten in de Koepok", of "ze zijn in
de Koepok", dan bedoelden we
die brede steeg, waar je met z'n
tweeën of drieën heerlijk kon
doeltrappen, zo nodig met effect
over de muur, zonder dat de bal
ver weg kon raken, want de mu
ren waren hoog".
MISVERSTAND
Het eeuwige misverstand met
betrekking tot de straatnamen in
de buurt van het Weeshuis
kwam aardig tpt uiting op een
kaart van mevrouw T. W. A. de
Jong te Heerenveen, die het
weeshuis situeerde aan het Wil-
helminaplein en er aan toevoeg
de: "Wij zeiden altijd Zaailand
trouwens, 't Was vroeger Achter
de fontein, Zaailand en Achter 't
gerechtshof, en dan wist ieder
precies wat bedoeld werd".
Het plein voor het Paleis van
Justitie, door vrijwel iedere
Leeuwarder Zaailand genoemd,
heet in werkelijkheid het Wilhel-
minaplein en Zaailand is de
naam van de straat, die ten zui
den van het plein loopt tussen de
Wirdumerdijk en de stadsgracht
achter de Harmonie.
Mevrouw De Jong herinnerde
ook nog even aan de school, die
vlak naast het weeshuis stond en
nog steeds staat: "Bij en aan het
hek lag het voor schooltijd vol
met tassen van H.B.S.-ers, die
nog even "een balletje trapten".
Het moet ook wel eens gebeurd
zijn, dat ze een verkeerde tas
weggristen als de schoolbel luid
de. Maar dat kwam op veel meer
scholen voor".
"De precies even hoog opge
trokken gordijnen op de foto
verraden de ijzeren discipline
van vader T.", aldus schreef de
heer W. Heerema te Leeuwar
den en ook mevrouw Sippie van
Tuinen te Den Haag kreeg een
herinnering aan die gordijnen"
"Als kind keek ik altijd naar de
lancaster gordijnen, die door het
hele gebouw op dezelfde hoogte
hingen. Het huis kreeg, net als
op de foto, een kille uitstraling
hierdoor".
De heer E. Drijver te Groningen
haalde een bijzondere herinne
ring op aan de oorlogstijd: "Ik
ben ooit slechts één keer in het
gebouw geweest en dat uitgere
kend in mijn hoedanigheid als
onderduiker. Ik was toen wel
veel in de stad en sliep nu eens
hier, dan daar. Ook heb ik ver
schillende baantjes gehad, zoals
het bijhouden van de winkel- en
magazijnvoorraad van de firma
Braams aan de Voorstreek en bij
Wanda in de Oosterstraat. De
firma Braams had een stofzuiger
van de Duitsers uit het Weeshuis
in reparatie en toen die klaar
was, kreeg ik de opdracht om die
even te bezorgen, voor mij als
het ware in het hol van de leeuw.
Menigeen, die hier van hoorde
en mijn ouders niet het minst,
verklaarde mij voor hardstikke
gek dat ik het ook nog deed en
dat was het natuurlijk ook wel.
Maar er is me niks gebeurd, ge
lukkig".
RESTAURANT
Als een van de weinigen schreef
de heer A. I. Rijpstra te Leeu
warden, wat er ter plaatse
kwam, nadat het afgebrande
weeshuis was gesloopt: "een In
disch restaurant in een houten
gebouw en daarna het kantoor
van de Waterleiding, dat er nu
nog staat".
De winnares van het prijsje, een
exemplaar van het fotoboekje
'Leeuwarden, ach ja, zo was
het. werd mevrouw C. Kui-
tert-Boshuyer, die net als meer
briefschrijvers haar jeugd in het
gebouw heeft doorgebracht en
wel 'van zes tot negentien jaar'.
Zij woont nu Steynstraat 38 in
Leeuwarden.
voor Leeuwarden en de wij
de wereld er omheen.
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Publiciteits-
Kantoor.
Verschijnt eenmaal in de
veertien dagen.
Zo zag het Weeshuisgebouw er uit nadat het door de Duitsers door brand was verwoest.
Abonnementenadministra
tie: Postbus 858, 8901 BR
Leeuwarden.
Abonnementsgelden Post
giro: 98 10 62.
Redactie en advertentie-af
deling: Vredeman de Vries-
straat 18921 BP Leeuwar
den.
Telefoon (058) 120302.
Geopend:van dinsdag tot
en met donderdag, uit
sluitend 's morgens van 9
tot 12 uur.
's Middags en van vrijdag
tot en met maandag ge
sloten.
Abonnementsprijs:
voor Nederland 29,- per
jaar; voor het buitenland:
55,- per jaar.
Losse nummers afgehaald
1,75 per stuk. Per giro be
steld (Postgiro 98 10 62):
2,75 voor 1 ex., 4,75
voor 2 ex., 6,25 voor 3 ex.
Het lidmaatschap van 't
Kleine Krantsje staat alleen
open voor lezers, die zich
door hun aanmelding ak
koord verklaren met de hier
navolgende 'leveringsvoor
waarden':
Het abonnementsgeld moet
vooruit worden betaald.
Op de 1e februari dient het
abonnementsgeld voor het
dan lopende jaar te zijn
betaald.
Geschenk - abonnementen
en abonnementen van le
zers in het buitenland
moeten op de 15e decem
ber van het voorafgaande
jaar zijn betaald.
Lezers, die zich niet telefo
nisch of schriftelijk, maar
per giro-overschrijving als
abonnee aanmelden, wor
den verzocht op het giro
strookje te vermelden:
Nieuwe abonnee.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden van
de abonnee, voor wie wordt
betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor het
verhuizen schriftelijk wor
den doorgegeven: Postbus
858, 8901 BR Leeuwarden.
Abonnementen, die niet
vóór 1 december schriftelijk
zijn opgezegd (Postbus
858, 8901 BR Leeuwarden)
worden automatisch ver
lengd.
