ACH, WAT WAS 'T GEMOEDELIJK
IN DIE OUWE TIJD
HALLO, HIER HILVERSUM.
EIND VAN DE NIEUWE STAD LANG GELEDEN
UIT DE BEGINTIJD VAN DE RADIO
VOOR LEEUWARDEN EN DE
WIJDE WERELD ER OMHEEN
EEN EN TWINTIGSTE JAARGANG
25-5-1985 NUMMER 482
DOOR
W. H. KUIPERS
'TKLEINE KRANTSJE
Wanneer we het gemoedelijke karakter van het oude Leeuwarden
willen weergeven, dan is deze foto daarvoor wel geschikt: er rijden
nog geen auto's, de wandelaars lopen maar gewoon midden op de
weg en alleen voor een schaarse fietser dienen we even uit te kijken.
Links de melksalon van F. H. Niehuser naast de zaak van F. T.
Huisinga op de hoek van de Nieuwestad en de Sint Jacobsstraat.
Rechts, bij de hoek van de Wirdumerdijk en de Peperstraat, zo'n
echte ouderwetse handkar met een partij fruitmanden er op en een
paar stevige honden er onder. En, net nog zichtbaar links, het
bovenstuk van het befaamde 'klokje', voor jong Leeuwarden een
populaire afspraakplaats.
We behoorden niet tot de aller-
eersten die een radiotoestel be
zaten, maar toen Hilversum en
Huizen toegang kregen tot onze
huiskamer, was dit toch wel een
nieuwtje, want weinigen waren
nog in het bezit van een ont
vangtoestel. Wij hadden dit te
danken aan een collega van mijn
vader, die verstand van radio
had en goed kon omgaan met de
soldeerbout. Mijn vader hoefde
alleen maar de onderdelen aan
te schaffen en deze ware radio
amateur zette het zaakje keurig
in elkaar. Hij hoefde daarbij niet
eens een schema te raadplegen!
Aan de voorkant van de kast
vielen het meest de drie honi
graatspoelen op, die verwisseld
moesten worden wanneer van
de lange op de korte golf werd
overgegaan. (De korte golf was
toen wat we nu de middengolf
noemen.)
TERUGKOPPELEN
Aan de buitenste spoelen zaten
hendeltjes, waarmee je ze naar
de middelste kon draaien. Dat
noemden ze het "terugkoppe
len", waarmee de sterkte van de
ontvangst kon worden beïn
vloed. Maar ging je iets te ver,
dan begon de radio te genereren
en dat leverde een ijsbaarlijk ge-
V
jank op: de mexicaanse hond.
Het vervelende was dat dit ge
luid in een verre omgeving uit de
luidsprekers klonk, want de ont
vanger was dan een (stoorzen
der geworden. Soms namen de
buren wraak door ook zelf de
mexicaanse hond te laten janken
en dan ontstond er een ware
geluidsoorlog.
Maar als alles goed ging, dan viel
er veel te genieten. De zender
Hilversum was aanvankelijk
vrijwel uitsluitend in gebruik bij
de AVRO, met de VARA op za
terdagavond en zondagmiddag.
GROTE WOEDE
Dat veranderde in 1930, toen de
VARA evenveel zendtijd (bijna
een halve week) kreeg als de
AVRO, tot grote woede van de
directeur van deze laatste om
roepvereniging: Willem Vogt.
Op die zender was ook nog een
plaatsje ingeruimd voor de
VPRO, die toen nog echt vrijzin
nig-protestants was, met domi
nee Spelberg als hoofdfiguur. De
andere zender, Huizen, was op
basis van gelijkheid in gebruik
bij de NCRV en de KRO.
De omroepverenigingen, behal
ve de VPRO, bezaten allemaal
een eigen orkest. Het VARA-
orkest, onder leiding van Hugo
de Groot (niet die van de boe
kenkist!), had een merkwaardige
voorgeschiedenis. Het was in de
periode van de stomme film (dus
tot plusminus 1930) het huisor
kest van de Amsterdamse bio
scoop "Cinema Royal", waar de
eerste VARA-studio was geves
tigd. Al voor 1930 verzorgde het
ook de op Engeland gerichte
Kolster Brandes-concerten, die
op zondagmiddagen werden uit
gezonden. Kolster Brandes was
(Vervolg op pag. 9)
